سناريوهاي بدبينانه از ويروس كرونا
خسارت 185 ميليارد دلاري به چين و كاهش رشد اقتصاد دنيا
گروه اقتصادي| كرونا به عنوان مهم‌ترين و بزرگ‌ترين معضل فعلي جهان شناخته مي‌شود؛ بيماري‌اي كه از آسيا شروع و به قاره‌هاي اروپا، امريكا و اقيانوسيه نيز كشيده شد. ناشناخته بودن اين ويروس و نبود داروي قطعي براي درمان آن از جمله مواردي است كه باعث گمانه‌زني‌هايي در خصوص طولاني شدن دوران مقابله با آن و در نتيجه التهاب در اقتصاد كشورهاي مختلف و بروز رفتارهاي هيجاني در بازارها شده است.
تاثير كرونا ويروس جديد بر اقتصاد هر كشوري متفاوت است. در چين تا به امروز بيش از 185 ميليارد دلار خسارت وارد كرده كه نشات گرفته از كاهش تورهاي گردشگري در سال نوي چيني همچنين كاهش فعاليت صنعتي و پالايشگاهي بوده است. دومين اقتصاد بزرگ دنيا كه در 18ماه گذشته درگيري‌هايي با امريكا و مشكلات نشات گرفته از جنگ تجاري داشت، پس از امضاي فاز اول توافق تجاري درصدد بهبود رشد اقتصادي خود بود، اما شيوع كرونا و سخت‌تر شدن شرايط سلامتي و بهداشتي از يك سو و كاهش مبادلات تجاري با ساير كشورها از سوي ديگر، سبب تقويت گمانه‌زني‌ها در خصوص كاهش رشد اقتصادي چين تا نيمه سال جاري ميلادي و همچنين تاثيرش بر اقتصاد دنيا شد.
اما تاثير اين ويروس بر اقتصاد ايران به گونه ديگري بود؛ ماسك و مواد ضد عفوني‌كننده تقريبا كمياب شد، قيمت اين محصولات بسيار بالا رفت و گزارش‌هايي از احتكار اقلام مورد نياز بهداشتي منتشر شد. به نظر مي‌رسد فصل مشترك تقريبا تمام بحران‌هاي كشور، بالارفتن قيمت‌ها، تشكيل بازار سياه و كشف انبارهاي احتكار است. اتفاقاتي كه نظيرش پس از افزايش نرخ ارز و كمبود محصولات سلولزي در بازار ديده شد. برخي كارشناسان معتقدند نبود نظارت‌هاي دقيق و افق كوتاه‌مدت تصميم‌گيري اقتصاد سبب بروز نابه ساماني در بازارها مي‌شود.
نياز به سياست‌هاي جسورانه براي مقابله با كرونا
اقتصاد چين تا به امروز كه بيش از دو ماه از شيوع اين بيماري در ووهان مي‌گذرد، 185 ميليارد دلار زيان و خسارت ديده است. روز گذشته خبرگزاري رويترز به نقل از شي جين پينگ، رييس‌جمهور چين عنوان كرد كه تلاش براي مقابله با اين ويروس به مراحل حساسي رسيده و شرايط همچنان پيچيده و خطرناك است. گفته‌هاي پينگ ممكن است نشان‌دهنده‌اي اين موضوع باشد كه اقتصاد چين طي روزهاي آينده خسارت‌هاي بيشتري را متحمل مي‌شود و به احتمال زياد قرنطينه شهرها تمديد مي‌شود. چين طي هفته‌هاي اخير پس از ممنوعيت تردد در 15 شهر، نه تنها تعداد گردشگران خود به ساير كشورها كه تبادلات خارجي خود را نيز كاهش داده است. چين حدود ۹۰ درصد از تعداد گردشگران جهاني را در ايام سال نوي چيني به خود اختصاص مي‌دهد كه در سال نوي جاري اجازه ورود به ساير كشورها را نداشتند.
هر چند روز گذشته اخباري از كاهش شمار مبتلايان منتشر شد، اما شرايط همچنان به سختي مي‌گذرد و ساير كشورها از جمله امريكا، ژاپن و برخي كشورهاي اتحاديه اروپا درصدد ايجاد تمهيدات سختگيرانه‌تري براي مقابله با اين ويروس هستند. در اين راستا تارو اسو، وزير دارايي ژاپن ضمن اشاره به اين موضوع كه براي غلبه بر اثرات منفي اين ويروس بر رشد اقتصادي جهان بايد متحد شد، گفت: « به اعضاي گروه G20 گفته‌ام كه انتظار دارم كشورهاي با فضاي مالي بزرگ‌تر، تصميم‌هاي سياستي جسورانه‌تري اتخاذ كنند. با وجود اينكه تحليل‌هاي كارشناسانه از تاثير اين ويروس صرفا بر اقتصاد چين تكيه دارد، اما گزارش‌هاي موسسات مالي بين‌المللي نشان مي‌دهد كه شيوع اين ويروس تاكنون به‌طور مستقيم بر اقتصاد خاورميانه و آفريقا تاثير شگرفي نگذاشته است. به گونه‌اي كه انتظار مي‌رود تاثيرات آتي آن ملايم‌تر از اقتصادهاي نوظهور در همسايگي چين مانند هنگ‌كنگ و تايلند باشد. با اين وجود تحليلگران معتقدند هنوز داده‌هاي مشخصي از تاثير اين ويروس به خصوص در منطقه خاورميانه در دست نيست و ممكن است ظرف هفته‌هاي آينده انتظاراتي مبني بر تعديل پيش‌بيني رشد اقتصادي در اين مناطق وجود داشته باشد . هر چند رشد اقتصادي در اين منطقه تحت تاثير كاهش قيمت نفت به دليل كاهش فعاليت‌هاي بخش صنعت چين، مي‌تواند بيش از پيش‌بيني‌هاي نهادهاي بين‌المللي كاهش يابد.
احتمال كاهش رشد اقتصادي
كريستالينا جورجيوا، رييس صندوق بين‌المللي پول در اجلاس وزيران مالي و روساي بانك‌هاي مركزي كشورهاي G20 در رياض ضمن اشاره به اين موضوع كه اپيدمي كرونا بر كل جهان و نه فقط كشور يا كشورهايي خاص تاثير مي‌گذارد، گفت: «اين ويروس احتمالا ۰.۱ درصد از رشد اقتصادي جهان مي‌كاهد و رشد اقتصادي چين را به ۵.۶ درصد خواهد رساند.» هر چند جورجيوا معتقد است نهادهاي بين‌المللي به سناريوهاي بدتري از جمله طولاني‌تر شدن و بزرگ شدن ابعاد گسترش اين ويروس توجه دارند، خاطرنشان كرد: «در اين شرايط آسيب بيشتري به رشد اقتصادي جهان وارد خواهد شد. در سناريوي پايه فعلي ما سياستگذاري‌هاي اعلام شده به كار گرفته خواهند شد و اقتصاد چين در سه‌ماهه دوم به وضعيت عادي بازخواهد گشت. بنابر اين تأثير اين ويروس بر اقتصاد جهان ناچيز و زودگذر خواهد بود. در سناريوي پايه، رشد اقتصادي ۲۰۲۰ چين ۵.۶ درصد خواهد بود كه اين ۰.۴ درصد از پيش‌بيني قبلي ماه ژانويه كمتر است.»
بحران، بازار سياه و كمبود نظارت
تاثير كرونا بر اقتصاد ايران دو بعد مستقيم و غير مستقيم دارد. بعد مستقيم آن، كاهش مراودات تجاري با كشورهاي همسايه و لغو پروازهاي مستقيم به كشور است. در چند روز اخير و پس از بالا رفتن شمار مبتلايان كرونا در ايران، كشورهاي عراق و كويت به صورت رسمي خواهان لغو پروازها از ايران شدند. واكنش‌ها به اتفاقاتي نظير شيوع يك بيماري ويروسي به ماهيت اقتصاد و ميزان نظارت‌ها بستگي دارد. به‌طور مثال چين پس از افزايش شمار مبتلايان به كرونا، با افزايش نظارت‌ها از ايجاد بازارهاي سياه جلوگيري كرد. اين در حالي است كه در ايران تنها چند ساعت پس از اعلام خبر رسمي ورود اين ويروس، نه تنها برخي اقلام بهداشتي در كشور ناياب شد كه براي آنها بازار سياه تا چهار برابر قيمت واقعي شكل گرفت.
هر چند بخشي از نايابي اقلام متوجه اقبال زياد مردم براي خريد و بالا رفتن تقاضا براي برخي كالاها است، اما بخش ديگر آن به نبود مديريت صحيح اقلام بهداشتي در مراكز فروش بازمي‌گردد. نمونه اين رفتارها در سال‌هاي گذشته وجود داشت و همواره نهادهاي نظارتي از سازمان حمايت از مصرف‌كنندگان تا تعزيرات نسبتا در خصوص برخورد با گرانفروشان يا محتكرين هشدارهايي مي‌دادند. با وجود هشدارهاي وزارت بهداشت و ساير نهادهاي ناظر بر قيمت، همچنان قيمت اقلام بهداشتي و ضدعفوني‌كننده در كشور با اين اتفاق، افزايش يافته است. تجربه‌هاي گذشته نشان مي‌دهد كه برخورد با گران فروشان تاثيري بر قيمت‌ها در بازار نداشته و پس از عادي شدن شرايط، قيمت‌ها تغييري نخواهد كرد.