نهنگ در لجه

ابراهيم منصفي را به اسم نمي‌شناختم، تنها چند ترانه و آهنگ از او شنيده بودم كه صدالبته دوست داشتم. وقتي دوستي گفت كه مستندي به نام «چي چكا قصه شب» درباره زندگي و آثار او در خانه هنرمندان نمايش مي‌دهند، ترديد داشتم كه براي تماشا بروم يا خير. حوزه تخصصي‌ام در روزنامه‌نگاري موسيقي نيست و مثل عموم يك شنونده معمولي موسيقي هستم كه برخي ترانه‌ها و ترانه‌سرايان را مي‌شناسم و به تناسب حال و روز، گونه‌هاي خاصي از موسيقي را گوش مي‌كنم. دو روز قبل از نمايش فيلم به رسم اين روزها نام ابراهيم منصفي را گوگل كردم، در كنار شگفت‌زدگي از آن همه كار كه اين شاعر و بازيگر و خنياگر و خواننده و ترانه‌سراي بندرعباسي در عمر كوتاهش كرده بود، شرمسار شدم؛ «رامي» مشهورتر از آن بود كه تصور مي‌كردم. شرمندگي من از اينجا ناشي مي‌شد كه اين هنرمند بزرگ هموطن را نمي‌شناختم در حالي كه خوانندگان و ترانه‌سراياني چون ديويد گيلمور، راجر واترز و جان لنون را بيشتر از او مي‌شناختم و بارها آثار و زندگي‌شان را دنبال كرده بودم. اين خجالت‌زدگي با تماشاي فيلم صدچندان شد، اينكه هنرمند و شاعري چنان توانا و چيره‌دست و خوش فكر، آن طور در فقر و فاقه زيسته بود مثل بسياري ديگر از هنرمندان و نويسندگان دور از مركز. جنبه دردناك‌تر، ناشناخته بودن او در جامعه است. كاري با نهادهاي رسمي ندارم كه معمولا آبي از ايشان گرم نمي‌شود، روي سخنم با فيلمسازان و نويسندگاني است كه مي‌توانند با خلق فيلم و نوشتن كتاب و مقاله به معرفي هنرمندان فقيد هموطن بپردازند همچنان كه در كشورهاي ديگر فيلم‌هاي مستند و داستاني فراواني درباره هنرمندان فقيدشان مي‌سازند. از اين حيث مستند «چي چكا: قصه شب» را بايد سخت غنيمت شمرد و از سازندگانش تقدير به عمل آورد. در اين مستند با جنبه‌هاي گوناگون زندگي پر فراز و نشيب ابرام آشنا مي‌شويم. كارگردان با نگاهي منصفانه هيچ سويه‌اي از زندگي و شخصيت ابرام را فروگذار نمي‌كند و تصاويري بديع و دست اول از او نمايش مي‌دهد ضمن اينكه به خوبي جايگاه بالا و انكارناشدني او را در ميان مردمان خطه جنوب نشان مي‌دهد. منصفي در اين فيلم هنرمندي با استعداد و شاعري بي‌پروا با توانايي شگفت‌انگيز در خلق آثار موسيقايي و بهره گرفتن از نواهاي زيباي محلي جنوب است. او در زندگي شخصي نيز كاراكتري جذاب و دوست ‌داشتني داشت و شخصيتي سخت فرهمند و گيرا به گونه‌اي كه بدون اغراق چيزي كم از ستارگان جهاني چون كرت كوبين و سيد بارت و فردي مركوري و جيم موريسون ندارد، با همه آن شيدايي‌ها و شوريده سري‌ها. اما در كنار شخصيت جذاب و آثار زيباي ابراهيم منصفي، مستند چي چكا، مخاطب را به سفري ديدني به خطه جنوب مي‌برد. در اين فيلم مخاطب غير از آشنايي با منصفي و دوستدارانش و همه شاعران و نوازندگي كه از او و آثارش متاثر شده‌اند به ساحل‌هاي تماشايي و رازآلود خليج فارس سفر مي‌كند و وجوه تلخ و شيرين زندگي آنها را از نزديك مي‌بيند، محيطي محروم كه صدها و هزاران استعداد درخشان چون ابرام منصفي را در خود دارد اما اين ماهي سياه‌هاي كوچولو به دليل تبعيض‌ها و محروميت‌ها به اقيانوس راه نمي‌يابند و وقتي هم كه يكي از اين خيل عظيم با تكيه بر پشتكار و استعداد شخصي به نهنگي چون ابراهيم منصفي بدل مي‌شود، درخششي كوتاه دارد و خيلي زود در لجه تاريك و سياه دريا فرو مي‌رود.