ميراث‌فرهنگي؛ نهادي بدون همراه
سميه مراقي
در قوانين و اسناد بالادستي، حفاظت از ميراث‌فرهنگي سرزمين وظايف تمامي ارگان‌ها است و براي هر كدام نقش مهمي در اين زمينه تعريف شده است ولي در واقعيت توجيه اين ارگان‌ها براي جلوگيري از تخريب انواع محوطه‌ها، مجموعه‌ها و بناهاي تاريخي-فرهنگي در پروژه‌هاي عمراني به چالشي براي وزارت ميراث‌فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي تبديل شده است. انجام مطالعات دقيق مرتبط با حوزه ميراث‌فرهنگي در پروژه‌هاي ساير ارگان‌ها مساله‌اي مهجور است. لحظه‌هاي كليدخوردن پروژه‌هاي عمراني در عين حال كه لذت‌بخش است مي‌تواند لحظه‌هاي پراضطرابي براي ميراث‌فرهنگي باشد زيرا در پهنه سرزميني كه در گوشه گوشه آن نشاني از فرهنگ و تمدن خودنمايي مي‌كند و از سوي ديگر مطالعات فرهنگي پروژه‌هاي عمراني با كاستي و ضعف همراه بوده، راه‌اندازي اين پروژه‌ها عموما با تراژدي‌هاي بسياري براي ميراث‌فرهنگي همراه است. دست‌آخر در اين جريانات عموما ميراث‌فرهنگي مانعي در برابر پروژه‌هاي عمراني انگاشته مي‌شود. نمونه پروژه‌هاي فراواني را مي‌توان برشمرد كه با اعتراض نهادهاي متولي حفاظت و كنشگران حوزه ميراث‌فرهنگي براي پايان دادن به نحوه ساخت و پيشبرد پروژه‌هاي عمراني همراه بوده است؛ پروژه‌هايي كه راه‌اندازي آنها به تخريب آثار فراواني در اين حوزه دامن زده است. ناگفته نماند در مواقعي به واسطه حضور مديران آگاه و دغدغه‌مند، مشاركت و همراهي دستگاه با وزارت ميراث‌فرهنگي به صورت مقطعي رخدادهاي ميموني در اين حوزه خلق كرده است وليكن تا زماني كه دغدغه حفاظت از ميراث‌فرهنگي در دستگاه‌ها نهادينه نشود، نمي‌توان اميدي به بهبود جريان‌هاي حفاظتي در كشور داشت. امروزه در جهان مشاركت عمومي و بسيج ملي مساله‌اي بسيار جدي در حوزه حفاظت از ميراث‌فرهنگي است. ماهيت ميراث ناملموس و حجم ميراث ملموس در كشور ما به سادگي گوياي اين است كه وزارت ميراث‌فرهنگي هيچ‌گاه به تنهايي قادر به حفاظت از يادمان‌هاي تاريخي نخواهد بود و در اين ميان نقش بي‌بديل دستگاه‌ها و ارگان‌ها در كنار مشاركت مردمي امري ضروري است. اهميت پايبندي به قوانين و دستورالعمل‌ها در بهره‌برداري‌ها و حفاظت از ميراث‌فرهنگي سرزمين اگر از اهميت ساخت‌وسازها و فعاليت‌هاي عمراني‌ها بيشتر نباشد، كمتر نيست. اميدواريم دستگاه‌هاي نظارتي قاطعانه در برابر تخريب‌هاي حوزه ميراث‌فرهنگي و تخلفات قانوني واكنش نشان دهند و از سوي ديگر با وزارتخانه شدن سازمان ميراث‌فرهنگي و افزايش ظرفيت‌هاي مديريتي، شاهد اثرات چشمگير در واگذاري اين امانت به فرزندان‌مان باشيم.
عضو شوراي هماهنگي سازمان‌هاي غيردولتي ميراث‌فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري