خسارتي معادل هزار بالگرد

گروه اجتماعي | جسد سوخته روباه‌ها و كبك‌ها، جسد سوخته درختان بلوط و آتش پرشعله‌اي كه جاي‌جاي زاگرس را مي‌سوزاند. حالا چند روزي مي‌شود كه زاگرس در آتش مي‌سوزد و هنوز چگونگي اعزام بالگردها و آبپاش‌ها براي مقابله با آتش‌سوزي در اين منطقه محل چالش است. روز شنبه، 10 خرداد با دستور محمدباقر نوبخت،
 15 ميليارد تومان براي اطفاي حريق جنگل‌ها اختصاص داده شد، اما گفت‌وگو با فعالان محيط‌زيست نشان مي‌دهد كه اين 15 ميليارد تومان، بخشي از بودجه‌اي است كه پيش از اين سازمان برنامه و بودجه بايد به سازمان‌جنگل‌ها براي اطفاي حريق پرداخت مي‌كرد، حالا با بدهي سنگين اين سازمان به وزارت دفاع بابت هزينه سوخت بالگردها، اين بالگردها نيز بدون پرداخت بدهي به آسمان سوزان جنگ زاگرس نمي‌آيند. در حالي آتش همچنان شعله‌ور است و مهار آن هر لحظه دشوارتر مي‌شود كه «محمد الموتي» دبير شبكه تشكل‌هاي محيط‌زيست و منابع طبيعي در گفت‌وگو با «اعتماد»، خسارت‌هاي وارد بر جنگل‌هاي زاگرس را در 10 روز ابتدايي خرداد ماه حداقل 50 هزار ميليارد تومان برآورد مي‌كند و با احتساب هر فروند هلي‌كوپتر آبپاش به 50 ميليارد تومان مي‌توان گفت رقمي كه مي‌شد با آن هزار بالگرد آبپاش خريد، 6 سال بودجه سازمان محيط‌زيست را تامين و 10 پايگاه آتش‌نشاني هوايي در كشور تاسيس كرد. با اين حال روز گذشته، علي عباس‌نژاد، فرمانده يگان حفاظت از جنگل‌ها و مراتع كشور در گفت‌وگو با خبرنگاران اظهار داشت: واقعا فكر مي‌كنم عمدي در كار است كه ما نمي‌توانيم در اطفاي حريق جنگل موفق باشيم و احساس مي‌كنم گوش شنوايي در سازمان برنامه و بودجه نيست. چطور ممكن است در اين مملكت 30 ميليارد پول براي خريد بالگرد وجود نداشته باشد، به گفته او، در سال گذشته جلسه‌اي بود و برآورد شد كه حداقل 30 ميليارد تومان براي تهيه تجهيزات مهار آتش‌سوزي موردنياز است. بيش از 10 دستور از معاون اول رييس‌جمهوري براي پرداخت هزينه 30 ميليارد تومان موجود است. همچنين در سال گذشته در هيات دولت نيز مصوب شده است كه 20 ميليارد تومان اين بودجه پرداخت شود اما در برنامه و بودجه اين كار انجام نشد. لازم به ذكر است به گفته امير سرتيپ دوم خلبان يوسف قرباني فرمانده هوانيروز ارتش عصر روز شنبه سه فرزند بالگرد هوانيروز از پايگاه مسجدسليمان مجهز به سيستم پاشش آب به مناطق درگير آتش‌سوزي اعزام شدند.
يك آبپاش آمد و رفت
«ساعت 14 امروز، يك بالگرد آبپاش به خاييز آمد، يك سبد آب ريخت و رفت، مي‌گويند براي آب‌گيري رفته است اما چند ساعتي است كه خبر ديگري نيست.» محمد داس‌مه، دبير كميته حقوقي انجمن دوستداران طبيعت و محيط‌زيست استان خوزستان در فاصله كوتاه استراحت به «اعتماد» مي‌گويد، آتشي كه از ساعت 15 روز پنجشنبه در منطقه آزاد آغاز و با بي‌توجهي مسوولان به منطقه حفاظت‌شده خاييز رسيد، حالا شعله‌ورتر از روزهاي گذشته شده و حالا آتش به 20 كيلومتري دهدشت رسيده است. به جز اين بالگرد آبپاش كه روز شنبه، 10 خرداد به منطقه اعزام شده است، ساعت 6 روز جمعه تنها يك هلي‌برد به منطقه حفاظت ‌شده خاييز انجام شده كه به گفته اين فعال محيط‌زيست، صرفا دو سرويس 8 نفره را به ارتفاعات برده و با معذوريت نداشتن سوخت منطقه را ترك كرده است. اين نيروهاي امدادي پس از انجام عمليات با پاي خود از منطقه خطر بازگشته‌اند. به جز اين دو مرحله امدادرساني از طريق هلي‌كوپتر، به‌رغم وعده‌هاي متعددي كه براي ارسال آبپاش به اين منطقه شده است، مردم محلي، نيروهاي بسيج و امدادي هلال‌احمر با دستان خالي و با استفاده از چوب‌تر درختان در حال مهار آتش هستند. به گفته اين فعال محيط‌زيست، نبود امكانات و تعلل مسوولان براي تهيه اين امكانات هيزم در آتش شعله‌ور مي‌ريزد. اين فعال محيط‌زيست مي‌گويد: «دمنده نيست، آتش‌كوب نيست، سازمان‌دهي نيست، آقاي جهانگيري و واعظي به موضوع ورود كرده‌اند اما آن اهميت و آن انسجام عمل را در اطفاي حريق نمي‌بينيم. ما به چشم مي‌بينيم كه اين آتش مي‌توانست مهار شود اما نشد و حالا در حال گسترش است و به قول سازمان محيط‌زيست، آتش از كنترل خارج شده است.»
علت تاخير: بدهي
«15 ميليارد تومان از سوي سازمان برنامه و بودجه براي مقابله با آتش‌سوزي جنگل‌ها تخصيص يافت اما اين بودجه، بخشي از بدهي سازمان برنامه و بودجه و بخش كوچكي از هزينه‌اي است كه طبق قانون بايد تامين مي‌كرد و نكرد.» «محمد الموتي» دبير شبكه تشكل‌هاي محيط‌زيست و منابع طبيعي، با اشاره به مصوباتي كه ناديده شده‌اند، مي‌گويد: «سازمان برنامه و بودجه خود حامي طرح‌هايي است كه مخرب كوه و جنگل و محيط‌زيست هستند، اين طرح‌ها را به سرعت تامين اعتبار مي‌كند اما براي 50 ميليارد تومان اطفاي حريق همه بايد رنج بكشند و عاصي شوند.» به گفته اين فعال محيط‌زيست، اين بودجه، بخشي از بدهي تلنبار شده سازمان جنگل‌ها به وزارت دفاع است. اين بدهي بابت هزينه سوخت هلي‌كوپترها تاكنون پرداخت نشده و علت تاخير امدادرساني و تعلل در فرستادن هلي‌كوپتر نيز همين بدهي سنگين اعلام مي‌شود. عدم پرداخت بودجه سالانه و عدم تامين هزينه مصوبات مرتبط با اطفاي حريق، سازمان جنگل‌ها را به وزارت دفاع بدهكار كرده است و به احتمال زياد اين بودجه نيز براي رفع اين بدهي به كار بسته خواهد شد. 20 فروردين 1397، سرهنگ قاسم سبزعلي، فرمانده وقت يگان حفاظت از جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري اشاره كرده بود كه هزينه سوخت هر بالگرد براي هر ساعت پرواز 4 تا 6 ميليون تومان است. علاوه بر اين، سرهنگ سبزعلي در اين سال در پاسخ به انتقادات وارد بر چگونگي اطفاي حريق جنگل‌ها اشاره كرده بود كه «يگان حفاظت براي خريد يك بالگرد، بايد 50 ميليارد تومان هزينه كند كه بودجه سالانه سازمان كفاف اين كار را نمي‌دهد.» از طرفي ديگر، او اشاره كرده بود كه براي داشتن ناوگان پرنده‌اي، اين سازمان بايد حداقل 20 دستگاه داشته باشد. اين درحالي است كه 20 تير همان سال، سيدعلي خميسي، رييس مركز امداد و نجات هوايي جمعيت هلال‌احمر خبر داده بود كه ناوگان هوايي هلال‌احمر با 24 بالگرد در كشور فعاليت مي‌كند كه اين تعداد تاكنون به 26 فروند افزايش يافته است، يعني حالا به‌ازاي هر سه ميليون شهروند، يك فروند هلي‌كوپتر خدمت‌رساني مي‌كند و اين هلي‌كوپترها مجهز به آبپاش نيستند.
برآورد خسارت: حداقل 50 هزار ميليارد تومان
تا پيش از مهار آتش و بررسي دقيق ابعاد آتش‌سوزي امكان تعيين دقيق ميزان خسارات وارد شده ممكن نيست، با اين حال و باتوجه به چند معيار، دبير شبكه تشكل‌هاي محيط‌زيست و منابع طبيعي، خسارت 
10 روز آتش‌سوزي در زاگرس را براي كشور حداقل 50 هزار ميليارد تومان اعلام مي‌كند. به گفته او، سيستم حسابرسي محيط‌زيستي و ارزش‌گذاري اقتصادي اكولوژيكي امري كاملا معمول در تمام دنيا است، اما در كشور ما به‌رغم تاكيد ماده 192 قانون برنامه بودجه كه سازمان برنامه بودجه را تكليف مي‌كند تا با همكاري سازمان محيط‌زيست تمام عرصه‌هاي طبيعي و محيط‌زيستي، موجودات زنده و تمام دارايي‌هاي محيط‌زيستي كشور را به تقويم مالي دربياورند و ارزش‌گذاري كنند، متاسفانه تاكنون اين وظيفه قانوني به اجرا درنيامده است. به‌رغم اين قصور در محاسبه ارزش‌هاي اقتصادي، اكولوژيكي و خدمات اكوسيستمي، طبق مطالعات هر درخت بلوط 50 ساله، مجموعه ارزشي اقتصادي و اكولوژيكي و خدماتي به ارزش 200 هزار دلار دارد. علاوه بر اين، هر هكتار مرتع نيز باتوجه به تراكم و پوشش تخمين‌زده مي‌شود كه بين 200 تا 800 دلار ارزش داشته باشد. به گفته دبير شبكه تشكل‌هاي محيط‌زيست و منابع طبيعي، براساس تراكمي كه در جنگل‌هاي زاگرس مشاهده مي‌شود، به‌طور ميانگين هر هكتار از جنگل‌هاي زاگرس بين 40 تا 42 درخت بلوط، عموما بالاي 50 سال دارد. با كنار هم قرار دادن اين ارزش‌گذاري‌ها با تخمين ابعاد آتش‌سوزي و باتوجه به خدمات اكوسيستمي، حيات‌وحش، پوشش جنگلي و حيات وحش و عوامل ديگر آتش‌سوزي
 10 روز گذشته در چند استان كشور در محدوده زاگرس تاكنون حداقل براي كشور 50 هزار ميليارد تومان خسارت بر جاي گذاشته است. الموتي در قياس اين خسارت با بودجه‌هاي لازم اما تامين‌نشده مي‌گويد: «آن رقمي كه بايد طبق قانون برنامه پنجم و بودجه‌هاي سنواتي تخصيص مي‌يافت در مقابل رقم خسارت محيط‌زيستي بسيار كوچك است. تامين 100 ميليارد تومان در برابر خسارت‌هاي فعلي وارد شده بر زاگرس رقمي نيست. حتي سازمان هلي‌كوپتري كشور نيز اعلام آمادگي براي همكاري كرده بود اما اين بودجه‌ها هرگز واصل نشدند.» 
50 هزار ميليارد تومان خسارت در حالي تخمين زده مي‌شود كه اين رقم 6 برابر بودجه سالانه سازمان محيط‌زيست مي‌تواند باشد. عيسي كلانتري، رييس سازمان محيط‌زيست در گفت‌وگو با شهروند و در پاسخ به تاخير در اعزام بالگرد و آبپاش به منطقه، گفته است كه «بالگردها اگر هم وجود داشته باشند، كمك زيادي به خاموش ‌كردن آتش نمي‌كنند؛ چون در هر روز نهايتا بتوانند چهاربار پرواز كرده و آب بياورند كه در هر پرواز دو مترمكعب آب منتقل مي‌كنند. مجموعا هشت مترمكعب يعني نصف يك تانكر مي‌شود. بنابراين كارايي چنداني ندارند.» رييس سازمان محيط‌زيست كه در اين گفت‌وگو تاكيد كرده است كه نبودن امكانات غير از بالگرد براي اطفاي حريق را نبايد بزرگ كرد، با اشاره به آتش‌سوزي سال گذشته جنگل‌هاي كاليفرنيا، آتس‌سوزي را بخشي از اكولوژي جنگل دانسته است. به زعم كلانتري، ساخت 10 پايگاه آتش‌نشاني هوايي، 500 ميليون دلار لازم دارد، 500 ميليون دلار معادل 8 هزار ميليارد تومان. اين رقم معادل 10 برابر كل بودجه يك سال سازمان محيط‌زيست است. به نظر مي‌رسد 10 روز آتش‌سوزي در زاگرس، علاوه بر اينكه منبع تامين 45درصد از منابع آب شيرين كشور را با خطر روبه‌رو كرده است، هزينه‌اي بيش از هزينه ساخت 10 پايگاه آتش‌نشاني هوايي و هزينه خريد هزار بالگرد براي كشور به جاي گذاشته است.