خوشتر ز كتابخانه جايي نبود

رسول جعفريان از آن دسته افرادي است كه اين بيت شعر در همه كارهايش ديده مي‌شود. علاقه و اشتياق او به كتاب بر كسي پوشيده نيست و جدا از تاليفات بسيار در حوزه كتاب يا مقالات، نقش و عملكرد او در كتابخانه‌هايي كه مسووليت داشته نشان از اين امر است. كتابخانه تخصصي تاريخ اسلام و ايران در قم يكي از اين موارد است كه به‌نوبه خود به تدريج دارد تبديل به يك گنجينه مي‌شود. فعاليت‌هاي جعفريان در طول چهار سالي كه مسووليت كتابخانه مجلس شوراي اسلامي را داشت نيز نشان از دغدغه اوست براي تسريع در گسترش هر چه بيشتر اطلاعات، آن هم نه فقط به طريق مكتوب كه بيشتر از فضاي مجازي و از اين رو او جزو اولين پيشرواني است كه به تبليغ و حمايت از فضاي مجازي در حوزه آموزش و پژوهش روي آورد. كتابخانه مجلس در اين دوره بود كه گوي سبقت را از همه كتابخانه‌هاي ديگر ربود و در ارايه خدمات چه به صورت حضوري و به ويژه مجازي تسهيلات فراواني به مراجعين خود مي‌داد، اولين موردي كه اكنون بسيار ابتدايي به نظر مي‌رسد و كسي كمتر به آن توجه مي‌كند فقط سهولت ورود به كتابخانه بود و افراد با كارت ملي مي‌توانستند وارد شوند و ديگري قرار دادن فايل اسكن بسياري از نسخه‌هاي خطي و اسناد روي سايت كتابخانه مجلس و البته بماند كه چاپ و انتشار چندين لوح‌ فشرده مطبوعاتي كه از مشروطه گرفته تا عصر پهلوي كه كار بسيار ارزنده‌اي بود و هر چند كه يكي از آنها چقدر صدا به‌پا كرد. بي‌شك سبقه تاريخي و بالطبع تفكر برخاسته از آن در انديشه‌هاي جعفريان به نقش‌آفريني اقداماتي كه انجام داده كمك شاياني داده و كار او را رنگ و بويي ديگر بخشيده، براي مثال توجه بسيار و تاكيد او بر ديجيتال‌سازي كتابخانه در همه ابعاد چون كتاب اعم از خطي تا چاپي يا اسناد و عكس و نقشه و... نشان از دغدغه فكري كسي است كه هم مورخ است و هم تاريخ‌پژوه، هم معلم است و هم كتابدار و به خوبي مي‌داند در عصر كنوني ثبت و ضبط اطلاعات از طرفي و نشر و توسعه آن ديگر وراي كاغذ و چاپ است و آن دراختيار گذاشتن در فضاي مجازي است. شايد اغراق نباشد اگر بگوييم كه جعفريان يكي از كساني است كه به توسعه و رونق كتابخانه‌هاي ديجيتال و وجاهت دادن به آنها نزد محققان نقش موثري داشته است. او در پاييز 1396 به كتابخانه مركزي و مركز اسناد دانشگاه تهران آمد و همزمان با ورود به كتابخانه به سرعت امر ديجيتال‌سازي را شروع كرد، اين اقدام سبب شد تا بسياري از كارهاي محققان و استادان و دانشجويان تسهيل يابد و ديگر نيازي به مراجعه حضوري نداشته باشند. كتابخانه مركزي كه در سال‌هاي پيش نسخ خطي را به صورت كامل اسكن كرده بود با آمدن جعفريان روند اسكن كامل اسناد و آرشيو عكس دانشگاه تهران را در دستور كار قرار داد و براي اين كار پرهزينه و زمان‌بر سايت اينترنتي باغ دانش طراحي شد و اكنون نزديك به يك سال است كه بسياري از طريق اين سايت به منابع مورد نيازشان دسترسي پيدا مي‌كنند. اقدام مهم بعدي كه در كتابخانه به سرانجام رسيد ديجيتال‌سازي پايان‌نامه‌هاي دانشگاه تهران بود كه براي آن نيز سايت مجزايي آماده شد تا پژوهشگران به سهولت از آن استفاده كنند. همچنين حجم كتاب‌هاي خريداري فارسي عربي و انگليسي به ترتيب بسيار بالا رفت و مهم‌تر آنكه نزديك به 30000 مجلد كتاب به كتابخانه مركزي در طول رياست ايشان اهدا شد. همچنين مركز اسكن و ديجيتال‌سازي را با خريد چندين دستگاه اسكن پيشرفته پي‌ريزي كرد و بسياري بدون مراجعه مي‌توانند درخواست اسكن كتاب مورد نظرشان را بدهند. يكي از اقدامات صورت گرفته توسط جعفريان همين بزرگداشت استاد ايرج افشار بود كه در چهارمين ماه از آمدنش به كتابخانه انجام شد و تالاري به ياد و خاطره آن مرد بزرگ نامگذاري شد. سياستي كه او در كتابخانه مجلس داشت را نيز در كتابخانه مركزي دانشگاه تهران ادامه داد هر چند كه در بسياري موارد دستش چون كتابخانه مجلس باز نبود. مشكلات عديده مالي از جهت خريد كتاب، هزينه‌هاي ساختمان كتابخانه و مساله كمبود نيروي انساني از موانعي بوده و هست كه آسودگي خيال براي اقدامات ديگر را مختل مي‌كند. به خاطر دارم ماه‌هاي اول آمدن ايشان به كتابخانه، در يكي از ماه‌هاي زمستان 1396 يك دانشجوي كارشناسي رشته ادبيات به من گفت كه چون دكتر جعفريان رياست كتابخانه مركزي و دكتر جواد بشري رياست كتابخانه ادبيات را عهده‌دار شده‌اند بين بچه‌ها در دانشكده ادبيات صحبت از اين است كه فضاي قرون سوم  وچهارم هجري قمري گويي شده است و اين بسيار سخن جالبي بود كه چنين ديدگاهي به وجود آمده است. پژوهشگر تاريخ و كتابدار