مهر 99 ،مهري متفاوت
محمودرضا اسفنديار
سال تحصيلي 99-۹8 با فراز و فرودهايي منحصر به فرد با تعطيلي‌هاي مكرر از پي سيل، زلزله و آلودگي هوا آغاز و با بازگشايي نيم‌بند در اريبهشت ماه به انجام خود رسيده است كه مي‌تواند در صورت اتخاذ تصميمات يك‌سويه يا خلق‌الساعه در حوزه ستادي، فاقد بارش فكري كارشناسان حوزه‌هاي استاني، مناطق و برون اداري و ستادي، سال تحصيلي آتي را به دراماتيك‌ترين سال تبديل كند. نگارنده سطور كه پيش‌تر درخصوص راهكارهاي برون‌رفت از چالش چگونگي اتمام سال تحصيلي 99-98 و شيوه ارزشيابي پاياني به همراه برخي كارشناسان، پيشنهاداتي را ارايه كردم و خوشبختانه بخشي از آن از طريق شوراي عالي در شيوه‌نامه‌هاي اخير ارزشيابي پايان سال عملياتي شد. در سال تحصيلي جاري، ويروس مرگبار جهان‌گستر كرونا در كنار ساير عوامل فوق‌الذكر و به‌ويژه فراهم نبودن زيرساخت سامانه ال‌ام‌اس و نوع پيشرفته‌تر آن اي‌ام‌اي‌اس (سيستم مديريت اطلاعات) با وجود طرح و برنامه‌هاي چندين ساله هوشمند‌سازي مدارس، تاكيد بند 4 و 7 فصل 5 سند تحول بر توسعه عدالت آموزشي از طريق گسترش آموزش مجازي و تكليف برنامه ششم بر وزارت ارتباطات مبني بر تكميل فرآيند تجهيز همه مدارس كشور به زيرساخت فاوا و اتصال به شبكه مجازي، موجب شد تلاش‌هاي خالصانه كاركنان آموزشي مدارس بدون امكانات لازم در شبكه شاد و پيام‌رسان‌هاي داخلي و خارجي براساس نظرسنجي‌هاي غيررسمي از حيث كيفيت آموزشي، چندان با اقبال خانواده‌ها مواجه نشود و به گفته حاجي‌ميرزايي 27 ميليون‌بار دانلود تدريس‌هاي تلويزيوني نشان از كيفيت بهتر و مفيد‌تر اين شيوه داشته است، لذا براي برون‌رفت منطقي و كم‌هزينه‌تر از حيث آسيب به سرمايه‌هاي اجتماعي و بهداشت رواني گروه هدف كه مدام از سوي كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس شوراي اسلامي تذكراتي به حوزه ستادي ارسال شده است، جا دارد تصميماتي منطقي مبتني بر واقعيات و مقدورات اتخاذ شود. باتوجه به حضور 98درصدي مديران مدارس، 86درصدي دانش‌آموزان و 82درصدي معلمان در شبكه شاد، پيشنهاد مي‌شود با حمايت بخش‌هاي حاكميتي تا مهر 99 با اولويت مناطق كم‌برخوردار تهران و ساير نقاط كشور، اولا زيرساخت‌هاي اتصال به شبكه شاد تكميل و افراد فاقد امكانات به تبلت‌هاي آموزشي لازم مجهز شوند. باتوجه به ماده 36 بند خ منشور حقوق شهروندي الزام به‌كارگيري گوشي شخصي ازسوي كاركنان مدارس امري پسنديده نيست و شايسته است حوزه ستادي از طريق رايزني با مجلس يازدهم كه اتفاقا شعار حل چالش‌هاي آموزش و پرورش را بارها اين روزها وعده داده‌اند، اعتبار لازم جهت تامين اين ابزار مهم در توسعه آموزش مجازي را پيگيري و محقق سازند تا اگر قرار است آموزش مجازي به وظايف ذاتي معلمي بدل شود طبق اصل 30 قانون اساسي ابزارش نيز دراختيار گروه هدف قرار گيرد (اينترنت پرسرعت رايگان و تبلت با محتواي آموزشي لازم). در ماه اخير چند باري صحبت از تشكيل نوبتي كلاس‌ها در سال تحصيلي آتي شده است كه در دوره ابتدايي لااقل اين طرح باتوجه به تك معلم بودن امكان ندارد و شايد بتوان در دوره متوسطه آن هم با احتساب پنجشنبه‌ها در تقويم آموزشي آن هم نهايت 2 روز در هفته براي هر گروه به اجرا در‌آيد كه اين امر مستلزم برنامه‌ريزي دقيق و پيش‌تر تحقق الزامات آموزش مجازي است تا در صورت استمرار احتمالي فضاي كرونايي و احتمالا تعطيلي مجدد طولاني‌مدت مدارس در پاييز و زمستان 99 با آمادگي بيشتري آموزش مجازي اين‌بار با كيفيت بالاتر در كنار آموزش تلويزيوني و حضوري استمرار يابد.باتوجه به نگاه بسياري از كارشناسان حوزه سلامت مبني بر احتمال ادامه روند فرسايشي بيماري حتي به صورت خفيف‌تر كرونا در سال آتي و عدم موفقيت طرح ايمني جمعي Herd Immunity به نظر مي‌رسد بايد بازبيني دقيق‌تري در سطح كميته فضاي مناطق به عمل آيد تا حتي‌الامكان جهت كيفيت‌بخشي بيشتر به فرآيند يادگيري از يك‌سو و ادامه روند «فاصله‌گذاري» distancing به منظور حفظ سلامت اركان مدرسه (مربيان و متربيان)، فضاهاي با تراكم پايين به‌ويژه در دوره متوسطه دوم نظري و« فحك » به فضاهاي متراكم متوسطه اول و به‌ويژه دوره ابتدايي اختصاص يابد. درخصوص شيوه آموزش نيز لازم است به‌تدريج باتوجه به تاكيد برنامه ششم توسعه بر نقش وزارت ارتباطات در تامين زيرساخت‌هاي بهره‌مندي از فناوري‌هاي نوين در امر آموزش، به صورت جدي اين مطالبه (تجهيز مدارس، معلمان و دانش‌آموزان به الزامات تدريس مجازي) از طرف حوزه ستادي در دستور كار قرار گيرد تا براساس اولويت‌ها، از مدارس عادي تا برخوردار طي برنامه يك‌ساله، همه مدارس با اولويت مدارس عادي دولتي به مدل كلاس معكوس
Flipped Classroom كه شكل جديدي از كلاس‌هاي درسي مجازي-حضوري است، به عنوان پيش‌نياز آموزش مجازي، سوق يابند. قطعا باتوجه به دغدغه‌هاي به‌حق اوليا و همكاران فرهنگي درخصوص حفظ سلامت خود و دانش‌آموزان، سرانه بهداشتي موردنياز مدارس با رقمي به مراتب بيش از رقم تخصيص يافته اسفند 98 (100 ميليارد معادل 9 هزار تومان براي هر دانش‌آموز) را مي‌طلبد. بي‌ترديد با عنايت به بازنشستگي 45 هزار نفر از معلمان در سال آتي
نه تنها كاهش تراكم كلاس‌ها دور از ذهن است چه‌بسا شاهد افزايش يك واحدي تراكم فعلي در سال 99 باشيم كه اين امر مانع جدي اجراي پروتكل‌هاي بهداشتي در فضاي مدارسي است كه غالبا از حيث سرانه فضا، كمتر از نصف استاندارد جهاني آن را دراختيار دارند. پيشنهاد مي‌شود به جاي پرداختن به طرح‌هايي چون كلاس نوبتي و امثال آن كه در مقام اجرا با چالش‌هاي جدي مواجه خواهيم شد از امروز به فكر سال تحصيلي مجازي-حضوري باشيم كه فردا دير است.