در آستانه دور دوم مذاكرات امنيتي در واشنگتن دور تازه‌اي از تحركات مشكوك در بغداد آغاز شد
هجمه تازه به حشدالشعبي
شهاب شهسواري
نيمه شب پنجشنبه، گروهي از نيروهاي مسلح وابسته به مركز موسوم به «ضدتروريسم» در عراق به يكي از پايگاه‌هاي بسيج ملي عراق، حشدالشعبي هجوم بردند و تعدادي از اعضاي اين نهاد نظامي و امنيتي حكومت عراق را بازداشت كردند. اين عمليات در شرايطي انجام مي‌شود كه مصطفي كاظمي نخست‌وزير عراق به زودي براي دور دوم گفت‌وگوهاي جامع امنيتي عراق و امريكا به واشنگتن سفر مي‌كند. امريكا خواستار خلع سلاح و اخراج نيروهاي مبارزه با داعش از نيروهاي مسلح عراق شده است. عمليات عجيب و بي‌سابقه پنجشنبه شب به گفته «فرماندهي عمليات مشترك نيروهاي مسلح عراق» با هدف پيشگيري از انجام يك حمله موشكي به فرودگاه بغداد و منطقه سبز پايتخت عراق انجام شده است. يك خبرگزاري غربي، در گزارشي مدعي شده بود كه در اين عمليات 14 نفر از جمله يك شهروند ايران و سه فرمانده حشدالشعبي بازداشت شده‌اند، هر چند اين گزارش توسط رسانه‌هاي ديگر به نقل از منابع آگاه تكذيب شد. مقام‌هاي حشدالشعبي و گروهي از سياستمداران عراق، اين اقدام را بي‌احترامي به حشدالشعبي و فتنه دشمنان توصيف كرده‌اند، اما يك نهاد فرماندهي نيروهاي مسلح عراق، اين اقدام را براي حفظ امنيت كشور توصيف كرده است. بر اساس بيانيه‌اي كه فرماندهي عمليات مشترك نيروهاي مسلح عراق، ظهر جمعه منتشر كرد، نيروهاي مركز ضدتروريسم، حكم دادگاه براي بازداشت 14 نظامي عضو حشدالشعبي در پايگاه البعيثه در منطقه الدوره بغداد داشته‌اند. در اين بيانيه آمده است: « «اطلاعات دقيقي در ارتباط با افرادي كه پيش‌تر، منطقه سبز و فرودگاه بين‌المللي بغداد را به‌طور غير مستقيم طي چند مرحله هدف قرار دادند، به دست آمد. دستگاه‌هاي ذي‌ربط اطلاع يافتند كه برخي قصد دارند بار ديگر برخي اهداف را در منطقه سبز هدف قرار دهند.» اين نهاد فرماندهي نيروهاي مسلح عراق گفته است كه بازداشت‌شدگان با هماهنگي وزارت كشور تا زمان برگزاري دادگاه‌هاي‌شان در اختيار «نهادهاي امنيتي» قرار گرفته‌اند، اما فرماندهان حشدالشعبي و نمايندگان نزديك به حشدالشعبي در پارلمان عراق به رسانه‌ها گفته‌اند كه تا ظهر جمعه همه بازداشت‌شدگان آزاد شده‌اند. در اين بيانيه همچنين به حركت «تعدادي از خودروهاي نظامي با پلاك دولتي، وابسته به يك نهاد نيروهاي مسلح» به سمت ساختمان اين سازمان در منطقه سبز بغداد اشاره شده و آن را يك اقدام غيرقابل قبول توصيف كرده است. گروهي از رسانه‌هاي عراقي از حركت نيروهاي حشدالشعبي براي تصرف ساختمان سازمان ضدتروريسم در منطقه سبز بغداد خبر داده بودند.
آيا پاي كاظمي در ميان است؟
نخست‌وزير جديد عراق، مصطفي كاظمي كه پيش از اين رياست دستگاه امنيت ملي اين كشور را بر عهده داشت، دو ماهي بيشتر نيست كه كار خود را در مقام نخست‌وزير آغاز كرده است. ياسمين امين‌زكي، ديپلمات پيشين عراقي در سازمان ملل متحد در گفت‌وگو با شبكه خبري الجزيره مدعي شده است كه اين عمليات «گام نخست مصطفي كاظمي براي سلطه كامل بر قدرت در عراق است.» پايگاه خبري روداو در اقليم كردستان عراق، اين عمليات را به نزديك شدن دور دوم گفت‌وگوهاي جامع امنيتي عراق و امريكا نسبت مي‌دهد. به نوشته اين پايگاه خبري، كاظمي به زودي قرار است به واشنگتن سفر كند تا دور دوم گفت‌وگوهايي را كه از خرداد ماه امسال آغاز شده است با مقام‌هاي امريكايي ادامه دهد. در شرايطي كه دور اول مذاكرات با بيانيه مشتركي در مورد كاهش تعداد نظاميان امريكايي در خاك عراق تمام شد، اين تصور وجود دارد كه دولت عراق در پي اجراي برخي خواسته‌هاي امريكا براي كاهش نفوذ نيروهاي حشدالشعبي در نيروهاي مسلح اين كشور باشد، يا دست‌كم، اقدام قضايي عليه متهمان حمله به نظاميان امريكا را به عنوان يك امتياز در مقابل مقام‌هاي امريكايي در دور دوم گفت‌وگوها قرار دهد. ايران و امريكا هر دو از انتخاب مصطفي كاظمي به عنوان نخست‌وزير عراق استقبال كرده‌اند، اما انتخاب او هنوز نتوانسته است سطح تنش‌ها را ميان تهران و واشنگتن در خاك عراق كاهش دهد.
درگيري داخلي يا گروكشي نيابتي؟
اقدام به بازداشت اعضاي نيروهاي مسلح عراق توسط يك نهاد وابسته به مجموعه اطلاعات و امنيت اين كشور، در ظاهر از يك اختلاف‌نظر داخلي ميان گروه‌هاي سياسي و امنيتي كشور خبر مي‌داد، اما انتشار گسترده اخبار اين بازداشت‌ها نشان داد كه اين اقدام فراتر از يك موضوع داخلي عراق و بخشي از تحولات منطقه‌اي به ويژه رويارويي‌هاي مستمر ميان ايران و امريكا در منطقه است. درست در شرايطي كه رسانه‌هاي غربي و برخي رسانه‌هاي عربي وابسته به دولت‌هاي تندروي منطقه تيترهاي خود را با عباراتي همچون «سازمان امنيتي ضدتروريست عراق» به مقر گروه‌هاي «شبه‌نظامي»، «شيعه» و «تحت حمايت ايران» پر مي‌كردند، خبرگزاري‌هاي ايراني هم از فرماندهي «نظاميان امريكايي» بر «مركز ضدتروريسم» و رهبري امريكا در اين عمليات نوشتند. براي رسانه‌هاي نزديك به امريكا، حمله به حشدالشعبي با قصد «عمليات پيشگيرانه» از حمله «دار و دسته كاتيوشا» به «فرودگاه بين‌المللي بغداد» و ساختمان «سفارت امريكا در منطقه سبز بغداد» بود، از نظر رسانه‌هاي نزديك به ايران، گامي تازه در جهت تحت فشار قرار دادن «گروه‌هاي مقاومت» ارزيابي شد. اين تمايز در روايت خبر حمله پنجشنبه شب به مقر تيپ 45 نشان مي‌دهد كه اقدام پنجشنبه مركز ضدتروريسم نيروهاي مسلح عراق، فراتر از يك درگيري داخلي ميان نيروهاي سياسي و امنيتي اين كشور بوده است.
واكنش مقام‌هاي عراقي
ساعاتي بعد از اين عمليات، احمد الاسدي، سخنگوي فراكسيون فتح پارلمان عراق، نزديك به نيروهاي حشدالشعبي در گفت‌وگو با خبرگزاري ملي نينا در عراق از آزادي تمامي بازداشت‌شدگان در عمليات خبر داد. «سيد علي الياسري» دبيركل گردان‌هاي الخراساني وابسته به الحشدالشعبي، ظهر روز جمعه در مصاحبه با خبرگزاري تسنيم، با تاييد خبر آزادي تمام اعضاي حشدالشعبي، درباره علت بازداشت گفت: «گمان مي‌كردند كه هدف قرار گرفتن فرودگاه و منطقه الخضراء از اين مقر صورت گرفته است. ادعا كردند كه سكوهاي پرتاب موشك در اين مقر هست. در نتيجه، همه اينها موضوعات تحريك‌آميزي با هدف خدشه وارد كردن به وجهه الحشد و مقاومت و اهانت به نهادهايي است كه نقش آنها هدف قرار دادن نيروهاي امريكايي است ولاغير.» اين فرمانده الحشدالشعبي تصريح كرد: «همه مقرهاي الحشدالشعبي مجهز به همه امكاناتي است كه با به كارگيري آنها با دشمن مقابله مي‌كرد؛ از سكوهاي موشك گرفته تا ساير امكانات. نمي‌توان دستور تعدي و تعرض به آنها را صادر كرد زيرا مقرهاي الحشدالشعبي قدسيت و خصوصيت خود را دارد. انتظار است كه اگر حكومت موضع مشخصي دارد، خودش بدون تعرض به جايگاه نمادين اين مقرها و موجوديت آنها (موضوع) را دنبال كند.» نصر الشمري، مسوول نظامي مقاومت اسلامي نجباء با تاكيد براينكه برخي طرف‌ها نبايد مجري طرح‌هاي اشغالگران امريكايي باشند، نسبت به تعرض به مجاهدان الحشدالشعبي هشدار داد. وي با اشاره به تلاش برخي براي ايجاد فتنه داخلي در عراق در پرتو شرايط دشوار كنوني گفت: «چنين دسيسه‌اي بدون شك اقدامي مذبوحانه خواهد بود و براي طراحان آن پيامدهايي به دنبال خواهد داشت كه هرگز انتظار آن را نمي‌كشند.» نوري‌المالكي، رهبر ائتلاف دولت قانون عراق و نخست‌وزير پيشين با انتشار پيامي در حساب كاربري‌اش در شبكه اجتماعي توييتر، از اقدام يك نهاد امنيتي در بازداشت اعضاي كتائب حزب‌الله انتقاد كرد و خواستار احترام به حشدالشعبي شد. مالكي نوشت: «الحشدالشعبي نماد پيروزي‌ها و مظهر قدرت مردم و حاكميت است و بايد جايگاه و احترامش حفظ شود و تعرض و بي‌احترامي به آن جايز نيست. اين حكومت براي ماست و نيروهاي مبارزه با تروريسم نيز فرزندان ما هستند كه به جهاد و پايداري آنها افتخار مي‌كنيم و بي‌احترامي به اين گروه و هر نيروي نظامي ملي تحت حاكميت عراق جايز نيست.»
درگيري 6 ماهه كتائب حزب‌الله و امريكا
گروهي از تحليلگران، اتفاقات پنجشنبه شب را با رويدادهايي مقايسه مي‌كنند كه درست 6 ماه پيش عراق، ايران، امريكا و كل منطقه را در آستانه يك جنگ تمام عيار قرار داد. امروز دقيقا 6 ماه از آغاز درگيري‌هاي مستمر ميان امريكا و حشدالشعبي مي‌گذرد. 27 دسامبر سال 2019 يك حمله به پايگاه نظامي K-1 در كركوك عراق، باعث كشته شدن يك پيمانكار وابسته به ارتش امريكا و مجروح شدن يك نظامي امريكايي شد. دولت امريكا ادعا كرد كه گروه كتائب حزب‌الله، از گروه‌هاي اصلي حشدالشعبي مسوول اين حمله بود و دو روز بعد در حمله هوايي گسترده به يك پايگاه حشدالشعبي در نزديكي مرز سوريه، بيش از 25 نفر از اعضاي حشدالشعبي را به شهادت رساند. حمله امريكا به نيروهاي مسلح عراق در خاك اين كشور، بلافاصله با واكنش گسترده عمومي مواجه شد و گروه‌هاي زيادي از هواداران حشدالشعبي با حضور در منطقه سبز بغداد به اعتراض در برابر سفارت امريكا دست زدند، اين اعتراضات با اقدامات تحريك‌كننده نظاميان امريكايي مستقر در سفارت به خشونت كشيده شد و تظاهركنندگان به بخش‌هايي از ساختمان سفارت امريكا آسيب وارد كردند. كمتر از يك هفته بعد، نظاميان امريكايي به تلافي آسيب به سفارت‌شان در يك عمليات هماهنگ تروريستي با استفاده از جنگنده‌ها و پهپادهاي مسلح، خودروي حامل شهيد سردار سپهبد قاسم سليماني، فرمانده نيروي قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامي و شهيد ابومهدي المهندس، فرمانده كتائب حزب‌الله را هدف قرار دادند. هر چند جمهوري اسلامي ايران، پنج روز بعد با حمله گسترده موشكي به پايگاه نظامي عين‌الاسد، محل استقرار نظاميان امريكايي اعلام كرد كه اقدام تروريستي امريكا عليه فرمانده ارشد نظامي‌اش را تلافي كرده است، اما حشدالشعبي و كتائب حزب‌الله اعلام كردند كه در زمان مقتضي اين اقدام تروريستي عليه فرمانده ارشد خود، شهيد ابومهدي المهندس را جبران خواهند كرد. از آن زمان تاكنون چندين حمله راكتي پراكنده به پايگاه‌هاي نظامي امريكا در عراق انجام شده است. 11 مارس (اسفند پارسال) تعداد زيادي موشك كاتيوشا به پايگاه نظامي تاجي بغداد، محل استقرار نظاميان امريكايي اصابت كرد كه دست‌كم باعث كشته شدن يك پيمانكار امريكايي، يك نظامي اين كشور و يك نظامي بريتانيايي شد. سه روز بعد، حمله گسترده ديگري به اين پايگاه انجام شد كه دست‌كم باعث مجروح شدن سه نظامي خارجي و دو نظامي عراقي شد. كتائب حزب‌الله و حشدالشعبي مسووليت هيچ يك از اين حملات را نپذيرفته‌اند. در 6 ماه گذشته ده‌ها خمپاره و موشك كاتيوشاي بي‌هدف هم به سمت منطقه سبز بغداد و ساختمان سفارت امريكا پرتاب شده‌اند كه عامل اين حملات ناشناخته است.