حكايت رابطه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات‌متحده امريكا با جمهوري اسلامي ايران روايت ليست تحريمي متنوعي است كه هر روز طولاني‌تر از پيش مي‌شود و اين نكته به دستمايه طنز در فضاي مجازي هم تبديل شده چنانكه هرگاه خبر از تحريمي جديد عليه ايران مي‌رسد، كاربران در فضاي مجازي اين سوال را مطرح مي‌كنند كه آيا مورد تحريم‌نشده‌اي هم در مشت چهل و پنجمين رييس‌جمهور امريكا باقي مانده است؟ دونالد ترامپ تحت لواي عنوان «سياست فشار حداكثري» از توافق هسته‌اي با تهران خارج شده، تحريم‌هاي هسته‌اي را بازگردانده و هر روز بر دامنه تحريم‌هاي غيرهسته‌اي هم افزوده است. در ليست تحريمي امريكا براي نخستين‌بار از دفتر مقام‌معظم رهبري تا شخص ايشان، از نام محمدجواد ظريف، وزير خارجه تا سپاه پاسداران انقلاب اسلامي با عنوان افراد و نهادهاي تحريم‌شده توسط خزانه‌داري و وزارت خارجه امريكا ياد شده است. دولت ترامپ
در راستاي اجراسازي اين سياست پا را از متنوع‌سازي ليست تحريم هم فراتر نهاده و در اقدامي تروريستي اقدام به ترور سپهبد شهيد سردار سليماني، فرمانده فقيد سپاه قدس ايران كرد. در حالي كه ايران سياست «مقاومت حداكثري» را در برابر «فشار حداكثري» دولت ترامپ در پيش گرفته، روز پنجشنبه وزارت خزانه‌داري امريكا با صدور بيانيه‌اي اعلام كرد، علي‌اكبر صالحي، رييس سازمان انرژي اتمي ايران را در فهرست تحريم‌هاي موسوم به SDN (فهرست ويژه اشخاص و نهادهاي مشخص شده) قرار داده است. در حالي كه نام سازمان انرژي اتمي ايران از پيش در فهرست تحريم‌هاي اين وزارتخانه قرار داشت، در اين دور تغييراتي در اين برچسب تحريمي صورت گرفت. به گزارش خبرگزاري فارس، وزارت خزانه‌داري امريكا دو برچسب تحريمي [NPWMD] و [IFSR] را به برچسب قبلي تحريم اين سازمان اضافه كرده است. برچسب نخست، مخفف عبارت «مقررات تحريمي اشاعه‌گران سلاح‌هاي كشتار جمعي» و برچسب دوم مخفف عبارت «مقررات تحريمي مبادلات مالي ايران» است. «ريچارد گلدبرگ»، از اعضاي سابق شوراي امنيت ملي امريكا در توييترش درباره تغييرات اعمال‌شده در تحريم‌هاي امريكا عليه سازمان انرژي اتمي نوشت: «اقدام جديد واشنگتن به معناي اعمال تحريم‌هاي مرتبط با «اشاعه سلاح‌هاي كشتار جمعي» عليه اين سازمان است. اعمال تحريم‌هاي مربوط به سلاح‌هاي كشتار جمعي عليه سازمان انرژي اتمي و رييس آن، معادل اعمال تحريم‌هاي تروريسم عليه بانك مركزي ايران است.» اين مقام امريكايي در بخش ديگري از توييت خود ادعا كرد كه امروز دولت امريكا، به اين افسانه كه ايران برنامه‌اي براي مصارف صلح‌آميز هسته‌اي دارد، پايان داد. صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌اي ايران درحالي از سوي اين مقام امريكايي زيرسوال رفته كه ايران باوجود پايان دادن به محدوديت‌هاي فني تعيين شده در برجام براي برنامه هسته‌اي خود
در راستاي كاهش تعهدات برجامي اما همچنان به اجراي داوطلبانه پروتكل الحاقي ادامه مي‌دهد؛ پروتكلي كه اجرايي شدن آن به معناي بيشترين نظارت‌ها بر برنامه هسته‌اي يك كشور است.
كاهش دوره تمديد از 90 به 60 روز
همزمان با اعلام قرار گرفتن نام رييس سازمان انرژي اتمي در ليست تحريمي خزانه‌داري امريكا، «برايان هوك»، نماينده دولت امريكا در امور ايران اعلام كرد: واشنگتن معافيت از تحريم‌ها براي ادامه همكاري‌هاي هسته‌اي با ايران را براي يك دوره ۶۰ روزه ديگر تمديد كرده است. براساس ترجمه خبرگزاري فارس، نماينده دولت ترامپ در امور ايران گفت: «ايالات‌متحده چهار محدوديت هسته‌اي عليه ايران را كه امكان تداوم پروژه‌هاي منع اشاعه‌اي و محدودسازي فعاليت‌هاي هسته‌اي اين كشور را فراهم مي‌كند به مدت ۶۰ روز تمديد كرده است. ما به دقت تمامي تحولات در برنامه هسته‌اي ايران را رصد مي‌كنيم و وزير خارجه مايك پمپئو به فراخور تحولات، اين پروژه‌ها را خاتمه خواهد داد.» «برايان هوك» در اظهارات مرتبط ديگري با طرح اين ادعا كه تهران از محدوده مجاز غني‌سازي اورانيوم تخطي كرده به مساله تحريم رييس سازمان انرژي اتمي ايران اشاره كرده و گفت: «سازمان انرژي اتمي نقش بزرگي در نقش تعهدات كليدي ايران ايفا كرده است و از شوراي امنيت سازمان ملل مي‌خواهيم كه مانع از آن شود كه ايران به غني‌سازي اورانيوم ادامه دهد. بر ضرورت مقابله با تهديد ايران براي جامعه بين‌الملل تاكيد داريم و ايران همچنان به تهديد امنيت جامعه جهاني و باج‌خواهي هسته‌اي خود ادامه مي‌دهد. فعال شدن مكانيسم حل اختلاف در برجام توسط كشورهاي اروپايي بيان‌كننده آن است كه صبر كشورهاي اروپايي در قبال ايران به پايان رسيده است. بايد از طريق فعال كردن قطعنامه‌هاي بين‌المللي، مانع از غني‌سازي اورانيوم توسط ايران و توسعه برنامه هسته‌اي اين كشور شويم و بايد مانع از آن شويم كه ايران سوخت هسته‌اي را به پلوتونيوم تبديل كند.» لازم به ذكر است كه دولت امريكا آخرين بار روز
۱۰ آبان ماه سال جاري معافيت‌هاي مربوط به همكاري‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي با ايران را براي يك دوره ۹۰ روز تمديد و همزمان با آن بخش عمراني ايران را تحريم كرد. روز پنجشنبه خزانه‌داري امريكا اين بازه زماني را از 90 روز به 60 روز كاهش داد.
وزير خزانه‌داري ترمز پمپئو را كشيد
وضع تحريم‌هاي جديد عليه ايران هربار در داخل كابينه ترامپ به موضوع مورداختلاف ميان تندروها و اندكي ميانه‌رو‌ترها تبديل مي‌شود. كابينه دونالد ترامپ در كمتر از 4 سال گذشته شاهد جابه‌جايي مهره‌هاي بسياري بوده و شايد بتوان گفت كه بسياري از چهره‌هاي اوليه به دليل همين سياست‌هاي تند و تيزي كه شخص ترامپ در عرصه سياست خارجي بدون توجه به تبعات آن اتخاذ كرده از قطار دولت نخست او پايين آمدند. زماني كه دونالد ترامپ تصميم به خروج از توافق هسته‌اي با ايران گرفت يا هنگامي كه نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامي را در ليست نهادهاي تروريستي قرار داد اندك عقلاي حاضر در گعده او در كاخ سفيد نسبت به تبعات منفي اين سياست‌ها هشدار دادند كه مقبول سكاندار كاخ سفيد واقع نشد. اين‌بار نيز خبرگزاري‌هاي رويترز و بلومبرگ افشا كرده‌اند كه وزارت خارجه و خزانه‌داري امريكا درخصوص تمديد معافيت‌هاي همكاري هسته‌اي با ايران با هم اختلاف داشته‌اند. براساس گزارشي كه بلومبرگ منتشر كرده تمديد معافيت‌ها پس از آن صورت گرفت كه بحث و جدل‌هاي تندي ميان «مايك پمپئو»، وزير خارجه امريكا و «استيون منوشين»، وزير خزانه‌داري اين كشور صورت گرفته است. مايك پمپئو كه در چند ماه گذشته حامي تنگ‌تر شدن حلقه فشار حداكثري عليه ايران بوده و گفته مي‌شود از مشوقان ترامپ براي صدور دستور ترور سپهبد شهيد قاسم سليماني هم بوده است، خواستار عدم صدور معافيت براي همكاري هسته‌اي با ايران بوده است. با اين همه به نظر مي‌رسد كه منوشين در اين كارزار موفق‌تر از پمپئو عمل كرده و توانسته چراغ سبز رييس‌جمهور را براي صدور اين معافيت‌ها بگيرد.
جمهوري‌خواهان همچنان ناراضي
خبرگزاري الجزيره در اين باره نوشت: معافيت‌هاي تحريمي امريكا براي همكاري‌هاي هسته‌اي ايران با اعضاي بازمانده در برجام در 60 روز آينده اجازه مي‌دهد كه همكاري‌هاي هسته‌اي در حوزه‌هاي راكتور تحقيقاتي آب سنگين اراك، نيروگاه هسته‌اي بوشهر و راكتور تحقيقاتي تهران ادامه پيدا كند. تمديد اين معافيت‌ها موافقان و مخالفاني در واشنگتن داشت. سناتور جمهوري‌خواه ماركو روبيو از تمديد اين معافيت‌ها ابراز ناخرسندي كرده و گفت: در حالي كه از وضع تحريم عليه علي‌اكبر صالحي خوشحال شدم، اعتقاد دارم كه دولت بايد به تمام معافيت‌هاي هسته‌اي ايران در راستاي تشديد سياست فشار حداكثري پايان مي‌داد. هفته گذشته و همزمان با نزديك شدن به موعد تمديد اين معافيت‌هاي هسته‌اي سه سناتور جمهوري‌خواه نزديك به ترامپ؛ تام كاتن، تد كروز و ليندسي گراهام خواهان پايان يافتن معافيت‌هاي هسته‌اي ايران شده و در بيانيه مشترك نوشتند: صبر كافي‌است و بايد به اين معافيت‌ها پايان داد. به گزارش «اعتماد»، دونالد ترامپ از زمان خروج از توافق هسته‌اي با ايران ادعاهاي بسياري را درباره فوايد اين اقدام ذكر كرده و حتي ادعا مي‌كند كه با اين كار مانع از دستيابي ايران به بمب هسته‌اي شده است؛ ادعايي كه با ماهيت خروج از برجام به عنوان توافقي در مسير كمك به نظام منع اشاعه هسته‌اي در تضاد كامل قرار دارد. دولت ترامپ در حالي بازه زماني تمديد اين معافيت‌ها در حوزه همكاري هسته‌اي را از 90 به 60 روز كاهش داده كه باتوجه به روند اقدام‌هاي واشنگتن در قريب به دو سال گذشته نسبت به ايران مي‌توان پيش‌بيني كرد كه با پايان اين 60 روز، ديگر از تمديد مجدد اين معافيت‌هاي همكاري خبري نباشد؛ اقدامي كه در صورت تحقق آن مي‌تواند دست ايران را در واكنش بازتر از قبل كند. اصلي‌ترين هدف سياست فشار حداكثري ترامپ عليه تهران، وادار‌سازي ايران به خروج از برجام و به تبع آن همگام كردن اروپا با امريكا در اين سياست است. در حالي كه ايران يك سال پس از خروج واشنگتن از برجام در قالب صبر راهبردي همچنان به تعهدات هسته‌اي خود به گواه بيش از 13 گزارش آژانس بين‌المللي انرژي اتمي پايبند ماند اما از ارديبهشت ماه روند معكوس برجامي را آغاز كرده و درنهايت قريب به دو هفته پيش در قالب گام پنجم و نهايي اعلام كرد كه ديگر به هيچ كدام از محدوديت‌هاي فني تعيين شده در برجام پايبند نخواهد بود؛ اقدامي كه با واكنش اروپا در فعال‌سازي مكانيسم حل و فصل اختلاف همراه شد؛ مكانيسمي كه در صورت پيشروي مي‌تواند در يك مرحله به بازگشت تحريم‌هاي اروپا و در مرحله نهايي به بازگشت قطعنامه‌هاي شوراي امنيت عليه ايران منتهي شود.
«معافيت همكاري‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي» چيست؟
همكاري‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي با ايران، يكي از بندهاي توافق هسته‌اي سال ۲۰۱۵ با گروه 1+5 وقت است. بر اين اساس، دولت وقت امريكا معافيت‌هايي را براي برخي تحريم‌هاي يك‌جانبه مربوط به صادرات اقلام قابل استفاده در برنامه هسته‌اي به ايران، صادر كرد. دولت كنوني امريكا باوجود خروج از برجام در ارديبهشت سال گذشته همكاري‌هاي هسته‌اي ميان ايران و اعضاي باقيمانده در برجام را از شمول تحريم‌ها معاف كرد. هدف دولت امريكا اطمينان از اين بود كه ايران غني‌سازي اورانيوم خودش را در سطح محدود نگه مي‌دارد و آن را ارتقا نمي‌دهد. دولت ترامپ چند ماه پيش برخي از اين معافيت‌ها، ازجمله معافيت از تحريم خريد آب سنگين و اورانيوم با غناي پايين از ايران را لغو كرد. ايران در واكنش اعلام كرد ديگر به سقف‌هاي تعيين‌شده در برجام براي ذخاير اين دو فرآورده پايبند نخواهد بود.
بيانيه سازمان انرژي اتمي ايران:
اقدام نابخردانه ترامپ در تحريم دكتر صالحي و سازمان انرژي اتمي ايران، خللي در فعاليت‌ها و سياست‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي ايجاد نخواهد كرد. تحريم‌هاي ظالمانه، انگيزه دانشمندان هسته‌اي را بيش از پيش در بي‌اثر كردن سياست‌هاي متخاصمانه كشور امريكا استوار خواهد كرد.
بهروز كمالوندي، سخنگوي سازمان انرژي اتمي:
قرار دادن افراد در ليست به اصطلاح تحريم، از جمله علي‌اكبر صالحي، رييس سازمان انرژي اتمي نوعي بازي سياسي از طرف امريكايي‌ها و از روي استيصال است و هيچ‌گونه ارزشي ندارد. افزايش تحريم‌ها عليه سازمان انرژي اتمي اقدامي بچگانه و فاقد هرگونه ارزش و اعتبار است. برنامه‌هاي هسته‌اي صلح‌آميز جمهوري اسلامي ايران براساس نيازهاي كشور با قوت هرچه بيشتر ادامه خواهد يافت و اين تلاش‌هاي بي‌ثمر تاثيري در عزم و اراده جمهوري اسلامي ايران نخواهد داشت.
عباس عراقچي، معاون سياسي وزير امور خارجه:
دكتر صالحي شخصيت برجسته سياسي و دانشمند تراز اول هسته‌اي ايران است و دانش هسته‌اي كشورمان امروز تحت مديريت ايشان عالي‌ترين مدارج علمي و عملي را طي مي‌كند. اقدامات اخير در كاهش تعهدات هسته‌اي نشان داد برخلاف آنچه برخي ادعا مي‌كردند، نه‌تنها تمامي ظرفيت‌هاي هسته‌اي (ازجمله غني‌سازي و آب سنگين) دست نخورده باقي مانده‌اند، بلكه امروز توانمندي‌هاي ايران در حوزه فناوري صلح‌آميز هسته‌اي اصولا قابل مقايسه با قبل از برجام نيست. تحريم دكتر صالحي تنها عصبانيت و استيصال امريكا از به بن‌بست رسيدن سياست فشار حداكثري را اثبات مي‌كند.