اولين بار نيست كه ورود يك ويروس و شيوع يك بيماري، تقسيمات جغرافيايي كشور را زير پا مي‌گذارد و كل جمعيتي را كه در شناسنامه‌شان، محل تولد گوشه‌اي از كشور ذكر شده، در معرض خطر قرار مي‌دهد. اما اولين بار است كه مسوولان نظام سلامت، در مقابل نشت هر خبر و هر فرض و هر شائبه غير از آنچه خودشان مي‌خواهند كه اعلام شود، اين طور سنگر‌بندي مي‌كنند. اين ديواركشي، ظرف يك ماه گذشته از آن روزي كه مسافران ايراني بازگشته از چين به نقطه‌اي نامعلوم دورتر از پايتخت منتقل شدند، تا امروز كه شايعات و اخبار غيررسمي از آلودگي ده‌ها نفر به ويروس كرونا خبر مي‌دهد، نتيجه‌اي جز نگران‌تر شدن آدم‌ها، آب رفتن حجم اعتماد عمومي و حريص‌تر شدن مردم براي احتكار ماسك جراحي و الكل و هر قلم جنسي كه تصور مي‌كنند مي‌تواند آنها را از شر اين بيماري مولود مدرنيته پناه دهد، نداشته و آبي كه كاربران ناجنس شبكه‌هاي اجتماعي در آش درهم جوش تناقض‌ها و ناراست‌هاي مطلوب مردم بي‌اعتماد مي‌ريزند، نتيجه‌اي نداشته جز آنكه مسوولان وزارت بهداشت، اين بار و برخلاف همه دفعاتي كه يك ويروس مهمان تحميلي و ناخوانده اين كشور شد، در يك نبرد نابرابر، شمشير از رو ببندند كه مي‌دانند باز نتيجه معكوس خواهد داد. كيانوش جهانپور، رييس كميته اطلاع‌رساني «كرونا»، در روزي كه آمار ابتلا به كوويد19 را 43 نفر و آمار فوت را 8 نفر اعلام كرده، در گفتوگو با «اعتماد» و در توجيه اين حجم از بتن‌ريزي در مقابل انتشار هر خبري جز اخبار رسمي اعلام شده از مقر واقع در خيابان «ايوانك» مي‌گويد كه اين بار، نظام سلامت با يك بيماري «نوپديد» دست به گريبان است. بيماري نوپديدي كه حالا طبق اخبار رسمي، 8 نفر از شهروندان را كشته و 43 نفر را دربند كرده و بيشتر از اين هم خواهد تاخت در روزهاي آينده.
در 15 سال گذشته ما با شيوع چند بيماري ويروسي در كشور مواجه بوديم؛ آنفلوآنزاي خوكي، آنفلوآنزاي فوق حاد پرندگان، آنفلوآنزاي فصلي، وبا التور و حالا هم ويروس كرونا وارد كشور شده. در هيچ دوره‌اي به ياد ندارم اطلاع‌رساني تا اين حد محدود شده و البته بازار شايعات هم تا اين حد داغ شده باشد.
- تمام مواردي كه نام برديد، بيماري‌هاي معمول است. وبا، به قدمت تاريخ بشريت و آنفلوآنزا با وجود سوش‌هاي مختلف (نوع‌هاي مختلف)، به قدمت تاريخ بشريت است. ما امروز با يك بيماري نوپديد روبه‌رو هستيم. اطلاعات بشر در مورد اين بيماري محدود است، چه برسد كه درباره آن اطلاع‌رساني شود. به همين دليل اگر هر فردي هر چه مي‌داند، اعلام كند و شرايطي مشابه وضعيت فعلي فضاي مجازي رقم بخورد، قطعا با انبوهي از مطالب ضد و نقيض مواجه خواهيم شد چون در پاسخ به ابعاد اپيدميولوژيك و بيماري‌زايي ويروس كرونا، حرف‌هاي مختلف خواهيم شنيد. اگر اطلاع‌رساني محدود شد، به دليل ان بوده كه يك جمله واحد از كانال رسمي منتشر شود. در اين روزها، يك كارشناس اعلام كرد عامل ورود ويروس، كارگران چيني بودند. يك كارشناس اعلام كرد عامل ورود ويروس، زوار پاكستاني بودند. يك پرستار، گراف بيمار را نگاه كرد و گفت در بيمارستان محل خدمت من هم بيمار كرونا بستري شده. يك نفر براي كسب شهرت، از يك بيمارستان عكس گرفت و اعلام كرد در اين بيمارستان، 4 بيمار كرونا بستري شده كه رفتيم و بررسي كرديم و اصلا چنين ادعاهايي صحت نداشت. يك نفر از خودش فيلم گرفت و ادعا كرد كه آلوده به كروناست اما در بيمارستان از او تست نگرفته‌اند كه البته اين فرد هم بازداشت شد. آقاي تبريزيان تجويز كرد مردم شلغم با عسل بخورند كه مبتلا نشوند و يك نفر هم از قول پروفسور سميعي جعل كرد كه مردم پرتقال و گريپ‌فروت بخورند كه مبتلا نشوند و... . واقعا در مورد بيماري وبا يا حتي آنفلوآنزا با اين مشكل مواجه نبوديم. ماهيت بيماري نوپديد متفاوت است و به همين دليل، شوراي عالي امنيت ملي و وزارت ارشاد اعلام كردند كه مرجع رسمي اعلام اخبار وزارت بهداشت است، وزير بهداشت هم با تقسيم‌بندي وظايف، اعلام آمار را به بنده محول كرد. ديشب هم سه برنامه از تلويزيون پخش شد كه قائم‌مقام وزير، رييس مركز مديريت بيماري‌هاي واگير و رييس سازمان اورژانس كشور در اين برنامه‌ها صحبت و اطلاع‌رساني كردند. يك بخش اطلاع‌رساني، اين اخبار رسمي است اما در سوي مقابل، يك كارشناس اعلام مي‌كند كه عمر ويروس كرونا خارج از بدن، 8 ساعت است در حالي كه ما اعلام كرديم عمر ويروس، 24 ساعت تا 9 روز است. يك كارشناس به مردم مي‌گويد ماسك بزنند در حالي كه سازمان بهداشت جهاني اعلام كرده ماسك به هيچ‌وجه براي جمعيت عادي ضروري نيست چون نتايج بعضي مطالعات نشان مي‌دهد ماسك ممكن است زمينه گسترش آلودگي را فراهم كند. حالا مردم با اين اطلاعات متناقضي كه مي‌شنوند چه كنند؟
يكي از انتقادات هم متوجه نحوه اطلاع‌رساني است؛ با وجود آنكه وزير بهداشت قول داده موارد شناسايي و ابتلا به سرعت اعلام خواهد شد، ظهر چهارشنبه شما از وجود دو بيمار آلوده به كرونا در قم خبر داديد اما بعد از آنكه رييس دانشگاه علوم پزشكي قم، فوت اين بيماران را اعلام كرد، شما در صفحه توييترتان، فوت بيماران را تاييد كرديد. چرا اعلام فوت اين بيماران با تاخير اتفاق افتاد؟
نمونه ترشحات ريه دو بيمار از قم براي ما ارسال شد و ما هم، نمونه‌ها را به آزمايشگاه مرجع تهران فرستاديم. بيماران، در حضور من فوت نكرده بودند. آنچه در تهران مورد آزمايش قرار گرفت، نمونه ترشحات ريه بود و من هم فقط نمونه و نتيجه آزمايش را در اختيار داشتم. بعد از ارسال نتيجه آزمايش به قم، رييس دانشگاه علوم پزشكي قم به ما خبر داد كه اين بيماران فوت كرده‌اند.
يعني شما نمونه آزمايش را دير دريافت كرديد؟
ما نتايج آزمايش را ديديم ولي فوت بيمار را نديديم.
و از فوت بيماران كه 4 روز قبل از اعلام شما اتفاق افتاده بود، بي‌خبر بوديد؟
45 دقيقه بعد از آنكه نتيجه آزمايش به دست من رسيد، خبر شناسايي و ابتلا را اعلام كردم كه اين فاصله هم مربوط به تنظيم خبر بود.
شنيده‌ام كه مسوولان يكي از بيمارستان‌ها، روز جمعه و به دنبال مراجعه موارد مشكوك به آلودگي ويروس كرونا، درخواست كيت تشخيصي داشتند اما كسي در انستيتو پاستور پاسخگو نبوده.
كيت در اختيار بيمارستان قرار نمي‌گيرد مگر در موارد نادري كه بيمارستان به دلايل خاص از جمله توان بالاي علمي، براي تحويل كيت مناسب تشخيص داده شده و در روال معمول، نمونه ترشحات ريه فرد مشكوك به آلودگي ويروس كرونا، توسط رابطان بهداشتي بيمارستان‌ها و مراكز بهداشت به انيستيتو پاستور يا آزمايشگاه مرجع معين ارسال مي‌شود.
چه تعداد كيت تشخيص ويروس كرونا در اختيار داريد؟
سازمان بهداشت جهاني، اين كيت را به كشورهايي مي‌دهد كه توانايي انجام اين آزمايش را دارند چون برخي كشورها قادر به انجام اين آزمايش نيستند. تعداد كيت هم بر اساس آمار شيوع و شناسايي تعيين مي‌شود. اگر در كشوري، امروز تعداد موارد شناسايي شده، سه رقمي شده، تعداد بيشتري كيت دريافت خواهد كرد. ما تا اين لحظه در 4 مرحله كيت تشخيص آلودگي ويروس كرونا دريافت كرديم كه آخرين محموله با 2 هزار كيت، روز جمعه به ايران رسيد. از محموله‌هاي ارسالي تا به حال براي شناسايي صدها مورد مشكوك به آلودگي ويروس كرونا استفاده شده و دليل ارسال محموله چهارم هم اعلام نتايج موارد ابتلا طي روزهاي چهارشنبه و پنجشنبه و اطلاع از روند افزايش ابتلا در ايران بود ضمن آنكه مسوولان سازمان بهداشت جهاني قول دادند در هفته‌هاي آينده، باز هم كيت و حتي تجهيزات مورد نياز ارسال كنند.
جمعه شب، خبرگزاري فرانسه در خبري به نقل از يك منبع آگاه در وزارت بهداشت اعلام كرد كه روز چهارشنبه 300 بيمار آلوده به ويروس كرونا در قم شناسايي شده ولي به دليل مسائل امنيتي، اين عدد اعلام نشده. در اين مورد چه توضيحي داريد؟
اين عدد، قطعا دروغ است. وقتي صحبت از ابتلا مي‌شود يعني فرد آلوده، تحت آزمايش با كيت اختصاصي كرونا بوده و نتيجه آزمايش هم مثبت است. 300 ابتلا در قم به اين معناست كه حالا بيمارستان كامكار به علاوه يك بيمارستان پشتوانه‌اش، بايد انباشته از مبتلايان كرونا باشد. محل بيمارستان كامكار، تغيير نكرده و مي‌توانيد برويد و بازديد كنيد و ببينيد كل موارد مبتلا و مشكوك در اين بيمارستان چند نفر است. بعيد مي‌دانم مبتلاي كرونا ظرف دو روز بهبود پيدا كند. متاسفانه در انتشار برخي اخبار مجعول، اهداف سياسي وجود دارد. وقتي نامه وزير كشور و نامه وزير بهداشت و نامه معاون وزير بهداشت، به صورت جعلي و با محتواي جعلي منتشر مي‌شود، انتظار انتشار اخبار صحيح نداشته باشيد.
اين منبع آگاه در وزارت بهداشت گفته اگر تا الان تعداد واقعي مبتلايان اعلام نشده به اين دليل بوده كه با كمبود كيت تشخيصي مواجه بوديم و بيماري قابل شناسايي نبوده.
به هيچ‌وجه صحت ندارد. كيت تشخيص كرونا در كشور موجود بوده و نماينده سازمان بهداشت جهاني هم در ايران حضور دارد و مي‌شود از ايشان سوال كرد كه چه تعداد كيت و در چه زمان‌هايي به ايران تحويل داده شده. سه محموله كيت، هفته‌ها قبل از اعلام اولين مورد ابتلا و همزمان با تعيين دو آزمايشگاه مرجع براي نمونه‌هاي آلوده به ايران تحويل داده شد.
يعني در يك ماه گذشته با كمبود كيت تشخيصي مواجه نبوديم؟
هيچ كمبودي از بابت كيت نداشتيم و تمام موارد مشكوك به آلودگي ويروس كرونا، با كيت‌هاي ارسالي سازمان بهداشت جهاني آزمايش شد. تنها دليلي كه براي اين ادعا مي‌توان در نظر گرفت اين سوال است كه چرا بيمار مشكوكي كه روز 22 بهمن بستري شده، روز 28 بهمن تحت آزمايش قرار گرفته و چرا نتيجه اين آزمايش، روز 30 بهمن اعلام شده. پاسخ به اين سوال هم مربوط به تعريف ما از بيمار مشكوك به آلودگي ويروس كروناست. پيش از شناسايي اولين بيمار آلوده در ايران، تعريف ما از مورد مشكوك به آلودگي ويروس كرونا ، براساس تعريف سازمان بهداشت جهاني اين بود كه هر فرد داراي علايم شبه آنفلوآنزا كه در 14 روز گذشته، سابقه مسافرت به استان هوبي يا شهر ووهان چين داشته يا مواجهه نزديك با يك فرد چيني يا مواجهه نزديك با يك بيمار كرونا داشته، مشكوك به آلودگي است. پرونده بيماران متوفي قمي هم موجود است و بنا به گفته اقوام اين متوفيان، نه تنها هيچ‌كدام سابقه خروج از كشور و سفر به چين يا سابقه مواجهه با فرد چيني نداشتند، نمونه آزمايش هم، يك روز قبل از فوت بيماران براي آزمايشگاه مرجع ارسال شده. پزشكان بيمارستان هم براساس پروتكل ابلاغي ما، مورد مشكوك به آلودگي ويروس كرونا را تعريف كرده بودند و تا زماني كه شرايط بيمار، تابلوي متفاوتي از آنفلوآنزا نداشت، هيچ ترديدي نسبت به اين تعريف وجود نداشت اما به دنبال نحوه شناسايي مبتلايان در قم، اين تعريف تغيير كرد و امروز، سفر به چين يا حتي مواجهه با يك فرد چيني، ملاك ترديد و تشخيص ما نيست و به دنبال تعريف بيماريابي، حالا تعداد موارد شناسايي هم رو به افزايش است چون حتي درخواست آزمايش‌ها و نمونه‌گيري‌ها هم تغيير كرد. در واقع اگر ايرادي نسبت به نحوه بيماريابي در ايران مطرح است، ايراد متوجه پروتكل نحوه شناسايي است كه بسياري افراد در اصفهان و مشهد و تبريز و زنجان و يزد را در مظان آلودگي تعريف مي‌كرد اما نتيجه تست‌ها منفي بود و همچنين، تعدادي از افراد را هم اصلا در فهرست موارد مشكوك آلودگي به ويروس كرونا قرار نمي‌داد اما نتيجه آزمايش اين افراد، مثبت شد.
از جمله پروتكل‌هايي كه بايد ملاك كار باشد، تفكيك و جداسازي ترياژ تنفسي اورژانس‌ها از ترياژ بيماران و مراجعان بدون علايم تنفسي است كه اين پروتكل، حالا و در اين شرايط، در اورژانس‌هاي بيمارستاني رعايت نمي‌شود و باعث نگراني درمانگران اورژانس؛ به خصوص اورژانس بيمارستان‌هاي خصوصي شده است.
اورژانس بيمارستان‌هاي خصوصي قرار نيست مراجعه موارد مشكوك آلودگي ويروس كرونا داشته باشند و بنا به ابلاغ ما، تمام افراد با علايم مشكوك به آلودگي ويروس كرونا، بايد با سامانه 190 يا سامانه 115 تماس و راهنمايي بگيرند كه به كدام اورژانس‌هاي بيمارستاني مراجعه كنند. اما اگر مراجعه‌اي هم به اورژانس بيمارستاني بود و در ترياژ اوليه، فرد مراجعه‌كننده مشكوك به آلودگي ويروس كرونا ارزيابي شد، تيم اورژانس با لباس‌هاي محافظ و آمبولانس‌هاي مجزا، اين فرد را به بيمارستان معين منتقل مي‌كنند. بيماري كه به اين شيوه شناسايي شود، به بيمارستان اشتباه هم نخواهد رفت.
تيم درماني اورژانس بيمارستان‌ها، بايد براي مصونيت از آلودگي، از وسايل محافظ همچون ماسك و دستكش استفاده كنند. شنيده‌ام كه موجودي اين وسايل در بيمارستان‌هاي دولتي، كافي نيست و روساي بيمارستان‌هاي خصوصي هم تيم درماني را از استفاده از اين وسايل منع كرده‌اند با اين توجيه كه استفاده از ماسك و دستكش، باعث وحشت مراجعان شده و تعداد بيماران و درآمد بيمارستان كاهش خواهد يافت. وزارت بهداشت چه نظارتي بر اين وضعيت دارد؟
وسايل محافظ براي كادر درمان بيمارستان توزيع مي‌شود اما مقدار آن، تابع نسخه واحدي نيست. شرايط آلودگي و مراقبت‌هاي ضروري در بيمارستان محل مراجعه موارد مشكوك به آلودگي ويروس كرونا با بيمارستان معين محل بستري موارد آلوده متفاوت است. تيم درمان در بخش مراقبت‌هاي ويژه بيمارستاني كه در سه نوبت از بيماران مبتلاي كرونا مراقبت مي‌كنند، نيازمند عينك و لباس كامل ايمني و ماسك N95 هستند اما بخش مراقبت‌هاي ويژه يك بيمارستان ديگر، به دليل سطح مواجهه كمتر با آلودگي ويروسي، صرفا به ماسك‌هاي جراحي و روكش‌هاي يك بار مصرف و دستكش نياز خواهد داشت. چرا بيمارستان معين تعيين كرديم؟ چون نوع مواجهه و سطح ايمني در اين بيمارستان با ساير بيمارستان‌ها متفاوت خواهد بود. سطح ايمني در يك كلينيك، در شهري با 10 ميليون نفر جمعيت كه شايد فقط 7 بيمار آلوده به ويروس كرونا آن هم در بيمارستاني در سوي ديگر شهر دارد، حتما در حدي نيست كه كادر درمان اين مركز، نيازمند استفاده از تجهيزات كامل محافظتي باشند. اغلب بيمارستان‌هاي خصوصي هم پذيرش و بستري بيمار آلوده به ويروس كرونا ندارند و بنابراين، سطح ايمني‌شان بسيار پايين‌تر تعريف شده مگر آنكه به عنوان بيمارستان معين، تعيين شده باشند كه در اين‌صورت، تجهيزات محافظتي در بالاترين سطح ممكن به آنها تحويل داده مي‌شود.
چند روز قبل خبري درباره تجمع اعتراض‌آميز مردم ماسال در مقابل بيمارستان شهر منتشر شد و اينكه يكي از مسوولان شهر به مردم اطمينان داده بود كه به هيچ‌وجه اجازه ورود بيمار مشكوك به آلودگي ويروس كرونا به اين بيمارستان را نخواهد داد. آيا مراكز درماني اجازه دارند از پذيرش بيماران مشكوك به آلودگي ويروس كرونا خودداري كنند؟
هيچ فردي اجازه چنين كاري ندارد. آن مسوولي هم كه چنين اظهارنظري كرده متخلف است و بايد به عنوان فرد متخلفي كه به‌طور غيرمجاز در امر درمان مداخله كرده، به دستگاه‌هاي مربوط ارجاع شود.
سه روز قبل، يورونيوز ما را بعد از هنگ‌كنگ به عنوان دومين كشور با تلفات بالاي شيوع ويروس كرونا معرفي كرد. با توجه به اينكه پيك بيماري را پيش رو داريم، تعيين چنين رده‌اي براي ايران صحت دارد؟
با توجه به اينكه آمار ما، كاملا شفاف اعلام مي‌شود و نمي‌دانيم در بقيه كشورها، وضعيت ثبت داده‌ها و ارايه اطلاعات تا چه حد شفاف است، حتي اگر چنين رده‌اي براي‌مان تعريف شده باشد هم از نظر ما مهم نيست. مهم اين است كه بيماريابي فعال داريم و آمار را شفاف اعلام مي‌كنيم و به دنبال ركوردگيري يا انكار و كتمان هم نيستيم و سلامت شهروندان و مديريت و كنترل بيماري، از رده‌بندي جدول براي‌مان مهم‌تر است.
رفتار دولت كشورهاي همسايه؛ عراق، پاكستان، افغانستان، تركيه، كويت، تركمنستان و گرجستان با ايران؛ انسداد مرزها و ممانعت‌شان از ورود اتباع ايراني به دليل شيوع ويروس كرونا را چطور ارزيابي مي‌كنيد؟
بخشي از اين رفتار طبيعي است و بخشي از اين رفتار هم، سياسي است و مصرف داخلي در اين كشورها دارد چون مي‌خواهند به مردم خودشان اطمينان بدهند كه اقداماتي انجام داده‌اند همان‌طوركه ما هم پروازهاي مستقيم حامل مسافر به چين را لغو كرديم. اما يك نكته مهم است؛ اگر در كشورهاي اطراف ما و بعضا در كشورهايي كه ساختار درستي براي تشخيص و ثبت داده‌هاي بيماري‌هاي ويروسي يا ساير بيماري‌ها ندارند و تا امروز، موارد آلوده را صفر گزارش كرده‌اند، مطمئن باشيد كه اين اعلام، واقعيت ندارد. چون ما امروز در كشورهاي توسعه‌يافته شاهد عددهاي دو‌رقمي و در آينده نزديك، شاهد عددهاي سه‌رقمي از تعداد مبتلايان خواهيم بود و در چنين شرايطي، صفر بودن ابتلا در كشورهاي اطراف ما واقعيت ندارد چون صفر بودن ابتلا در اين كشورها، به دليل نقص در ساختار بيماريابي اين كشورهاست.
حتما ظرف روزهاي گذشته درباره كمبود شديد ماسك جراحي و ژل ضدعفوني و الكل در داروخانه‌ها شنيده‌ايد. مشاور وزير بهداشت، جمعه شب به من گفت كه قرار است از روز شنبه، روزانه دو ميليون ماسك جراحي توليد داخلي توزيع شود ولي روز شنبه در مراجعه به 7 داروخانه شاهد بودم كه غير از يك داروخانه كه ماسك فيلتردار را به قيمت 25 هزار تومان مي‌فروخت، هيچ كدام ماسك جراحي نداشتند و مردم با نگراني داروخانه‌ها را ترك مي‌كردند. توزيع اين لوازم چطور مديريت خواهد شد؟
روز چهارشنبه، يك نفر در فضاي مجازي، مطلب بي‌پايه‌اي درباره خاصيت پيشگيري ويتامين سي منتشر كرد. همان روز و ظرف 6 ساعت، در قم و استان‌هاي همجوارش، كل موجودي ويتامين سي داروخانه‌ها فروش رفت. اين روزها تقاضاي ناموجه ايجاد شده در حالي كه ظرفيت بازار بر اساس نياز و مصرف سابق بوده و حالا انبارها خالي شده هرچند كه در اين ميان، افراد سوداگر و سودجو و منفعت‌طلب هم بيكار نبودند. گرانفروشي اين اقلام هم از ديگر اتفاقات اين روزها بود كه با توجه به ابلاغ سازمان غذا و دارو، با متخلفان گران فروشي و احتكار اين اقلام برخورد مي‌شود چنانكه ظرف روزهاي گذشته هم چند داروخانه در سراسر كشور با حضور دادستان‌هاي محل پلمب و انبار اقلام مورد نياز در شهر قم و ساير شهرها كشف و بازگشايي شد. اما هنوز توصيه مي‌كنيم كه جمعيت عادي نيازي به استفاده از ماسك ندارند چون شواهد نشان مي‌دهد كه ممكن است استفاده از ماسك، حتي افراد را بيشتر در معرض خطر آلودگي به ويروس قرار دهد. با اين حال، توليد روزانه 2 ميليون ماسك آغاز شده و توليدكنندگان موظف شدند در سه نوبت توليد داشته باشند اما كل توليد در درجه اول، بايد دپوي استراتژيك و ضروري را تامين كند. هيات امناي ارزي هم موظف شده كل توليد را به صورت نقد و روي خط توليد خريداري كند و براي پاسخ به نياز رواني بازار، صرفا در زمان و مكان مقتضي از جمله ايستگاه‌هاي مترو و بر حسب ضرورت بين شهروندان توزيع خواهد شد.
يعني توزيع داروخانه‌اي متوقف مي‌شود؟
از اولويت خارج مي‌شود. اولويت اول، تامين دپوي استراتژيك و نياز مراكز درماني است و اولويت سوم، توزيع در داروخانه‌ها خواهد بود.
اگر استفاده از ماسك ضروري نبود، شما براي كمك به چين دو ميليون ماسك نمي‌فرستاديد.
وزارت بهداشت، دو ميليون و جمعيت هلال‌احمر هم يك ميليون ماسك جراحي به چين اهدا كردند اما ماسك‌هاي اهدايي ايران براي جمعيت عادي چين نبود بلكه به سيستم بهداشت و درمان چين اهدا شد كه براي درمانگران استفاده شود. يك درمانگر، در هر نوبت كاري، بايد از يك ماسك يك بار مصرف استفاده كند. اگر فرض كنيم كشور چين، يك ميليون نفر تيم درماني داشته باشد و آنها در طول شبانه روز، سه نوبت كاري داشته باشند، سه ميليون ماسك اهداي ايران فقط براي يك روز كفايت مي‌كند. محموله اهدايي ما با هدف انسان‌دوستانه ارسال شد و سهم خودمان را ادا كرديم چنانكه بسياري از سازمان‌هاي بين‌المللي هم مشابه اين محموله را به چين اهدا كردند.
در مطالعات‌تان به اين نتيجه نرسيديد كه ممكن است ويروس كرونا، بيوتروريسم باشد؟
اين فرضيه موضوعيت ندارد و فكر مي‌كنيم هم، فرض گروهي كه معتقدند چيني‌ها روي اين ويروس كار مي‌كردند و خطاي انساني باعث نشت ويروس شده و هم، فرض گروهي كه معتقدند امريكا اين ويروس را وارد چين كرده، ناشي از نوعي بدبيني افراطي است. امروز هيچ ويروسي كه بتواند نژاد خاصي را هدف قرار دهد وجود ندارد. ماموريت ما هم، حفظ سلامت مردم است و اين فرضيات، مسائل حاشيه‌اي است كه بايد در زمان ديگري بررسي شود.
نمونه ترشحات ريه دو بيمار از قم براي ما ارسال شد و ما هم، نمونه‌ها را به آزمايشگاه مرجع تهران فرستاديم. بيماران، در حضور من فوت نكرده بودند. آنچه در تهران مورد آزمايش قرار گرفت، نمونه ترشحات ريه بود و من هم فقط نمونه و نتيجه آزمايش را در اختيار داشتم. بعد از ارسال نتيجه آزمايش به قم، رييس دانشگاه علوم پزشكي قم به ما خبر داد كه اين بيماران فوت كرده‌اند. ما نتايج آزمايش را ديديم ولي فوت بيمار را نديديم. 45 دقيقه بعد از آنكه نتيجه آزمايش به دست من رسيد، خبر شناسايي و ابتلا را اعلام كردم كه اين فاصله هم مربوط به تنظيم خبر بود.