جمهوريت و اسلاميت نظام
نجفقلي حبيبي
در دوره‌هاي متاخر روش‌هاي شكل گرفتن حكومت‌ها متفاوت شده و راي و خواست مردم بيش از هر چيز مورد توجه قرار گرفته است؛ راي و نظر مردم كه امروزه آن را بيش از هر چيز به عنوان «جمهوريت» مي‌شناسيم. پيش از پيروزي انقلاب اسلامي خواست و نگاه مردم در شكل‌گيري حكومت جديد در شعارهايي چون استقلال، آزادي، جمهوري اسلامي متبلور مي‌شد و پس از پيروزي نيز از سوي بنيانگذار انقلاب ايران 2 اصل «جمهوريت» و «اسلاميت»، به عنوان اركان مهم شكل‌گيري چارچوب‌هاي نظام سياسي جديد مورد توجه و عنايت ويژه قرار گرفت. انقلابيون مي‌خواستند روح و محتواي معنوي نظام اسلامي باشد به اين معنا كه قوانين و مقررات با روح اسلام منافات نداشته باشد و قوانين حكومت‌داري بر اساس موازين اسلام باشد. همچنين ركن مهم ديگري كه پيش از انقلاب و پس از آن مورد توجه انقلابيون قرار داشت، ركن «جمهوريت» بود. در واقع نظامي با روح معنوي و اسلامي و ظاهر جمهوري به شكلي كه حكومت با راي و نظر مردم شكل گيرد، نهادهاي قانوني با راي و نظر مردم مديريت شوند و سلسله مراتب قدرت نيز با راي و نظر مردم محقق شود.
امام خميني (ره) وقتي از سوي خبرنگاران با اين پرسش مواجه مي‌شدند كه مدل حكومت‌داري جمهوري اسلامي به چه شكل است؟ پاسخ مي‌دادند كه جمهوري به شكلي كه همه جاي دنيا وجود دارد و اسلامي هم به اين دليل است كه مردم ما مسلمان هستند و اسلام مي‌خواهند پس جمهوريت در ايران بايد مبتني بر قواعد و قوانين اسلامي باشد. بنابراين از نگاه بنيانگذار انقلاب هر دو ركن «جمهوريت» و «اسلاميت» از اهميت بسزايي برخوردار بوده است و به همان ميزان نيز هر دو ركن در معرض آسيب قرار دارند و اگر به هر كدام از اين دو ركن بي‌توجهي شود، ممكن است در مسير تضعيف قرار گيرند.
اگر جريان يا جريان‌هايي در آرا و نظر مردم نفوذ كنند و تاثير آن را كاهش داده يا از ميان بردارند، «جمهوريت» آسيب مي‌بيند و اگر نهادهاي پاسدار از بعد «اسلاميت» نيز كم‌توجهي كنند، اسلاميت نظام آسيب خواهد ديد. وقتي حكومتي بر اساس اصولي شكل مي‌گيرد و سازماندهي مي‌شود، اين گونه نيست كه مي‌توان همواره به پايداري آن اصول مطمئن بود. همه حكومت‌هايي كه آمدند و رفتند اصول و قوانين و ارزش‌هايي داشتند كه در جدال قدرت بدون حفاظت از اين اصول، رفته و حكومت ديگري به جاي آنها قرار گرفته است. بنابراين اگر ما از «اسلاميت» و «جمهوريت» محافظت نكنيم، آرام آرام پايه‌هاي جمهوريت سست شده به سمت خودمحوري و ديكتاتوري مي‌رويم و پايه‌هاي انديشه‌هاي اسلامي نيز از بين خواهد رفت. بنابراين بايد از هر دو ركن مراقبت شود. همه بايد تلاش كنند كه اداره امور كشور مبتني بر آراي عمومي و مردمي باشد و همه بايد مراقبت كنند كه از موازين اسلامي تخطي نشود. با اين حال در روش‌هاي مراقبت از اين دو ركن اختلاف‌نظرهايي وجود دارد.