گروه ديپلماسي
«مصطفي الكاظمي» به عربستان و ايران سفر مي‌كند. در عراق نخستين سفرهاي خارجي نخست‌وزير از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است و به نوعي پيام سياسي به كشورهاي منطقه و البته ايالات متحده امريكا به حساب مي‌آيد. «مصطفي الكاظمي» كه از فروردين ماه سال جاري عنوان نخست‌وزير را به خود اختصاص داده با سر و سامان دادن نسبي امور داخلي تمركز بيشتر بر سياست خارجي را آغاز كرده و آن‌طور كه از اخبار منتشر شده در رسانه‌ها بر مي‌آيد قرار است ابتدا به رياض و سپس سفري هم به تهران داشته باشد. پيش از اين گفته شده بود كه الكاظمي همزمان با سفر به عربستان و ايران به ايالات متحده هم خواهد رفت كه به نظر مي‌رسد فعلا به دليل شرايط شيوع ويروس كرونا، ممنوعيت‌هاي پروازي ناشي از آن و همچنين عدم پيشرفت خاص در مذاكرات بغداد با واشنگتن اين سفر به تعويق افتاده باشد.
شامگاه سه‌شنبه ابتدا به ساكن تلويزيون «الحدث» عربستان سعودي اعلام كرد كه «مصطفي الكاظمي» دوشنبه آينده (30 تير) به عربستان سفر خواهد كرد. اين سفر در صورت وقوع در حالي صورت مي‌گيرد كه اوايل خرداد ماه، «علي علاوي» وزير دارايي و فرستاده مصطفي الكاظمي، به رياض سفر كرد و طي نشست با مقامات سعودي، نامه نخست‌وزير را به «محمد بن سلمان» تحويل داد. همزمان با اعلام خبر سفر احتمالي الكاظمي به رياض، پايگاه خبري بغداد اليوم به نقل از «قحطان الجنابي» سفير عراق در عربستان سعودي نوشت: قطعا مصطفي الكاظمي نخست‌وزير براي سفر به عربستان تمايل دارد و عربستان سعودي از نخستين كشور‌هايي خواهد بود كه در فهرست برنامه‌هاي سفر خارجي الكاظمي قرار دارد. سفير عراق در رياض زمان دقيق اين سفر را اعلام نكرد، اما گفت: ان شاء‌الله اين سفر به زودي انجام خواهد شد.
پس از اعلام اين خبرها بود كه پايگاه خبري شبكه «الميادين» به نقل از منابع آگاه اعلام كرد كه نخست‌وزير عراق هفته آينده به رياض و تهران سفر خواهد كرد. در حالي كه منابع رسمي در تهران اين خبر را تاييد يا تكذيب نكرده‌اند، به نظر مي‌رسد كه نخست‌وزير عراق براي پرهيز از تبديل شدن نخستين سفر خارجي به دردسري جديد همزمان به پايتخت‌هاي عربستان و ايران سفر كند. اقدامي كه مي‌تواند معناي تلويحي تلاش براي متوازن‌سازي روابط عراق با همسايگانش را بدهد.
خبر سفر احتمالي الكاظمي به تهران در حالي منتشر شد كه هفته گذشته منابع عراقي از سفر قريب‌الوقوع وزير امور خارجه كشورمان به بغداد خبر دادند. يك منبع آگاه اعلام كرد كه محمد جواد ظريف، يكشنبه هفته آينده به بغداد سفر كرده و با نخست‌وزير، رييس‌جمهوري، رييس پارلمان عراق و ديگر مقامات سياسي اين كشور ديدار و گفت‌وگو مي‌كند. اين منبع آگاه عراقي اعلام كرده است كه ظريف در ديدارهايش با مقامات عراقي در مورد مسائل مشترك دو كشور و مساله ويروس كرونا بحث و رايزني مي‌كند. احتمال دارد كه سفر ظريف به عراق پيش از سفر نخست‌وزير اين كشور به تهران براي انجام تشريفات ديپلماتيك باشد.
مصطفي الكاظمي كيست؟
بيست فروردين ماه سال جاري بود كه خبر رسيد پس از ماه‌ها جنجال سياسي، سرانجام احزاب سياسي پارلمان عراق بر سر گزينه‌اي به نام «مصطفي الكاظمي» براي تشكيل كابينه جديد اين كشور توافق كردند. براساس بيوگرافي كه خبرگزاري فارس از نخست‌وزير عراق منتشر كرده نام اصلي او «مصطفي عبداللطيف مشتت» است. او در سال ۱۹۶۷ در بغداد به دنيا آمد و ليسانس حقوق دارد. او زماني كه به عنوان روزنامه‌نگار در نشريات محلي كار مي‌كرد نام «مصطفي الكاظمي» را براي خود برگزيد. او مدتي نيز سردبير نشريه «الاسبوعيه» به صاحب امتيازي «برهم صالح» رييس‌جمهور كنوني عراق بود.
الكاظمي به‌رغم اينكه در زمان صدام، ديكتاتور معدوم عراق، سال‌ها در لندن به عنوان تبعيد زندگي كرد اما تنها تابعيت عراقي دارد و عضو هيچ حزبي نيز نيست. او در سال ۱۹۸۹ به‌طور غيابي به اعدام محكوم شد.
الكاظمي پس از بازگشت به عراق در سال ۲۰۰۳ بيشتر زمان خود را به فعاليت مطبوعاتي و نويسندگي سپري كرد. در اين سال‌ها او همچنين نقش فعالي در حل اختلافات ميان گروه‌هاي سياسي و به عنوان يك واسطه داشت تا اينكه در سال ۲۰۱۶ از سوي حيدرالعبادي به منصب رييس سازمان امنيت ملي عراق انتخاب شد و در اين راستا حمايت حزب الدعوه را نيز با خود به همراه داشت. او پيش از انتخاب به اين پست، چند ماهي مشاور سازمان امنيت ملي عراق بود. به نوشته منابع عراقي، او در مسند رياست سازمان امنيت ملي عراق نيز تلاش كرد با اصلاح ساختار امنيتي و اطلاعاتي عراق، مسائل سياسي را از امور امنيتي جدا كند.
الكاظمي روابط خوبي با ايران دارد و همزمان توانسته روابط خود با امريكا را نيز حفظ كند و همين‌طور با مسوولان كردستان عراق نيز ميانه بسيار خوبي دارد؛ به‌طوري كه در سال ۲۰۰۳ پس از بازگشت به عراق در كركوك مستقر شد. او در اكتبر ۲۰۱۶ و پيش از عهده‌دار شدن منصب رياست سازمان امنيت عراق در سخناني درباره ايران گفته بود: «ايران و رهبرش نقش بزرگي در ايجاد صلح جهاني دارند. »
يكي از اقدامات وي در سازمان امنيت عراق نيز برچيدن «شعبه ايران» بود؛ شعبه‌اي كه سازمان سي‌اي اي امريكا در سال ۲۰۰۴ هنگام تشكيل اين سازمان، ايجاد كرده بود تا تحركات ديپلمات‌هاي ايراني را رصد كند. انتخاب الكاظمي ابتدا به ساكن با فضاسازي‌هايي همراه شد.
چالش‌هاي نخست‌وزيري با خزانه خالي
الكاظمي در حالي سه ماه پس از به دست گرفتن رسمي قدرت سياسي در عراق بار سفر به عربستان و ايران بسته كه دولت او با چالش‌هاي بسياري در داخل عراق و البته در حوزه سياست خارجي روبه رو است. الكاظمي در روزهايي توانست نظر احزاب متفاوت سياسي به شمول اهل سنت، كردها و شيعيان را براي حضور در دفتر نخست‌وزيري جلب كند كه عراق با اعتراض‌هاي عمومي به وضعيت بد اقتصادي و فساد رخنه كرده در ساختار سياسي اين كشور روبه رو بود. هر روز يكي از شهرهاي اصلي عراق با فراخوان چهره‌هاي سياسي به ميداني براي اعتراض عمومي تبديل مي‌شد و معترضان نيز اهل فرصت دادن به نخست‌وزير تازه نفس براي حل و فصل مشكلات نبودند. روزنامه‌نگار سابق در حالي وعده داد كه بتواند از چالش‌هاي پيش روي كشورش كاسته و به فرصت‌ها بيفزايد كه همزمان با حضور وي در راس قدرت اجرايي در عراق، تنها در دو مورد كاهش قيمت نفت و شيوع ويروس كرونا، وضعيت اقتصادي نابسامان اين كشور را وارد شوك منفي ديگري كرده. در همان زمان الكاظمي در اظهارنظري در اين خصوص گفت: «ما پس از هفده سال خود را در وضعيت خوبي نمي‌بينيم. حاكميت ما همچنان ناقص يا نقض شده يا در معرض ترديد است. اراضي كشور ما در معرض تبديل شدن به ميدان نبرد ديگران است. امنيت شهروندان ما مورد تهديد است نه تنها از تداوم حضور داعش و هسته‌هاي خاموش آن، بلكه از سلاح‌هايي كه خارج از چارچوب و انحصار دولت است. با توجه به انتشار فساد در كشور، غارت بيت المال، هدر رفت سرمايه‌ها و سطح غيرقابل قبول طبقه‌بندي در عراق در سطوح آموزش و بهداشت و خدمات، كار به جايي رسيده كه ديگر نمي‌توان بيكاري را مهار كرد و حتي شمار بيكاران مخصوصا ميان فارغ‌التحصيلان به‌طور بي‌سابقه‌اي، بالا رفته است. خط فقر اكنون ديگر مادران و خانواده‌هاي شهدايي را كه جان‌هاي خود را در راه دفاع از وطن از دست داده‌اند، در بر مي‌گيرد. با وجود آنكه سرمايه‌اي كه طي هفده سال گذشته وارد خزانه كشور شده، براي بازسازي كشور و ايجاد صندوقي براي آتيه، كافي بود اما فساد آن را در هم نورديد و بخشي از آن علنا به خارج از كشور برده شد (اشاره به اختلاس‌هاي متعدد در عراق) و من مسووليت را با خزانه‌اي تقريبا خالي تحويل گرفتم.»
از ديدار با سفير ايران تا گفت‌وگوي راهبردي با ايالات متحده
با راي اعتماد پارلمان عراق به وزراي كابينه الكاظمي و آغاز به كار رسمي دولت او، تلاش عناصر ثالث براي تحت‌الشعاع قرار دادن رابطه تهران و بغداد در دوره نخست‌وزير جديد آغاز شد. الكاظمي در روزهايي نخست‌وزير عراق شد كه چندماه پيش از آن، دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده دستور ترور همزمان سردار شهيد قاسم سليماني، فرمانده سپاه قدس ايران و ابومهدي المهندس معاون رييس سازمان حشد‌الشعبي را صادر كرده و اين دو مقام در نزديكي فرودگاه بغداد در جريان حمله پهپادي ايالات متحده به شهادت رسيدند. پس از اين ترور، پارلمان عراق طرحي غيرالزام‌آور را براي خروج نيروهاي امريكايي از عراق تصويب كرد كه چند و چون اجراي آن همچنان از سوژه‌هاي اختلاف ميان دولت الكاظمي و واشنگتن است. در چنين شرايطي سفراي ايران و ايالات متحده در عراق هر دو با اختلاف چند ساعت به ديدار نخست‌وزير جديد عراق رفتند.
ايرج مسجدي سفير جمهوري اسلامي ايران در بغداد پس از ديدار با مصطفي الكاظمي نخست‌وزير عراق در 21 ارديبهشت ماه در صفحه توييترش درباره جزييات اين ملاقات نوشت: «در جلسه با آقاي الكاظمي، همكاري‌هاي دوجانبه و تداوم اقدامات در زمينه قرارداد ۱۹۷۵ الجزاير، همكاري‌هاي بانكي، راه‌آهن خرمشهر - بصره و رواديد اتباع دو كشور رايزني شد و قول همكاري دادند و از تلاش‌هاي جمهوري اسلامي ايران در مبارزه با داعش تقدير كردند. الكاظمي ايران و عراق را دو كشور دوست و برادر دانستند.» به گزارش رسانه‌هاي عراقي الكاظمي در اين ديدار بر علاقه‌مندي عراق براي ايجاد بهترين رابطه با جمهوري اسلامي ايران و تمامي كشورهاي همجوار تاكيد كرد.
سفير امريكا در بغداد نيز در همان روز به ديدار نخست‌وزير جديد عراق رفت. نخست‌وزير عراق در ديدار با سفير امريكا تاكيد كرد كه اين كشور هرگز نقطه شروع تهديد براي كشورهاي همسايه يا دوست نخواهد بود.
يك ماه پس از آغاز به كار رسمي كار دولت الكاظمي در ميانه خردادماه بود كه گفت‌وگوهاي راهبردي بين بغداد و واشنگتن از تاريخ 22 خردادماه، به صورت ويديو كنفرانس آغاز شد تا روابط دوجانبه و آينده اين روابط بين عراق و امريكا ترسيم شود. در حالي كه يكي از مهم‌ترين خواسته‌هاي عراق، خروج نيروهاي خارجي به ويژه نظاميان امريكا از عراق است (برآوردها حكايت از آن دارد كه بين 6 الي 9 هزار نيروي امريكايي در عراق حضور دارند) اما در همان مقطع مشاور «مصطفي الكاظمي» به منظور جلوگيري از تنش در رابطه الكاظمي با واشنگتن اعلام كرد كه كشورش براي همكاري با هر كشوري به استثناي رژيم صهيونيستي، آماده است.
اوايل تيرماه بود كه نخست‌وزير عراق در سخناني در جمع خبرنگاران گفت كه گفت‌وگوهاي راهبردي اخير با امريكا موفق و روي خروج نيروهاي نظامي اين كشور از عراق متمركز بود. الكاظمي همچنين گفت كه عراق مقابل توطئه‌هاي خارجي خواهد ايستاد و اجازه تهديد امنيت خود را به هيچ طرفي نخواهد داد.
وعده الكاظمي به همتي براي پرداخت طلب‌هاي ايران
بغداد در 28 امين روز خرداد ماه ميزبان رييس كل بانك مركزي كشورمان بود كه براي بررسي وضعيت مطالبه‌هاي ايران از عراق و نحوه همكاري‌هاي مالي ميان دو كشور به پايتخت عراق سفر كرده بود.
عبدالناصر همتي در ديدار با نخست‌وزير عراق با اشاره به ديدارهايش با وزير دارايي و همتاي عراقي خبر داد كه در نتيجه اين رايزني‌ها دو طرف به توافق‌هاي خوبي دست پيدا كرده و به اين نتيجه مشترك رسيدند كه از منابع ايران در كشور عراق بابت تامين كالاهاي اساسي استفاده كنند. به گفته همتي از آنجا كه ايران تحت تحريم‌هاي ايالات متحده قرار دارد و اين تحريم‌ها نيز با تنبيه‌هاي فرامرزي ايالات متحده روبه‌رو شده‌اند، دو طرف توافق كردند كه در موارد غير تحريمي با يكديگر همكاري كنند.
در اين ديدار نخست‌وزير عراق ضمن تاكيد بر همكاري كشور عراق در رفع مشكل پرداخت به ايران بابت نفت و گاز تصريح كرد: در خصوص حل مشكلات انتقال پول به شيوه تامين مواد غذايي و كالاهاي اساسي با شما هم توافق كامل داريم و همكاري لازم را به عمل مي‌آوريم. علاوه بر اين تجار عراقي نيز علاقه‌مند به همكاري هستند و شخصا دستور داده‌ام مشكلات مرتبط با پرداخت ايران حل شود. اميدوار هستيم هرچه زودتر تحريم‌هاي ظالمانه عليه ايران پايان يابد و شرايط به حالت عادي بازگردد. ما آمادگي داريم در كنار شما باشيم؛ ما به شما در شرايط سخت موجود كمك مي‌كنيم، همان‌گونه كه ايران در شرايط دشوار در كنار ما بود. نخست‌وزير عراق در پايان تاكيد كرده بود كه مطالبات ايران بايد به صورت كامل پرداخت شود.
به گزارش «اعتماد»، نخست‌وزير عراق در حالي با سفر همزمان به عربستان و ايران اين پيام را مي‌دهد كه بنا ندارد عراق را در روزهاي سخت اقتصادي و ناآرامي به زمين منازعه‌هاي منطقه‌اي تبديل كند كه عادل عبدالمهدي نخست‌وزير سابق اين كشور تلاش بسياري را براي كاستن از سطح تنش ميان تهران و رياض به كار گرفته بود كه به دليل لجاجت‌هاي عربستان سعودي ره به جايي نبرد.
نخستين اظهارنظر مشاور امنيت ملي جديد عراق:
روابط با كشورهاي همسايه و عربي تقويت خواهد شد
«قاسم الاعرجي»، مشاور جديد امنيت ملي عراق كه از روز گذشته رسما اين پست را از «فالح الفياض» تحويل گرفت، در نخستين اظهارنظر خود بر تقويت روابط كشورش با كشورهاي همسايه، كشورهاي عربي، منطقه‌اي و بين‌المللي تاكيد كرد. الاعرجي تصريح كرد: مشاور امنيت ملي، دستگاه مهم و حساسي است و داراي ماموريت‌هاي داخلي، منطقه‌اي و بين‌المللي زيادي در حوزه‌هاي سياسي، امنيتي و همه پرونده‌هاي مرتبط با وزارتخانه‌ها است. ما براي موفقيت پروژه‌ها، خدمات‌رساني به شهروندان و تقويت روابط با كشورهاي همسايه، كشورهاي عربي، منطقه‌اي و جهاني و نيز تشريح ماهيت دوستي ملت عراق با كشورهاي جهان و نيز رويكردهاي دولت براي برپايي روابط متوازن با همه كشورها در راستاي منافع عراق تلاش مي‌كنيم.