پادشاه اردن اسراييل را به استفاده از «همه گزينه‌ها» تهديد كرد
طمع سيري‌ناپذير تل‌آويو
شهاب شهسواری
رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين در حال تدارك زمينه‌هاي الحاق سرزمين‌هاي بيشتري از كرانه باختري رود اردن به سرزمين‌هاي تحت سلطه خود است، رويدادي كه دولت ايالات متحده امريكا با رونمايي از طرح معامله قرن عملا چراغ سبز آن را داده است. براي تل‌آويو اين اقدام فقط يك گام كوچك ديگر در راستاي توسعه‌طلبي سرزميني در غرب آسيا است، اما براي اعرابي كه از سال ۱۹۴۷ شاهد بلعيده شدن سرزمين‌هاي‌شان توسط مهاجران خارجي هستند، اين اقدام ميخ آخر در تابوت طرح سازشي است كه در طول چهار‌دهه گذشته مانند يك سراب توسط امريكايي‌ها جلوي چشم آنها قرار داده‌شده‌بود. اردن كه روزگاري يكي از دو كشور عربي بود كه اسراييل را به رسميت شناخت و معاهده صلح با همسايه متجاوز و اشغالگر امضا كرد، حالا اين اقدام را يك تهديد جدي براي امنيت و موجوديت خود مي‌بيند و پادشاه اين كشور تهديد كرده است كه در صورت اجراي آن، جنگي تمام عيار منطقه را در بر خواهد گرفت. بعد از تازه‌ترين اظهارات مايك پمپئو، وزير خارجه ايالات متحده امريكا كه پيش از ديدارش از سرزمين‌هاي اشغالي، الحاق سرزمين‌هاي كرانه باختري را «يك تصميم داخلي» براي رژيم اشغالگر توصيف كرده‌بود، مقام‌هاي كشورهاي عربي يك به يك در مورد عملي شدن اين تصميم هشدار مي‌دهند. در شرايطي كه تشكيلات بلااختيار خودگردان فلسطيني در رام‌الله، فقط اشغالگران را به «قطع همكاري» تهديد مي‌كند، پادشاه اردن در مصاحبه با يك روزنامه آلماني از «قرار داشتن همه گزينه‌ها روي ميز» و «درگيري فراگير اردن با اسراييل» در صورت ضميمه شدن سرزمين‌هاي كرانه باختري خبر داد. همزمان وزراي خارجه اتحاديه اروپا هم از تشديد تلاش‌ها براي جلوگيري از ضميمه شدن سرزمين‌هاي كرانه باختري خبر داده‌اند و تاكيد كرده‌اند كه چنين اقدامي را خلاف قوانين بين‌المللي تلقي خواهند كرد.
هشدار پادشاه اردن
عبدالله دوم، پادشاه اردن هاشمي، روز جمعه تهديد كرد كه در صورت عملي شدن برنامه رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين براي الحاق سرزمين‌هاي جديد در كرانه باختري رود اردن، جنگي فراگير منطقه را در بر مي‌گيرد. پادشاه اردن در مصاحبه با اشپيگل آلمان گفته است: «كساني كه از راه‌حل يك دولتي حرف مي‌زنند، دقيقا نمي‌دانند كه چه مي‌گويند. اگر تشكيلات خودمختار فلسطيني سقوط كند چه خواهد شد؟ شاهد افزايش هرج و مرج و افراطي‌گري در منطقه خواهيم بود. اگر اسراييل تيرماه سال جاري كرانه باختري را ضميمه كند، آنگاه وارد يك مناقشه فراگير با پادشاهي اردن هاشمي خواهد شد.» تهديد به جنگ با اسراييل از سوي يكي از اصلي‌ترين متحدان امريكا پيرامون سرزمين‌هاي اشغالي كه يكي از بنيان‌گذاران طرح سازش با اسراييل محسوب مي‌شد، نشان از ميزان نارضايتي دولت‌هاي عربي از چراغ سبز امريكا به تل‌آويو براي ضميمه كردن سرزمين‌هاي بيشتر است. در واشنگتن كه دولت ترامپ پيش از اين اقداماتي همچون به رسميت شناختن قدس به عنوان پايتخت رژيم اشغالگر و انتقال سفارت به اين شهر را بدون دردسر و واكنش جدي از سوي اعراب عملي كرده است، چندان نگراني از اجرايي شدن وعده‌هاي انتخاباتي بنيامين نتانياهو وجود ندارد. اردن ميزبان صدها هزار آواره فلسطيني است كه از سال ۱۹۶۷ تاكنون بي‌سرزمين شده‌اند و در اردوگاه‌هاي آوارگان در اين كشور زندگي مي‌كنند.
بازي سياسي بي‌بي
در حالي كه براي پادشاه اردن، ضميمه كردن سرزمين‌هاي كرانه باختري اعلام جنگ تمام عيار به اعراب است، براي بنيامين نتانياهو، همه‌چيز يك بازي سياسي و وعده انتخاباتي ساده است. نخست‌وزير رژيم اشغالگر به تازگي توانسته است رقبايش را متقاعد كند كه بار ديگر اجازه دهند كه او رياست دولت را بر عهده بگيرد به اين شرط كه در شش ماه نخست از ۱۸ ماه نخست‌وزيري‌اش هيچ لايحه و برنامه‌اي را به جز مقابله با شيوع بيماري كوويد۱۹ اجرايي نكند. اين توافق كلي با بني گانتز، رهبر حزب آبي‌سفيد و معاون نخست‌وزير، فقط يك استثنا دارد: اجراي برنامه الحاق سرزمين‌هاي دره اردن. اين مهم‌ترين وعده‌اي است كه بنيامين نتانياهو در كارزار انتخاباتي اخيرش به راي‌دهندگان داده‌بود، وعده‌اي كه اجراي آن با حمايت امريكا چندان دردسري ندارد. دولت ائتلافي نتانياهو و گانتز كه قرار است فهرست آن امروز به پارلمان رژيم اشغالگر ارايه شود، از يك ماه و نيم ديگر (يكم ژوئيه) كار خود را آغاز خواهد كرد و از جمله اولين برنامه‌هايش اجراي نقشه الحاق دره اردن به سرزمين‌هاي تحت سلطه خود است. او وعده داده است كه تمامي شهرك‌هاي غيرقانوني در مرزهاي اشغالي ۱۹۶۷ را به سرزمين‌هاي تحت سلطه دولت اشغالگر اضافه كند و به تسلط نيم‌بند تشكيلات خودگردان و زندگي فلسطينيان در اين مناطق پايان دهد. هنوز مشخص نيست نتانياهو عملا براي چنددرصد از سرزمين‌هاي كرانه باختري كيسه دوخته است، اما بر اساس طرح «معامله قرن» كه از سوي دولت ايالات متحده امريكا مطرح شد، تل‌آويو از امريكا مجوز گرفته است تا ۳۰ درصد ديگر از اين سرزمين‌ها را هم به موجوديت اشغالگرانه خود اضافه كند، مناطقي كه شامل ۱۲۸ شهرك غيرقانوني اشغالي با حدود ۴۰۰ هزار جمعيت يهودي مي‌شود كه طي ۵ دهه گذشته به شكل برنامه‌ريزي شده در خاك اين مناطق ريشه اشغال دوانده‌اند.
واكنش اروپا
وزراي خارجه كشورهاي عضو اتحاديه اروپا، روز جمعه بعد از يك نشست ويدئويي با صدور بيانيه‌اي هرگونه اقدام براي ضميمه كردن سرزمين‌هاي جديد به اسراييل را محكوم كردند. در اين بيانيه بر پايبندي اروپا به طرح دو دولتي تاكيد شده است. اروپا وعده داده است كه در روزهاي آينده رايزني‌هاي ديپلماتيك خود براي مذاكره با اسراييل، فلسطينيان، دولت ايالات متحده امريكا و كشورهاي عربي را افزايش دهد. جوزپ بورل، رييس سياست خارجي اتحاديه اروپا تاكيد كرده است: «ما بر موضع خود بر لزوم راه‌حل دو دولتي مبتني بر مذاكرات تاكيد كرديم. براي اينكه چنين امري عملي شود، ضروري است كه هر دو طرف از اقدامات يك‌جانبه خودداري كنند و به قوانين بين‌المللي احترام بگذارند. ما بايد براي جلوگيري از الحاق سرزمين‌هاي جديد تلاش كنيم، قوانين بين‌المللي چه اينجا چه آنجا و چه هر جاي ديگر بايد محترم شمرده شود.»
پيش از جلسه اتحاديه اروپا، ايمن الصفدي، وزير خارجه اردن با صدور بيانيه‌اي از اتحاديه اروپا و جامعه بين‌المللي خواسته‌بود تا گام‌هاي عملي براي واكنش به برنامه رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين براي ضميمه كردن بخش‌هايي از كرانه باختري بردارند. با اين حال اتحاديه اروپا در بيانيه خود بر خلاف انتظار تهديدي روشن در مورد اقدامات تقابلي در صورت اجراي برنامه توسعه‌طلبانه رژيم اشغالگر بيان نكرده است. جوزپ بورل از پاسخ به اين سوال خبرنگاران كه آيا در صورت اجراي اين برنامه خبري از تحريم عليه رژيم اشغالگر خواهد بود يا نه طفره رفت و تاكيد كرد كه «از همه ظرفيت‌ها» براي مقابله با اين اقدام استفاده خواهد شد. وزير خارجه آلمان نيز روز جمعه تاكيد كرد كه دولتش مخالف ضميمه شدن سرزمين‌هاي جديد به رژيم اشغالگر است. هايكو ماس تاكيد كرد: «از نظر ما اين كار با حقوق بين‌الملل سازگار نيست. از ديد ما هرگونه تغييري در مرزها بايد در نتيجه مذاكرات و توافق ميان دو طرف اتفاق بيفتد.»