همدلي مودي و ترامپ
اردوان امير اصلاني
هند با خوشامدگويي چشمگيري كه تنها از بزرگ‌ترين دموكراسي جهان بر مي‌آيد از دونالد ترامپ استقبال كرد. براي اداي احترام به اين بازديد دو روزه، نخست‌وزير نارندرا مودي مقدمات با شكوهي را براي ثبت اين رويداد تاريخي فراهم كرد. جاده‌ها و پياده‌روها بازسازي و با گل فرش شدند، مرمرهاي تاج‌‌محل شسته شدند، رودخانه جمنا پاكسازي شد و آلونك‌نشين‌ها در پشت نقاشي به طول 600 متر پنهان شدند. ظاهر هند طوري آراسته شد كه ترامپ آنجا را به صورت كشوري آرماني ببيند و با استقبال جمعيت چند هزار نفري در پايگاه مودي در احمدآباد گوجرات روبه‌رو شود كه براي پيروزي سياست‌هاي نمايشي او كه از آغاز حكمراني هر روز با توييت‌ها و چرخش‌هاي غيرقابل پيش‌بيني همراه بوده در آنجا گرد هم آمده بودند. نخستين سفر دونالد ترامپ به هند در زماني پر از هرج‌ومرج براي دولت مودي صورت مي‌گيرد، هنگامي كه از دسامبر گذشته هزاران هندي وابسته به اصول سكولار دموكراسي و آزادي مذهب مخالفت خود را با اصلاح قوانين تابعيت ابراز داشتند. جاي تعجب نيست كه اولين سخنراني رييس‌جمهور امريكا عاري از كمترين انتقاد نسبت به وضعيت كشمير و مسلمانان دچار تبعيض فزاينده آن بود. برعكس، ترامپ از نياز هر كشور به «امنيت مرزهاي خود و مبارزه با تروريسم» صحبت كرد كه بدون شك قياس واضحي بين مديريت كشمير توسط هند و مكزيك توسط ايالات متحده است. مقامات ارشد دولت امريكا كه 3 روز قبل از ورود رييس‌جمهور به هند به او گوشزد كرده بودند كه بايد احترام به ارزش‌هاي خود را به هند يادآور شود، شناخت كمي از رهبر خود دارند. دونالد ترامپ بدون انديشيدن به ديگران، سياست‌هاي ملي‌گرايانه مودي را در ديدار با او مورد تاييد قرار دا‌د. «باشد كه اين دوستي براي هميشه ادامه يابد» جمله‌اي كه روي يك نقاشي خياباني در بمبئي خوانده مي‌شود... مدت‌هاست كه توافق نظر بين نارندرا مودي و دونالد ترامپ وجود دارد و از لحاظ ظاهري منطقي به نظر مي‌رسد. آنان نماينده دو مظهر برجسته دموكراسي دنياي مدرن هستند، يكي به دليل شمار ساكنان كه مقام اول را در دنيا دارد و ديگري به دليل فضايي كه در طول نيمه دوم قرن بيستم ايجاد كرده است. اما همدلي كه مودي و ترامپ نسبت به يكديگر احساس مي‌كنند در واقع مبتني بر احساسات ناب نيست. موارد مشترك زيادي بين برتري‌طلبان هندو و عوام‌گرايان امريكايي وجود دارد. دونالد ترامپ به ويژه دلايل متعددي براي ابراز دوستي با نارندرا مودي دارد. آنان دو جنبه اساسي تجارت و سياست را مدنظر قرار مي‌دهند.
فراتر از اين ديدار، ايالات متحده و هند شركاي اصلي استراتژيك براي مقابله با تسلط چين در آسيا و اقيانوسيه باقي مي‌مانند. اما به رغم اين «دشمن مشترك» رويارويي نهايي در تقابل با سياست فوق محافظه‌گرايي است كه هند به نمايش مي‌گذارد. نارندرا مودي در ماه ژوئن گذشته در پاسخ به تصميم واشنگتن مبني بر پايان دادن به مزاياي گمركي اين كشور عوارض گمركي محصولات امريكايي را افزايش داده بود. نخست‌وزير هند در اواخر سال 2019 از همكاري جهاني اقتصاد منطقه‌اي و توافقنامه تجارت آزاد بين 16 كشور اقيانوس آرام از جمله هند و امريكا به دليل ترس از رقابت با چين كناره گرفت. اگرچه دونالد ترامپ از طريق گفت‌وگو سعي بر متقاعد كردن مودي براي گشودن بازار هند به روي كمپاني‌هاي امريكايي را داشت اما قراردادي در پايان اين ديدار منعقد نشد.
چيزي كه بيشتر نگران‌كننده است، ابراز علاقه مفرط و متقابل دو رهبر نسبت به سياست‌هاي خودشان است. نويسنده‌اي با نام پانكاج ميشرا در ستون‌هاي نيويورك‌تايمز با ابراز تاسف مي‌نويسد، ويژگي‌هاي دوران پسااستعمار هند كه در نظر داشتن مشكلات اكثريت مردم و احترام به تنوع بي‌شمار آنان بوده اكنون دستخوش فساد غربي و خصوصا سيستم سرمايه‌داري امريكا با حرص و طمع و گرايش به ثروت‌اندوزي سريع و بي‌حد و حساب به ضرر فقيرترين‌ها يعني اكثريت عظيم جمعيت هند شده است. روي كار آمدن ملي‌گرايان هندوي حزب بهاراتيا جاناتا سبب ظهور پديده اجتماعي شده كه برتري‌طلبان سفيدپوست در امريكا منكر آن نيستند، يعني اداره كشور توسط يك رهبر قدرتمند در خدمت يك ايدئولوژي آزاديخواهانه نوين تا پيشرو كه با كاهش آزادي مطبوعات و اطمينان از در حاشيه ماندن زنان و اقليـت‌ها قادر به دفاع از مرزهاي خود است.
فراتر از روياي دونالد ترامپ براي امريكا، هند بدترين الهامات ممكن را از ايالات متحده امريكا گرفته است، يعني يك دموكراسي بيمارگونه در جايي كه آداب و قوانين ناديده گرفته مي‌شوند و استبداد مي‌تواند نيروي قانون را داشته باشد و مهاجران و اقليت‌ها بدون واكنش جامعه بين‌المللي مورد بي‌رحمي قرار مي‌گيرند. حاصل فريبندگي هولناكي كه امروز امريكاي ترامپ بي‌آنكه برانگيزنده نفرت و عدم پذيرش باشد، اعمال مي‌كند ملتي است كه به آرمان‌هاي پدران بنيانگذار خود خيانت كرده، با حرص و طمع سيري‌ناپذير گروه خاص سودجو سبب جدايي بيشتر جامعه بين بازندگان و برندگان مي‌شود و محيط زيست را بدون ترس از فردا از بين مي‌برد. اين فريبندگي است كه هندي‌ها از استاد امريكايي خود كه به نظر مي‌رسد در تقابل با آزادي‌هاي اساسي و انكار ارزش‌ها پيشي گرفته، آموخته و متقابلا آن را به كار مي‌بندند. ترامپ خطاب به جمعيت 125 هزار نفري در احمدآباد اين كشور را يكي از شگفت‌انگيزترين ملل در جهان توصيف و اعلام مي‌كند «امريكا هند را دوست دارد» جمعيتي كه در مقايسه با حضور ميليوني كه براي گوش دادن به سخنان رييس‌جمهور آيزنهاور هنگام بازديد او از دهلي نو در سال 1959 گرد هم آمده بودند بسيار اندك به نظر مي‌رسيد. نارندرا مودي با چاپلوسي بي‌مانند در پاسخ اظهار كرد:«پرزيدنت ترامپ بزرگ فكر مي‌كند و جهان به آنچه او براي تحقق روياي امريكايي انجام داده، واقف است.» در واقع روياي امريكايي ترامپ هنوز در مراحل ابتدايي خود است و هند به صورت بسيار ناراحت‌كننده‌اي حكايت از آن دارد.