به مناسبت روز جهاني مالكيت فكري و آينده سبز
ابوذر جوهري
اتابك داوري
سازمان جهاني مالكيت فكري كه به اختصار وايپو (WIPO) ناميده مي‌شود با 193 كشور عضو به عنوان يكي از 15 آژانس تخصصي سازمان ملل متحد فعاليت مي‌كند. ايران در سال 1380 به عنوان صد و هفتاد و ششمين كشور در اين سازمان عضو شد. با ابتكار وايپواز سال 2000 هر ساله روز جهاني مالكيت فكري در 26 آوريل (7 ارديبهشت) جشن گرفته مي‌شود. هدف از اين رويداد آگاهي مردم جهان از مالكيت فكري و تاثيرگذاري آن بر جنبه‌هاي مختلف زندگي است. اين سازمان هر ساله يك موضوع و شعار خاص را نيز برمي‌گزيند تا توجه كشورها را به آن موضوع خاص بيشتر معطوف كند.
آينده سبز، موضوع امسال است
حفظ طبيعت براي آيندگان نه تنها وظيفه‌اي اخلاقي برعهده آحاد جامعه است، بلكه سرمايه‌گذاري‌ها، قانونگذاري‌ها و تحقيقات و ابداعات و اختراعات علمي انسان هم در اين باره تاثيرگذار هستند. برخي انسان‌ها در سايه نبوغ و خلاقيت خود دست به اختراعاتي در جهت كاهش منواكسيد كربن، كاهش آلودگي منابع آبي و جنگلي، تغيير الگوي مصرف پلاستيك و... مي‌زنند كه اين قبيل اختراعات نهايتا منجر به زميني پاك‌تر و سبزتر مي‌شود. وايپو امسال در پاسخ به تشويش و نگراني جهاني در ارتباط با تغييرات اقليمي و اضمحلال محيط‌زيست، كمپيني در حمايت از نوآوري در جهت آينده سبز تشكيل داده تا نوآوران و فن‌آوران از هر گوشه جهان، استعداد و زمان خود را وقف ايجاد محصولات دوستدار محيط‌زيست كنند. اين سازمان نظام ويژه‌اي را براي ثبت و حمايت از گونه‌هاي جديد گياهي و اصلاح نباتات و تكثير ژنتيكي گياهان ارايه مي‌كند. عملكرد حقوق مالكيت فكري محدود به اختراعات يا طرح‌هاي صنعتي نيست و اقسام گرايش‌هاي هنري نيز مي‌توانند از حمايت‌هاي حقوق مالكيت فكري برخوردار شوند. موضوع امسال به ما يادآوري مي‌كند كه طراحي، توسعه و استفاده از تكنولوژي (در قالب اختراع) بهترين راه‌حل جهت غلبه بر مشكلات ناشي از تغييرات اقليمي است، لكن مخترعان و توسعه‌دهندگان خواستار يك نظام حقوقي و سياستگذاري‌اند كه حقوق مالي ايشان كه عمده ممر اعاشه ايشان نيز هست به نحو مطلوبي تامين شود. مخترعان با اكتساب حقوق انحصاري مي‌توانند اجازه فروش و استفاده را در قبال دريافت رقمي به دولت‌ها و شركت‌ها و توليدكنندگان واگذار كنند. درآمد ناشي از اختراع يكي از مهم‌ترين عوامل و انگيزه‌ها براي استمرار تلاش‌هايي است كه سرانجام آن بهبود اختراعات پاك‌تر و كارآمدتر است. مدت زمان برخورداري از حقوق انحصاري در اغلب نظام‌هاي حقوقي براي اختراعات و طرح‌هاي صنعتي مقيد به مهلت‌هاي۲۰ و 15 ساله است، در حالي كه براي علايم تجاري اين مدت مي‌تواند نامحدود باشد. اختراعي قابل ثبت است كه جديد بوده و كاربرد صنعتي داشته باشد و بديهي نباشد. اختراع بايد هنگام درخواست ثبت توسط مخترع كاملا افشا شود كه همين امر باعث اطلاع اهل فن از اختراعات قبلي است. در صورتي كه اختراع منجر به صدور ورقه اختراع (پتنت) شود در روزنامه آگهي شده و در پايگاه‌هاي داده مربوطه قابل دسترسي عمومي است تا ديگران با اجازه مخترع از آن استفاده كنند.