موزه‌ها، شاخص هويت شهري
سارا كريمان
هويت مفهومي است كه در پس هر چيز (فرد، شي و موضوع) به عينيتي بيروني از خصايص و ويژگي‌ها اشاره دارد. در واقع هويت، معرف وجودي عناصر است.
عناصر فرهنگي، معماري و طبيعي مولفه‌هاي هويت و معرفي شهرها هستند. شهروندان براي سلامت رواني و ايجاد حس تعلق خاطر به فضاي زيستي، نيازمند نقاط اتصال و اشتراك ميان گروه‌هاي انساني و فضاهاي شهري هستند كه اغلب بافت‌هاي تاريخي بار پاسخگويي به اين نياز را به دوش مي‌كشند. اما اين امر تا چه ميزان توانايي تامين نياز حسي گروه‌هاي مهاجر و بدون پيشينه مشترك را داراست؟
متروپوليتن يا همان كلانشهر، مبتني بر يك هسته پرجمعيت با بازار كار بالاست؛ لذا جمعيت و بازار كار دو مولفه اصلي قلمداد كلانشهر است. كلانشهرها مملو از ظرفيت‌هاي اقتصادي هستند كه با منظري از آسمانخراش‌ها معرفي مي‌شوند. از اين‌رو از شرقي‌ترين تا غربي‌ترين‌شان منظري مشابه داشته كه بحث در خصوص اين صورت يكسان فرصتي ديگر را مي‌طلبد.
كلانشهرهاي جوان‌تر در دنيا كه اغلب طي توسعه‌اي بر بافت بومي منطقه پديد آمده‌اند و امروزه در رده مهم‌ترين متروپوليتن‌ها قرار مي‌گيرند مانند شانگهاي، در جست‌وجوي دستيابي به وجه تمايز، اقدام به تاسيس سالن اپراها، كنسرواتوار و موزه مي‌كنند تا فارغ از جنبه‌هاي نمادين معماري، محتوايي قابل عرضه را جهت تفاخر شهروندان و ثانيا جلب گردشگران ايجاد كنند؛ لذا بازگشت به خويش و صيانت از گذشته و آثارش مسيري امن در ايجاد و حفاظت از نوعي سرمايه مشترك است.
بديهي است كه موزه به دلايل ماهوي و ذاتي خود مي‌تواند وجه اشتراك شهروندان و معرف هويت شهري باشد، چراكه از ميزان بالايي از بيانگري، اعتماد و تشخص برخورداراست، آنچه هيچ برج مرتفع و آسمانخراشي در اذهان ايجاد نمي‌كند، همان‌طور كه در ابوظبي پس از سال‌ها توسعه ساخت و ساز و جلب تجارتخانه‌ها، دست به احداث گالري‌ها و برگزاري حراج‌هاي هنري زدند و دست آخر با تاسيس شعبه‌اي از موزه لوور تماميت‌خواهي فرهنگي- هنري خود را در منطقه ابراز داشته‌اند و هويت فرهنگي خود را از مراكز خريد و تجارتخانه‌ها به موزه‌ها و گالري‌ها استحاله بخشيدند، اگرچه در عمل اين امر نيز به تقويت آن ديگري مي‌انجامد.
موزه‌ها در بسياري از ديگر شهرها نيز به عنوان شاخص و معرف ايفاي نقش مي‌كنند. علاوه بر مقاصد اصلي گردشگري، سخنگوي فرهنگ، هنر و تاريخ يك شهر و منطقه نيز هستند. موزه‌ها خواسته يا ناخواسته ويترين و نمايي از چيستي مردمان يك خطه‌اند. به‌روزرساني، ارتقاي ميزان همبستگي و مناسبات اجتماعي موزه‌ها، تعاملي در ژرفاي نگرش خودي و ديگر نسبت به شهر و شهروندان است.
به‌طور مثال در شهر ملبورن كه بخش زيادي از شهروندان را مهاجران، بدون پيشينه مشترك تشكيل مي‌دهند، تاسيس موزه «مهاجرت» مي‌تواند حلقه اتصالي ميان شهروندان و در كنار ساير شاخص‌هاي طبيعي به عنوان شاخص هويت شهري در اذهان شناخته شود. از اين‌رو موزه با ايجاد فضايي براي ابراز و نمايش دغدغه‌اي مشترك، اقدام به طراحي و تثبيت هويتي تازه براي شهر مي‌كند.
كميته تخصصي camoc شوراي بين‌المللي موزه‌ها، به موضوع موزه‌هاي شهر و مردمانش مي‌پردازد، در واقع وجهه موزه‌ها در مقابل مسائل زندگي مدرن، ارايه راهكارهايي براي موزه‌ها و همچنين طرح موضوعاتي وابسته به مسائل شهري از مباحث گفت‌وگو و تبادل اطلاعات بين اعضاي آن است.
مطالعات صورت گرفته در اين مبحث بيانگر پديداري نگرشي نوين در خصوص مسووليت موزه‌ها در قبال شهرهاست، امروزه موزه‌ها به عنوان عنصري تعين‌بخش، زمامدار بسياري از رخدادها و تاثيرات فرهنگي هستند؛ لذا همبستگي موزه‌ها در امور شهري و آگاهي از ظرفيت كالبدي و روحي آنها در دستيابي به توسعه پايدار ضروري به نظر مي‌رسد.
موزه‌دار و پژوهشگر هنر