هر چه اروپا عقب‌تر نشست، ايالات متحده در زياده‌خواهي پيش‌تر رفت. دونالد ترامپ، چهل‌و‌پنجمين رييس‌جمهور ايالات متحده از نخستين روزهاي راهيابي به كاخ سفيد، بي‌تعارف رابطه فراآتلانتيكي دو متحد سنتي و قديمي را زير سوال برد. اروپايي‌ها را به مفت‌خوري در ناتو متهم كرد، از توافقنامه‌ها و معاهد‌ه‌ها و تفاهمنامه‌هاي متعدد با كشورهاي اروپايي خارج شد، با تهديد به وضع تعرفه بر تجارت با اروپا، رهبران 28 كشور را تهديد كرد و البته با حمايت از روند خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا(برگزيت) مزاياي اتحاد كشورهاي اروپايي را به نيشخند گرفت و البته با حمايت‌هاي گاه و بي‌گاه از روسيه و تمجيد ولاديمير پوتين به موضع واحد اروپا و ايالات متحده در قبال روسيه در دولت باراك اوباما ضربات جدي وارد كرد. اروپايي‌ها در سه سال و نيم گذشته گاه به زبان ديپلماتيك مانند اظهارات امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه و گاه با طعنه مانند رويه آنگلا مركل، صدراعظم آلمان رويكرد يكجانبه رييس‌جمهور ايالات متحده را به باد انتقاد گرفته‌اند اما تسليم شدن‌هاي پياپي اروپا به قلدرمآبي و خواسته‌هاي امريكاي ترامپ ديگر عرصه را بر اروپا آنچنان سخت كرده كه جوزپ بورل، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در انتقادهايي بي‌سابقه از ايالات متحده، رويه اين كشور در استفاده از تحريم‌هاي اقتصادي را مورد انتقاد شديد قرار داد.
براساس گزارش‌هاي رسانه‌اي اين بار هشدار ايالات متحده به شركت اروپايي درگير در تكميل خط لوله انتقال گاز روسيه به اروپا، سوژه‌اي براي انتقاد صريح بورل به سياست‌هاي ايالات متحده شد.
در حالي كه پس از خروج ايالات متحده از برجام و بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي امريكا با قابليت تنبيه فرامرزي، كمپاني‌ها و نهادهاي مالي و بانكي اروپا به كار با ايران پايان دادند و دولت‌هاي اروپايي در پاسخ به گلايه‌هاي تهران، خصوصي بودن اين كمپاني‌ها را بهانه كردند اين بار مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا اعتراف مي‌كند كه تحريم‌هاي امريكا به شركت‌هاي اروپايي كه «معاملات مشروع» دارند، ضربه وارد مي‌كند.
اين سياستمدار اسپانيايي كه از دسامبر سال گذشته ميلادي عنوان مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا را برعهده دارد با اشاره به تحريم‌ها عليه ايران، كوبا و ديوان كيفري بين‌المللي اين رويه دولت ترامپ و تحريم‌هاي امريكا را ناقض قوانين بين‌المللي دانست.
مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در بيانيه خود گفت:«من بسيار نگران افزايش استفاده از تحريم‌ها يا تهديد استفاده از تحريم‌ها توسط ايالات متحده عليه شركت‌ها و منافع اروپا هستم.»
بورل در اين بيانيه تلاش كرده، باب ديپلماسي با متحد قديمي اتحاديه اروپا را نبندد و تاكيد كرده كه اتحاديه اروپا «هميشه آماده گفت‌وگو درباره اختلافات سياسي دو طرف است اما چنين كاري نمي‌تواند با تهديد تحريم همراه باشد. در حالي كه اتحاديه اروپا در سه سال و نيم گذشته در هر حوزه‌اي كه با زياده‌خواهي‌‌هاي ترامپ مواجه شده، عقب‌نشيني را به مقاومت ترجيح داده بورل مي‌گويد كه سياست‌هاي اروپا بايد در اروپا تعيين شود نه در كشورهاي ثالث.
باز هم تهديد به تحريم
ايالات متحده به شركت‌هاي حاضر در پروژه انتقال گاز روسيه به اروپا هشدار داده در صورتي كه فعاليت خود را متوقف نكنند، تحريم خواهند شد. مايك پمپئو، وزير امور خارجه ايالات متحده امريكا روز چهارشنبه گذشته به صراحت كشورهاي اروپايي را تهديد كرده و گفت:«تحريم‌هاي بيشتري عليه افراد و شركت‌هايي كه به نحوي در طرح خط لوله گازي نورد استريم ۲ مشاركت مي‌كنند، وضع خواهيم كرد. اين يك هشدار واضح براي شركت‌هايي است كه به پروژه‌هايي براي نفوذ منفي روسيه كمك مي‌كنند. امريكا كمك اين شركت‌ها به پروژه نورد استريم ۲ را نمي‌پذيرد و آنها بايد همكاري خود با اين پروژه را متوقف كنند و يا در انتظار پيامدهاي منفي اين همكاري باشند.»
پمپئو براي مشروع جلوه دادن تحريم افراد و شركت‌هاي حامي نورد استريم ۲ به قانون «كاتسا»(قانون مقابله با دشمنان امريكا از طريق تحريم‌ها) ارجاع داد. قانون كاتسا با آراي كنگره و سناي امريكا، عليه ايران، روسيه و كره شمالي به تصويب رسيده است. ركس تيلرسون، وزير خارجه اسبق كابينه دونالد ترامپ، طرح نورد استريم ۲ را از قانون تحريم‌هاي امريكا به بهانه اينكه ساخت اين خط لوله از قبل آغاز شده، معاف كرده بود.
اوايل ماه ژوئن امسال چند سناتور امريكايي طرحي را براي تحريم تمام شركت‌هاي همكار با پروژه «نورد استريم۲» ارايه كردند.«تد كروز»، «جين شاهين» و «جان باروزو» از اعضاي كميته روابط خارجي مجلس سناي امريكا به همراه «تام كاتن» و «ران جانسون» دو سناتور ديگر اين مجلس، شانزدهم خرداد ماه طرحي را معرفي كردند كه خواستار تحريم تمام شركت‌هاي همكار با پروژه «نورد استريم۲» است. بر اساس اين طرح تمام شركت‌هايي كه ارايه كننده گواهينامه، خدمات بيمه و تجهيزات بندرگاهي به پروژه نورد استريم 2 روسيه باشند، تحريم خواهند شد.
به گزارش بي‌بي‌سي، آلمان در پروژه خط لوله نورد استريم ۲ نقش كليدي دارد. خط لوله ١٢٢٥ كيلومتري نورد استريم ٢ از زير درياي بالتيك مي‌گذرد و گاز روسيه را به طور مستقيم به آلمان مي‌رساند و متعلق به شركت عظيم دولتي گازپروم روسيه است.
دولت دونالد ترامپ تلاش كرده، كشورهاي اروپايي به خصوص آلمان را قانع كند تا از اين خط لوله كناره‌گيري كند. در صورتي كه امريكا تهديد خود را عملي كند، شركت‌هاي آلماني و اروپايي حاضر در اين پروژه تحريم خواهند شد. دونالد ترامپ مي‌گويد كه نورد استريم ۲ وابستگي آلمان و اروپا به گاز روسيه را بيشتر مي‌كند اما طرفداران خط لوله نورد استريم ۲ معتقدند كه احداث اين خط لوله باعث افزايش امنيت انرژي اروپا مي‌شود و قيمت انرژي ارزان را تضمين مي‌كند.
آلماني‌ها يكصدا در برابر يكجانبه‌گرايي ترامپ
تحريم پروژه گازي نورد استريم ۲ توسط دولت امريكا اعتراض سياستمداران آلمان را نيز به شدت برانگيخته است. گرهارد شرودر، صدراعظم پيشين آلمان رييس نهاد نظارتي بر موسسه خطوط لوله انتقال گاز نورد استريم و نورد استريم ۲ پيش‌تر در مصاحبه با روزنامه آلماني «اوسنابروكر» با رد دخالت‌هاي امريكاي ترامپ گفته بود:«امريكايي‌ها مي‌خواهند براي ما تعيين كنند كه با چه كسي اجازه داريم، تجارت كنيم و با چه كسي اين حق را نداريم. آلمان ايالت ۵۱ امريكا نيست و آلمان نبايد اين موضوع را بپذيرد.»
پس از تهديدهاي مايك پمپئو، «هايكو ماس» وزير امور خارجه آلمان به هشدارهاي همتاي امريكايي درباره ساخت خط لوله گاز نورد استريم ۲ واكنش نشان داد و در بيانيه‌اي گفت:«سياست‌هاي اروپايي مربوط به انرژي در اروپا تعيين مي‌شود نه در واشنگتن. آلمان تحريم‌هاي فراسرزميني را رد مي‌كند. دولت امريكا با اين تهديد‌ها به حقوق و استقلال اروپا بي‌توجهي مي‌كند آنها بايد خودشان بتوانند، تصميم بگيرند كه انرژي مورد نياز را از كجا و به چه شكلي تامين كنند.»
كرملين: اقدام واشنگتن زشت و غيرقانوني است
اظهارات مايك پمپئو با واكنش كرملين نيز روبه‌رو شده است. ديميتري پسكوف، سخنگوي رياست‌جمهوري روسيه با انتقاد شديد از تلاش امريكا براي توقف روند اجراي خط لوله انتقال گاز روسيه به اروپا، موسوم به «نورد استريم۲» گفت:«امريكايي‌ها با فشار به كشورهاي اروپايي و نيز شركت‌هاي فعال در اين طرح، آنها را به تحريم‌هاي يكجانبه تهديد مي‌كنند. اين اقدام واشنگتن بيانگر رقابت ناعادلانه در عرصه تجارت بين‌المللي و تحميل شرايطي ناخوشايند و منفي بر اروپايي‌هاست. امريكا به هر اقدام زشت و غيرقانوني متوسل مي‌شود تا اروپايي‌ها به جاي گاز ارزان و در دسترس روسيه، گاز گرانقيمت را با شرايط ناعادلانه از امريكا خريداري كنند. اقدامات اخير امريكا جلوه‌اي منفي از خط‌مشي فشار و تحميل بر اروپاست اما روسيه تسليم فشار و تهديد امريكا نخواهد شد.»لازم به ذكر است كه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه خوشبين است كه مي‌تواند پروژه نورد استريم ۲ را در اوايل سال ۲۰۲۱ با تاخير چند ماه به اتمام برساند.
عقل، وجدان و اعتبار برباد رفته امريكا
يكجانبه‌گرايي امريكاي ترامپ اين روزها نقل هر محفلي از اروپا تا چين و روسيه است. در حالي كه كشورهاي اروپايي گمان مي‌كردند با باج دادن به امريكاي ترامپ مي‌توانند از آثار تخريبي اقدام‌هاي او بكاهند، گذر زمان نشان داد كه اروپا با تسليم شدن‌هاي بي‌شمار زمين بازي را عملا به ترامپ واگذار كرده است. همزمان با خشم بورل از يكجانبه‌گرايي ترامپ و تبديل شدن تحريم به ابزاري براي برآورده‌سازي مطالبه‌هاي اقتصادي و سياسي در اين سوي جهان نيز وزراي خارجه روسيه و چين طي يك تماس تلفني بر مقابله با يكجانبه گرايي امريكا تاكيد كردند.
«وانگ يي» وزير خارجه چين در گفت‌وگو با «سرگئي لاوروف» وزير خارجه روسيه گفت:«ايالات متحده سياست «اول امريكا»ي خود را آشكار كرده و راهبرد يكجانبه مبتني بر زورگويي خود را به شدت دنبال مي‌كند. واشنگتن باعث افزايش تقابل‌گرايي در سطح نظام بين‌المللي شده است و از مسووليت‌هاي خود شانه خالي مي‌كند. امريكا عقل، وجدان و اعتبار خود را از دست داده است.» وانگ يي در بخش‌هاي ديگري از اين تماس تلفني افزود: طرف امريكايي سياست و روحيه جنگ سردي خود را در سياست در قبال چين احيا كرده و با ايجاد جنگ ايدئولوژيك، خطوط قرمز قوانين و هنجارهاي بين‌المللي را نقض كرده است.
مكانيسم حل و فصل اختلاف در برجام تمديد شد
«جوزپ بورل»، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در بيانيه‌اي اعلام كرد، جدول زماني مربوط به سازوكار حل و فصل اختلافات در برجام كه پيش‌تر فعال شده بود را مجددا تمديد كرده است.
براساس ترجمه خبرگزاري فارس، جوزپ بورل در اين بيانيه به نامه‌اي كه حدود دو هفته پيش از «محمدجواد ظريف» وزير خارجه ايران دريافت كرده بود، اشاره كرده است.«سيدعباس موسوي» سخنگوي وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران ۱۳ تير ماه اعلام كرده بود، ظريف طي نامه‌اي به بورل موارد عدم پايبندي كشورهاي اروپايي به مفاد برجام را طبق بند ۳۶ برجام به كميسيون مشترك جهت حل و فصل اختلافات ارجاع داده است.
در ابتداي بيانيه امروز بورل به اين نامه اشاره شده و آمده است:«من روز ۳ جولاي نامه‌اي را از وزير خارجه ايران دريافت كردم كه با فعال كردن «مكانيسم حل اختلاف» نگراني‌هاي ايران در خصوص مسائل مربوط به اجراي «برنامه جامع اقدام مشترك» توسط فرانسه، آلمان و پادشاهي متحده را طبق بند ۳۶ به كميسيون مشترك جهت حل و فصل ارجاع مي‌داد.»
مقام اتحاديه اروپا در ادامه خاطرنشان كرده، تشكيل جلسه كميسيون مشترك به دليل محدوديت‌هاي مسافرتي وضع شده براي مقابله با ويروس كرونا امكان‌پذير نبوده است. در اين بيانيه آمده است:«با توجه به محدوديت‌هاي مسافرتي وضع شده به دليل بيماري همه‌گير كوويد-۱۹ امكان تشكيل جلسه عادي كميسيون مشترك برجام تا به حال ميسر نشده است. همه طرف‌هاي برجام بر عزم خود براي حفظ توافق كه در راستاي منافع همگان است، تاكيد كردند.»
بورل در ادامه خاطرنشان كرده است:«صرف‌نظر از اختلافات بر سر روش‌ها، همه توافق داشتند كه با توجه به پيچيدگي مسائل موجود به زمان بيشتري نياز است. به همين دليل جدول زماني [مكانيسم حل اختلاف] تمديد شد.»به گفته مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا، جلسه بعدي كميسيون مشترك به محض آنكه شرايط مسافرتي اجازه دهد، برگزار خواهد شد.
اشاره
محمدجواد ظريف، وزير خارجه كشورمان پس از خروج دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده از برجام و بازگرداندن تحريم‌هاي هسته‌اي عليه ايران در اقدامي يكجانبه، بارها در نامه‌هاي رد و بدل شده با اتحاديه اروپا به عنوان عضو برجام بر لزوم مقابله با قلدري و زورگويي امريكا ترامپ تاكيد كرده بود. هشدارهايي كه اتحاديه اروپا در سه سال و نيم گذشته همواره با بي‌توجهي از كنار آن گذشت تا امروز كه نوبت به تحريم اروپا به اتهام تلاش براي رسيدن به انرژي ارزان مي‌شود، صدراعظم پيشين آلمان هشدار بدهد كه ما ايالت 51ام امريكاي ترامپ نيستيم.