حفاري تركيه
در سواحل جنوب غربي قبرس
محمود فاضلي
اختلافات ارضي بر سر گاز طبيعي و ذخاير هيدروكربني كه در بخش شرقي مديترانه كشف شده است، به فهرست اختلافات ديرينه قبرس و يونان با تركيه اضافه شده است. اگرچه در ابتدا اين اميدواري وجود داشت كه ذخاير هيدروكربن فرصتي را براي حل مسالمت‌آميز منازعه قبرس فراهم خواهد كرد، اما اين اميدهاي خوش‌بينانه با سرعت گرفتن يكجانبه فعاليت‌هاي اكتشاف و حفاري از سوي قبرس يوناني‌نشين و قبرس ترك‌نشين از ميان رفت. برگزاري رزمايش تركيه در درياي اژه از سوي نيروي دريايي تركيه نيز نوعي قدرت‌‌نمايي به همسايگان خود بود. نيروي دريايي تركيه اخيرا رزمايشي جهت حفظ آمادگي نيروهاي خود را در درياي اژه و شرق درياي مديترانه انجام داد. در اين رزمايش چندين فروند كشتي جنگي، هواپيماي گشتزني، بالگرد و پهپاد اين كشور همراه با نيروهاي مخصوص يگان دريايي اين كشور شركت كردند.
با پهلو گرفتن يك كشتي حفاري متعلق به دولت آنكارا در سواحل جنوب غربي قبرس و تمايل آنكارا به انجام حفاري براي گاز طبيعي در بلوك‌هاي ششم و هفتم جزيره «اييز» در درياي مديترانه، نيكوزيا را وادار به واكنش تند كرد. قبرس دولت تركيه را به دزدي دريايي متهم مي‌كند چراكه قبرس آن را حق مسلم اقتصادي خود مي‌داند. آنكارا نيز تاكيد دارد همچنان به حفاري‌هاي خود ادامه مي‌دهد و حتي ممكن است كشتي حفاري سومي را نيز در منطقه مستقر كند. دولت قبرس در نيكوزيا نمي‌تواند به‌طور يكجانبه از طرف كل جزيره قوانيني در خصوص اكتشاف منابع طبيعي اتخاذ كند زيرا نماينده قبرس ترك‌نشين نيست.
وزارت خارجه يونان در واكنش به اعلام خبر ازسرگيري فعاليت حفاري تركيه در داخل منطقه انحصاري اقتصادي قبرس اين اقدام را به‌طور قاطعانه محكوم و يادآور شد حفاري مورد نظر تركيه در مياديني كه از طريق روال قانوني به شركت‌هاي انرژي اروپايي واگذار شده، انجام مي‌شود. اين يك تحريك ديگري است كه مواضع اتحاديه اروپا و جامعه بين‌المللي براي احترام به قانون‌مداري بين‌المللي و حق حاكميت جمهوري قبرس را ناديده مي‌گيرد و نقش بي‌ثبات كننده تركيه و موضع‌گيري آن به عنوان متخلف اصلي حقوق بين‌الملل در منطقه را تاييد مي‌كند. به باور يونان، به عنوان حامي سنتي قبرس، نقض مكرر و مداوم قانون بين‌المللي هيچ‌گونه نتيجه حقوقي به وجود نمي‌آورد. يونان حمايت و همبستگي كامل اين كشور با جمهوري قبرس را ابراز و از تركيه مي‌خواهد به قوانين بين‌المللي احترام گذاشته و از اقداماتي كه موجب تضعيف امنيت و ثبات در منطقه مي‌شود، خودداري كند.
آقاي پانايوتوپولوس وزير دفاع يونان اعلام داشته است مي‌دانستيم به‌‌رغم مشكلات داخلي تركيه در اثر شيوع ويروس كرونا، طرح‌ها و رفتار تحريك‌آميز اين كشور عليه يونان و حقوق بين‌المللي متوقف نخواهند شد. براي ما مسلم بود كه تركيه بر همين رفتار اصرار كند. تركيه در گذشته نيز ثابت كرده هر موقع دچار بحران داخلي مي‌شود تلاش دارد با يونان تنش ايجاد كند. شكي نيست كه تبعات اقتصادي ويروس بسيار سنگين و تركيه را در موقعيت دشواري قرار داده است.» يك نماينده حزب محافظه‌كار نئودموكراسي (حزب حاكم) نيز اعتقاد دارد «تركيه در سه جبهه خود را درگير كرده است. به ليبي نيرو اعزام كرده و در تلاش است السراج را نجات دهد. نيروهاي بيشتري به ادلب سوريه نيز اعزام كرده است و در شرق مديترانه و اژه تنش با يونان و قبرس را ادامه مي‌دهد. با تركيه در سه جبهه «مهاجرت، حريم هوايي درياي اژه و فعاليت زمين لرزه نگاري» درگير هستيم.»
تركيه نيز در پاسخ به مواضع محافظه‌كاران يونان مدعي است آتن نشان مي‌دهد درك درستي از واقعيات نداشته و رفتاري ناعادلانه در برابر مشكلات منطقه دنبال مي‌كند. يونان و بخش يوناني‌نشين قبرس واقعيت حق حاكميت قانوني كشورمان در شرق مديترانه و درياي اژه و حق بخش ترك‌نشين قبرس در داشتن حق برابر در دسترسي به منابع طبيعي جزيره را ناديده مي‌گيرند. آنكارا موضع‌گيري انعطاف‌ناپذير يونان و بخش يوناني‌نشين قبرس به عنوان «دوقلو» را تهديدي براي صلح و ثبات شرق مديترانه دانسته و تاكيد دارد تركيه با قاطعيت به دفاع از حقوق خود و جمهوري ترك قبرس شمالي در شرق مديترانه ادامه مي‌دهد.
شواهد نشان مي‌دهد يونان و قبرس مصمم هستند در جلسات اتحاديه اروپا (اجلاس وزراي خارجه و اجلاس سران) «راهزني» تركيه در منطقه انحصاري اقتصادي قبرس را مطرح كنند. نخست‌وزير يونان از طريق ويديوكنفرانس با آقاي ميشل رييس شوراي اتحاديه اروپا چالش‌آفريني‌هاي تركيه و طرح آن در اجلاس سران را مورد بحث قرار داد. به باور آتن و نيكوزيا، به‌‌رغم شيوع بيماري كرونا سياست تحريك و نقض حقوق بين‌المللي و سوءاستفاده ابزاري از مهاجرين توسط آنكارا دنبال مي‌شود. در اجلاس وزراي خارجه اتحاديه اروپا كه از طريق ويديو كنفرانس برگزار شد، موضوع «راهزني دريايي» تركيه در آب‌هاي قبرس و تشديد تحريك‌هاي اين كشور عليه يونان در اژه توسط وزراي خارجه يونان و قبرس مطرح شد. وزير خارجه يونان، آغاز حفاري قريب‌الوقوع تركيه در منطقه انحصاري اقتصادي قبرس و اقدامات تحريك‌آميز تركيه در درياي اژه را مطرح و از نقش بي‌ثبات‌كننده آنكارا در منطقه و نقض مكرر حقوق بين‌المللي سخن گفت. در پي اقدامات تركيه و اعزام كشتي حفاري خود به منطقه غني از گاز متعلق به قبرس، وزراي خارجه كشورهاي فرانسه، چين، ايتاليا، اتريش، ايرلند، لوكزامبورگ و استوني حمايت كامل خود از مواضع قبرس و يونان را اعلام كردند. آقاي بورل مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا نيز طي سخناني پس از پايان اجلاس ادعا كرد وزراي خارجه اتحاديه اروپا نگراني خود پيرامون اقدامات اخير تركيه را تكرار كرده و حمايت و همبستگي كامل خود با كشورهاي قبرس و يونان را ابراز كردند.