اين روزها كه اكثر مسابقات ورزشي در سطح دنيا تعطيل هستند، رقابت‌هاي آنلاين شطرنج رونق بالايي گرفته است. از دو ماه قبل چند رقابت معتبر آنلاين در اين رشته برگزار شده و قرار است اين روند تا بازگشت شرايط به حالت عادي ادامه پيدا كند. يكي از مسابقاتي كه از پانزدهم مه قرار است برگزار شود، رقابتي است با نام STEINITZ MEMORIAL (به ياد اشتاينيتس) است. ويلهلم اشتاينيتس نخستين قهرمان رسمي شطرنج جهان به حساب مي‌آيد كه در سال 1868 به اين عنوان رسيد. او يكي از شخصيت‌هاي تاثيرگذار اين رشته به حساب مي‌آيد به‌طوري كه او را پايه‌گذار شطرنج مدرن مي‌دانند.
مسابقات STEINITZ MEMORIAL با حضور 20 نفر از برترين شطرنج‌بازان مرد و زن جهان از جمله مگنوس كارلسن نفر اول رنكينگ جهاني به انجام مي‌رسد. فرمت مسابقات به صورت سريع است كه هر مسابقه 3 دقيقه به طول مي‌انجامد. از كشورمان سارا سادات خادم‌الشريعه نفر اول زنان ايران و نفر چهاردهم رنكينگ جهاني به اين مسابقات دعوت شده است. به همين بهانه گفت‌وگويي با اين بانوي شطرنج‌باز ترتيب داديم و شرايط او را در اين روزها جويا شديم. خادم‌الشريعه گرچه ايده برگزاري رقابت‌هاي آنلاين را ايده خوبي مي‌داند، اما اميدوار است خيلي زود مسابقات واقعي را تجربه كند.
ابتدا بفرماييد اين روزها چطور تمرينات‌تان را پيگيري مي‌كنيد؟ با توجه به اينكه مراكز ورزشي تعطيل هستند و شما نمي‌توانيد حريفان تمريني رودررو داشته باشيد.
همان‌طور كه مي‌دانيد شطرنج را مي‌توان به صورت آنلاين هم بازي كرد و شطرنج‌بازها در اين مدت تمرينات‌شان را آنلاين دنبال كرده‌اند و در مسابقات مختلفي حضور داشته‌اند. اين روزها به خاطر شرايطي كه وجود دارد و تمامي پروازها با مشكل مواجه شده‌اند و امكان سفر نبوده است، تمامي رقابت‌ها كنسل شده‌اند. ما دو ماه ديگر قرار بود در رقابت‌هاي المپياد شطرنج حاضر باشيم اما آن رقابت‌ها هم مثل همه رقابت‌هاي ديگر از جمله المپيك به تعويق افتادند. تاريخ جديدي هم براي اين مسابقات مشخص نشده است. ما فعلا مثل همه مردم منتظريم كه شرايط كمي عادي شود تا بتوانيم به روال قبر بازگرديم و تمرينات و مسابقات را از سر بگيريم.
نظرتان راجع به مسابقات آنلايني كه تا به امروز برگزار شده چيست؟ ما سه رقابت معتبر داشتيم. يكي رقابت سريع كه آقاي فيروزجا اول شد و توانست كارلسن را شكست دهد، دوم رقابت‌هاي ابتكاري جام كارلسن و بعد هم جام ملت‌هاي شطرنج.
اين رقابت‌ها بسيار خوب هستند مخصوصا براي اين شرايطي كه در آن قرار داريم. البته مسابقات آنلاين پيش از شروع قرنطينه و تعطيلي مسابقات حضوري هم وجود داشتند. بچه‌هاي ايران هم خيلي در اين مسابقات آنلاين فعال بودند و هستند؛ مخصوصا تيم آقايان. من خودم متاسفانه خيلي در اين مسابقات مهم آنلاين شركت نكرده‌ام. همان مسابقاتي كه آقاي فيروزجا شركت كرد و اول شد مسابقه‌اي بود كه پيش از قرنطينه آغاز شده بود و ربطي به كرونا نداشت. ولي بعد از آن فدراسيون جهاني ايده‌‌اش مبني بر برگزاري رقابت‌هاي مهم‌تر را پياده و دو رقابت بعدي را برگزار كرد. به نظرم اين خيلي ايده خوبي است. مشكلي كه شطرنج‌بازها پيش از اين داشتند و باعث مي‌شد مسابقات آنلاين معتبر برگزار نشود، اين بود كه امكان داشت در رقابت تقلب صورت بگيرد. براي حل اين مشكل از يك دوربين استفاده مي‌كنند. به اين صورت كه يك دوربين از پشت سر بازيكن تمام فضا را مي‌گيرد و صفحه مانيتور شطرنج‌باز هم در آن ديده مي‌شود. داوران هم از طريق همان دوربين روي بازي نظارت پيدا مي‌كنند. فكر مي‌كنم به اين شكل خيلي راحت بتوان رقابت‌هاي آنلاين زيادي را برگزار كرد.
منظور از تقلب استفاده از نرم‌افزارهاي آناليز بازي است؟
بله دقيقا، مخصوصا اينكه بازي‌ها به صورت لايو پخش مي‌شوند هم مزيد بر علت است. در سايت‌هايي كه ميزباني مسابقات را برعهده مي‌گيرند معمولا كنار بازي دو شطرنج‌باز براي علاقه‌مندان به شطرنج تصوير و آناليز بازي توسط موتورهاي آناليز ارايه مي‌شود. اگر روي بازيكن نظارتي نباشد آنها مي‌توانند اين تحليل‌ها را ببينند يا خودشان از نرم‌افزارهاي قوي‌تر استفاده كنند.
اتفاق جالب رقابت‌هاي آنلاين اخير استقبال زياد مخاطبان و هيجان بالاي مسابقات بوده است. حتي ديديم كه اين مسابقات گزارشگر هم دارد و آنها مثل يك بازي فوتبال مسابقه را گزارش مي‌كنند. اين با تصوري كه قبلا از يك مسابقه شطرنج داشتيم، تفاوت دارد. آيا اين هيجان و مخاطب بالا به خاطر ذات هيجان‌انگيز شطرنج است يا به دليل اينكه مردم چيز ديگري براي تماشا ندارند؟
البته قبل‌تر ما اين مورد را داشتيم كه كل دنيا يك مسابقه شطرنج را دنبال كند. اين مورد در رقابت فيشر – اسپاسكي ديده شده بود. احتمالا قديمي‌ترها يادشان باشد. كساني كه آن بازيكنان را مي‌شناسند و دنبال مي‌كردند. دليل هيجان بالاي آن رقابت بين دو شطرنج‌باز امريكايي و روسي اين بود كه آن مسابقه به مسائل سياسي گره خورده بود. آن مسابقه در زمان جنگ سرد برگزار شد و به همين دليل آن رقابت براي مردم خيلي جذاب شده بود. الان فكر مي‌كنم در اين شرايط و به اين خاطر كه ورزش‌هاي ديگر تعطيل هستند و رقابتي را در سطح جهان نمي‌بينيم مردم علاقه بيشتري به شطرنج نشان مي‌دهند. اما شطرنج هميشه جزو علايق عامه مردم بوده است. خيلي از مردم در اوقات فراغت‌شان به اين ورزش مشغول مي‌شوند و طبيعتا وقتي كار ديگري ندارند به تماشاي اين مسابقات مي‌پردازند.
بين مسابقه آنلاين و رودررو تفاوتي وجود دارد؟
قطعا، چون خود صفحه شطرنج با چيزي كه در كامپيوتر مي‌بينيم خيلي تفاوت دارد. وقتي پشت سيستم بازي مي‌كنيد آن تسلطي كه روي ميز شطرنج مي‌توانيد داشته باشيد را نداريد. تفاوت بزرگ ديگر جو حاكم بر مسابقات است. رقابت‌هاي حضوري جو سنگين‌تر و واقعي‌تري دارد. بازي‌هاي آنلاين معمولا جديت كمتري از مسابقه رودررو دارد. دليل كمتر جدي بودنش هم به حساب نشدن نتايج در ريتينگ شطرنج‌بازان برمي‌گردد كه باعث مي‌شود استرس رقابت كم شود. مسابقات آنلاين بيشتر جنبه تفريحي دارد، اما سازمان‌ها تلاش كردند با تعيين جوايز انگيزه‌ها را بالاتر ببرند ولي باز هم نمي‌تواند آن حس و حال رقابت واقعي را داشته باشد. با اين همه كار جالبي است.
حالا كه مسابقات آنلاين تجربه‌هاي موفقي را پشت سر مي‌گذارد، آيا ممكن است در آينده به سمتي برويم كه از تعداد مسابقات واقعي كمتر شود و بيشتر رقابت‌ها اينترنتي شود؟
حداقل تا مدتي كه شرايط عادي شود ممكن است اين اتفاق بيفتد و بر تعداد رقابت‌هاي آنلاين افزوده شود، ولي در كل شطرنج يك ورزش محسوب مي‌شود و طبيعتا مثل ساير رويدادهاي ورزشي به حالت سابق باز خواهد گشت. ولي فكر مي‌كنم اين شرايط باعث شود كه در كنار رقابت‌هاي واقعي رقابت‌هاي آنلاين بيشتر برگزار شود. قبلا مسابقات آنلاين به اين شكل و با اين حد از جوايز نداشتيم و تجربه‌هاي امروز مي‌تواند اينها را پررنگ‌تر كند. اما در مورد اينكه مسابقات كلا به اين سمت برود، بايد بگويم اميدوارم كه اين اتفاق نيفتد.
از مسابقاتي كه به آن دعوت شده‌ايد، بگوييد.
اين رقابت‌ها از طرف فدراسيون جهاني شطرنج و با همكاري سايت Chess24.com برگزار مي‌شود. اين سايتي است كه ما معمولا رقابت‌هاي آنلاين را از طريق آن نگاه مي‌كنيم و يكي از معتبرترين سايت‌ها در زمينه شطرنج است. گمان مي‌كنم خود اين سايت هم اسپانسرينگ و هم پرداخت جوايز را به عهده دارد. مجموع جوايز مسابقات 30 هزار يورو است كه بين خانم‌ها و آقايان تقسيم مي‌شود. مسابقات در دو بخش مردان و زنان برگزار مي‌شود. آقاي مگنوس كارلسن هم در بخش مردان هستند. در بخش زنان خيلي از بازيكنان خوب دنيا حاضرند. نه اينكه بگويم 10 نفر اول اما همه جزو 20 نفر اول هستند. سطح مسابقات بسيار بالاست و گمان مي‌كنم رقابت جالبي بشود. اما نگراني من در اين مسابقات سرعت اينترنت ايران است. در اين مسابقات سرعت آپلود خيلي مهم است چون آن دوربيني كه براي داوري گفتم هم بايد تصاويرش فرستاده شود. اين خودش يك مشكل است. بازي‌ها هم كه به صورت سريع برگزار مي‌شود پس سرعت اينترنت خيلي مي‌تواند تاثيرگذار باشد. تنها دغدغه من در حال حاضر همين موضوع است.
اتفاقا مي‌خواستم در مورد زيرساخت‌هاي مورد نياز بپرسم. در اين زمينه فدراسيون كمكي نمي‌كند؟
داريم سعي مي‌كنيم كه بهترين جاي مورد نظر را پيدا كنيم. يا در فدراسيون بازي كنم يا در محل كار همسرم تا شرايط بهتري داشته باشم. تلاش مي‌كنيم كه مساله را حل كنيم. من با فيده هم اين موضوع را در ميان گذاشتم. قبل از شروع رسمي مسابقات يك مسابقه آزمايشي بايد برگزار كنيم و هر بازيكن در همان سايت Chess24 تست مي‌شود. سرعت بازي تست مي‌شود و اگر به آن حد نياز نرسيده باشد ممكن است با بازيكن ديگري جايگزين شوم. ولي اميدوارم تا آن موقع مشكل حل شود.
چند روز قبل آقاي فيروزجا هم در مسابقه با ناكامورا با مشكل اينترنت مواجه شد و باخت.
بله با اينكه ايشان توي فرانسه هم بودند دچار مشكل شد. اميدوارم اين اتفاق براي من نيفتد. (با خنده)
از حريفان‌تان شناخت داريد؟
بله قبلا با همه آنها بازي كرده‌ام. در سال‌هاي اخير فدراسيون‌هاي جهاني شطرنج مسابقات زيادي برگزار و در بخش سريع و برق‌آسا هم خيلي فعاليتش را بيشتر كرده است. به همين خاطر همه بازيكنان بارها و بارها با هم مسابقه داده‌اند و شناخت كاملي از هم دارند. بنابراين رويارويي با آنها چيز جديدي نيست كه بخواهد خيلي درگيرم كند. دغدغه‌هاي من يكي اينترنت است و ديگري دوري طولاني مدتم از شطرنج بوده است. فكر مي‌كنم الان موقع خوبي براي بازگشت به مسابقات باشد.
مشكلات‌تان با فدراسيون حل شد؟
مشكلاتم با فدراسيون سابق نه اما خب فدراسيون عوض شد و اميدواريم به روزهاي بهتر. تا به حال آقاي فرهاد نيكوخصال كه سرپرست جديد فدراسيون هستند اقدامات خوبي را انجام داده‌اند و انتخابات فدراسيون در راه است. اميدوارم انتخابات آتي جوري رقم بخورد كه اتفاقات گذشته ديگر تكرار نشود.
در مورد اينكه احتمالا اولين رقابت واقعي شطرنج چه زماني قرار است برگزار شود به گوش‌تان نخورده است؟
هنوز چيزي را مشخص نكردند. فدراسيون جهاني خيلي تلاش دارد كه رقابت‌ها به روال عادي‌اش برگردد اما تا جايي كه محدوديت‌ها باشد مجبور هستند رقابت‌ها را عقب بيندازند. اولين رقابتي كه بايد بازي كنم چون قبلا سهميه‌اش را به دست آورده‌ام، مسابقات جهاني است. اين مسابقات تا سه يا چهار ماه آينده است. فعلا چيزي از عوض شدن برنامه آن مسابقات به ما اعلام نشده است. اگر تا آن موقع زندگي به شرايط نرمال برگردد در آن مسابقات حاضر مي‌شوم اما فعلا چيزي اعلام نشده و ما هم خودمان چيزي نمي‌دانيم.