بازار جهاني نفت در دوران فرانظم نوين
دونالد ترامپ كه تا ۶ ماه پيش، اوپك را كارتل ناقابلي مي‌دانست و عربستان را به خروج از آن ترغيب مي‌كرد، اينك دست به دامان آن شده تا بازار را از سقوط نجات دهد. ترامپ يكي از معدود روساي‌جمهور حزب جمهوري‌خواه است كه نفتي نيست، اما به خوبي مي‌داند كه بايد شيل را حفظ كند. شيل به تگزاس حيات دوباره‌اي بخشيده و ترامپ هم حالا خواهان ثبات بازار نفت است. در اين ميان، توجه به اين نكته مهم است كه امروز مساله نفت بيش از هر زمان ديگر در طول ۵ دهه اخير سياسي است. هنگامي كه محمد بن سلمان، عبدالعزيز را به وزارت نفت منصوب كرد، شايد مي‌دانست كه عربستان و بازار جهاني نفت شرايط پرفراز و نشيبي را پيش رو دارد. محمد بن سلمان متولد سال ۱۹۸۵ است. وقتي صدام به كويت حمله كرد، بن سلمان ۵ ساله بود. عبدالعزير، اما كاركشته و نفتي است. او بنا داشت كه پس از يك وقفه طولاني پس از پايان دوره ذكي يماني، مجددا ژئوپليتيك نفتي عربستان را احيا كند. عربستان مي‌داند كه با ظهور شيل و با قدرت گرفتن توليد و عرضه نفت روسيه، مديريت يك تنه بازار جهاني نفت توسط اوپك ناممكن است. روسيه هم هميشه نگرش فرانفتي و ژئواستراتژيك به بازار جهاني نفت و انرژي دارد. ولاديمير پوتين پس از استالين، اينك طولاني‌ترين مدت زمامداري در كاخ كرملين را در پيشينه خود دارد. اينكه عربستان و روسيه، در پشت‌پرده با امريكا چگونه قرار و مدارهايي دارند، محل بحث‌هاي ديگري است. اما سه بازيگر اصلي بازار جهاني نفت يعني روسيه، عربستان و امريكا تا اينجا در اجلاس ۹ آوريل وارد يك بازي
برد-برد شده‌اند. براساس توافق مجازي پنجشنبه ۹ آوريل صادركنندگان خالص نفت خام جهان به صورت پلكاني و مرحله‌اي در ماه‌هاي مه و ژوئن سال جاري ۱۰ ميليون بشكه در روز از توليد خود خواهند كاست. پايه شروع كاهش، توليد ماه اكتبر ۲۰۱۸ درنظر گرفته شد. در ادامه براي ۶ ماهه آخر ۲۰۲۰ كاهش ۸ ميليون بشكه درنظر گرفته شد. كاهش فاز بعدي توليد براي يك دوره ۱۶ ماهه از ژانويه ۲۰۲۱ الي آوريل ۲۰۲۰ معادل ۶ ميليون بشكه در روز به تاييد رسيد.
انتظار مي‌رفت كه توافقات ۹ آوريل اوپك پلاس، در اجلاس وزراي نفت و انرژي گروه ۲۰ (G-20) به تصويب رسانده شود. در صورت تصويب تصميمات اجلاس، اوپك پلاس نوعي مشروعيت و جنبه قانوني يا معاهده پيدا مي‌كرد كه در واقع نظم نوين نفتي كه در ۲۰۱۷ شكل گرفته بود به پاياني زودهنگام مي‌رسيد و به يك سند نوين نفتي بين‌المللي تبديل مي‌شد. اما در گروه ۲۰، امريكا كه با قول و قرارهاي پيشين خود با عربستان و روسيه، اجلاس مجازي اوپك پلاس را به راه انداخته بود، صرفا به كليات بسنده كرد و هيچ اشاره مهمي به نتايج اجلاس نكرد. بي‌توجهي نماينده امريكا در حدي مشهود بود كه تعدادي ديگر از كشورهاي حاضر در اجلاس و ذي‌نفع در تصميمات اجلاس ۹ آوريل هم خود را بلاتكليف ديدند. الكساندر نواك كه در گروه ۲۰ عملا تنها افتاده بود، پيشنهاد تشكيل يك كميته نظارتي براي تضمين پايبندي كشورهاي متعهد به پيمان را داد، اما سخن او ناديده گرفته شد. در واقع روسيه با اين پيشنهاد قصد داشت تا مكانيزمي براي نظارت بر توليد لجام‌گسيخته نفت شيل را طراحي كند. سيستم نظارت بر توليد قبلا توسط سازمان اوپك در اواسط دهه ۱۹۸۰ تجربه شده بود و نتايج مثبتي هم داشت. تا اينجاي كار به هر صورت به نظر مي‌رسد كه بازار جهاني نفت به حال خود رها نشده و راهكارهايي براي مواجهه با سونامي شيل پيش روي بازار قرار دارد. بازار اينك سخت، تقاضا-محور است و چشم‌ها به طرف تقاضا دوخته شده است. معامله‌گران نيز عمدتا به اخبار بخش تقاضا حساسيت دارند. بازگشت چين به ارقام پيشين توليد ناخالص داخلي، آينده مبهم اقتصاد امريكا كه اينك با ۲۴ تريليون دلار كسري بودجه به سوي انتخابات سرنوشت‌سازي مي‌رود كه نفت شيل كانون آن است، اتحاديه اروپا و بريتانيايي كه اينك در آن عضو نيست، همگي پاسخ‌هايي هستند كه در طرف تقاضاي جهاني نفت تعريف مي‌شوند. اوپك و غيراوپك، نمي‌خواهند، آن‌طور به شيل نگاه كنند كه توليدكنندگان زغال‌سنگ در اوايل قرن بيستم به توليدكنندگان نفت نگاه مي‌كردند. شيل بازار خود را پيدا خواهد كرد، اما راهكار زندگي مسالمت‌آميز در كنار نفت خام‌هاي متعارف را بايد بياموزد.