معماي درآمدهاي سازمان ليگ و حق تيم‌ها امسال حل مي‌شود؟
جايزه قهرماني پرسپوليس در ليگ بيش از يك ميليون دلار است اما ...
علي ولي‌اللهي
چند هفته‌اي از قهرماني پرسپوليس در ليگ نوزدهم گذشته است. بعد از فروكش كردن هيجانات فوتبالي اين روزها سوالات ديگري در ذهن هواداران فوتبال و رسانه‌ها شكل گرفته است. يكي از اصلي‌ترين سوال‌ها مربوط مي‌شود به پاداش قهرماني سرخ‌ها در ليگ برتر. رويه مرسوم در همه ليگ‌هاي فوتبال دنيا اين است كه تيم قهرمان، جايزه‌اي نقدي دريافت مي‌كند. ارقام بر اساس درآمدهاي اتحاديه فوتبال هر كشور متفاوت است اما در هر حال تيم قهرمان دست خالي سكوي قهرماني را ترك نمي‌كند. با اين حال برخي از رسانه‌ها در چند روز گذشته مدعي شدند، تيم قهرمان ليگ برتر ايران «صفر ريال» بابت قهرماني دريافت مي‌كند؛ يعني هيچ چي! اين موضوعي است كه مديران پرسوليس نيز آن را تاييد مي‌كنند.
دريافت نكردن جايزه قهرماني از منظرهاي متفاوتي قابل بررسي است و بدون شك يكي از بزرگ‌ترين ايرادات فوتبال ما همين مساله به حساب مي‌آيد. اما در مورد خاص پرسپوليس داستان جايي بغرنج مي‌شود كه بدانيم با قهرماني تيم، بندهاي پاداشي در قرارداد بازيكنان فعال مي‌شود كه علاوه بر دستمزد اصلي‌شان بايد توسط باشگاه پرداخت شود. به بيان ساده‌تر اتفاقي كه مي‌افتد اين است: تيم قهرمان نه تنها بابت قهرماني سود نمي‌كند بلكه متضرر هم مي‌شود! اين مساله يك دليل واضح دارد. اينكه ليگ ايران درآمدزا نيست. دليل اصلي درآمدزا نبودن فوتبال ايران هم عدم وجود چيزي به اسم «حق پخش تلويزيوني» است. صداوسيما در سال‌هاي گذشته به عنوان متولي پخش بازي‌هاي فوتبال ايران از پرداخت هر گونه پولي به فوتبال خودداري كرده است. همه اينها باعث شد حالا كه در اواخر ليگ نوزدهم به سر مي‌بريم، دوباره پرونده حق پخش تلويزيوني و درآمد تيم‌ها از حضور در ليگ برتر و قهرماني احتمالي را بررسي كنيم.
عمر پرونده حق پخش تلويزيوني به اندازه عمر فوتبال در ايران است ولي در سال‌هاي گذشته به شكلي كاملا جدي در دستگاه‌هاي دولتي و قانون‌گذاري كشور پيگيري شده است. در نيمه دوم سال گذشته و به طور مشخص در بحث بودجه 99 مقرر شد، صداوسيما بخشي از درآمدش را كه از پخش مسابقات فوتبال به دست مي‌آورد به فوتبال بدهد. البته اين قانون فراي فوتبال است و همه ورزش‌ها را شامل مي‌شود. دي ماه 98 هادي قوامي، سخنگوي كميسيون تلفيق مجلس دهم درباره تقسيم درآمدهاي پخش تلويزيوني مسابقات ورزشي گفت:«قرار بود براساس بند(ل) لايحه بودجه 50 درصد حق پخش به وزارت ورزش و جوانان و 50 درصد باقيمانده به سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران پرداخت شود ولي در كميسيون مقرر شد 30 درصد اين اعتبار به وزارت ورزش و 70 درصد به سازمان صداوسيما پرداخت شود.»
اين تقسيم‌بندي ناعادلانه صداي منتقدان را درآورد. ژاله فرامرزيان، معاون توسعه مديريت و منابع وزارت ورزش به سايت اين وزارتخانه گفت: «تقسيم درآمد تلويزيوني بين صدا و سيما و وزارت ورزش و جوانان ابتدا به نسبت 50 - 50 در قانون بودجه سال ۱۳۹۹ بود كه در كميسيون تلفيق به نسبت 30 به 70 رسيد و اميدوارم با راي و نظر مردم در صحن مجلس دوباره به همان نسبت مساوي بازگردد.» با اين وجود تغييري در درصد مصوب اعمال نشد.
حال كه به پايان ليگ نزديك مي‌شويم اين سوال پيش آمده كه تكليف همان 30 درصدي كه صداوسيما مكلف شده بود به باشگاه‌ها پرداخت كند چه مي‌شود؟ مساله‌اي كه ارتباطي مستقيم بين پاداش گرفتن يا نگرفتن تيم قهرمان و درآمدزايي براي ساير تيم‌هاي ليگ دارد. صادق درودگر، رييس سازمان اقتصادي فدراسيون فوتبال در پاسخ به سوال خبرنگار روزنامه اعتماد مبني بر اينكه آيا صداوسيما بخشي از درآمدهايش را كه از طريق پخش بازي‌هاي ليگ به دست آورده به فوتبال پرداخت كرده يا خير گفت:«اول از همه سوال شما را اصلاح كنم. صداوسيما قرار نشده درآمد خودش را به ما بدهد. صداوسيما قرار شد، حق فوتبال را بعد از سال‌ها بدهد. آن هم به نحوي كه مجلس مصوب كرده و نه به صورتي كه ما انتظار داشتيم. مجلس اين را مصوب كرده و در لايحه بودجه 99 آمده است. اما چون هنوز فصل به پايان نرسيده است بايد منتظر اتمام فصل باشيم. بعد از آن آمارگيري مي‌شود، صداوسيما به ما اعلام مي‌كند و ما هم متوجه مي‌شويم درآمدمان چقدر بوده.»
درودگر در پاسخ به اين سوال كه پيگيري اين مساله از طريق كدام نهاد صورت مي‌گيرد، افزود:«وزارت ورزش بايد درخواست بفرستد براي صداوسيما و وقتي آنها آمار گرفتند، سهم ورزش مشخص مي‌شود. وقتي سهم ورزش مشخص شد، سهم فوتبال هم پرداخت مي‌شود.»
به اين ترتيب و بر اساس توضيحات درودگر به نظر مي‌رسد امسال بخشي از حق پخش تلويزيوني مسابقات به فوتبال پرداخت مي‌شود و تيم‌ها مي‌توانند روي اين منابع حساب باز كنند. اما اينكه دقيقا چه رقمي به فوتبال مي‌رسد و هر كدام از تيم‌ها چه مقدار سهم مي‌برند دقيقا مشخص نيست. بدون شك تيم قهرمان بايد درآمد بيشتري نسبت به ساير تيم‌ها در اين زمينه داشته باشد و اين مساله فرضيه سود نبردن پرسپوليس از قهرماني را تا به اينجا باطل مي‌كند.
درودگر درباره اينكه پرسپوليس از قهرماني‌اش در ليگ سود مي‌برد، گفت:«بخشي از اين درآمد شامل آنها مي‌شود. تيم پرسپوليس بابت تبليغات محيطي مقداري درآمد خواهد داشت كه آن را از سازمان ليگ مي‌گيرد و از حق پخش هم قطعا درآمد خواهد داشت.» درودگر در مورد اينكه آيا تيم قهرمان درصد بيشتري از ساير تيم‌ها از حق پخش تلويزيوني و تبليغات محيطي به دست مي‌آورد، توضيحي نداد. اما سهيل مهدي، مسوول كميته مسابقات سازمان ليگ فوتبال ايران با اظهار بي‌اطلاعي از ماجراي حق پخش و درصدي كه به فوتبال مي‌رسد در مورد پاداش قهرماني پرسپوليس گفت:«فرمول پرداختي‌هاي ما به تيم‌ها به اين صورت است كه درآمدهاي حاصل از مسابقات به طور كلي جمع مي‌شود و بعد از كسر هزينه‌ها تقسيم بر دو مي‌شود. 50 درصد از اين مبالغ به صورت مساوي بين تيم‌ها تقسيم مي‌شود و 50 درصد ديگر با ضريبي خاص به ترتيب از تيم قهرمان تا پايين جدول پرداخت مي‌شود.» به اين ترتيب و بر اساس توضيحاتي كه مهدي ارايه داد، گرچه سرخ‌ها جايزه مشخصي بابت قهرماني در ليگ به دست نمي‌آورند اما بر اساس فرمول اعلامي بايد درآمد بيشتري نسبت به حسابشان واريز شود. سال گذشته فرامرزيان و برخي ديگر از كارشناسان وزارت ورزش تخمين زدند كه درآمد حاصل از پرداخت حق پخش تلويزيوني توسط صداوسيما به فوتبال حداقل 200 ميليارد تومان است.
مي‌توان گفت از اين مبلغ احتمالا 80 درصد يعني رقمي نزديك به 160 تا 170 ميليارد تومان به فدراسيون و سازمان ليگ مي‌رسد.(احتمالا اين درصد و رقم بيشتر باشد چون در سال جاري به واسطه شيوع كرونا تاكنون مسابقه ورزشي در كشور نداشتيم كه پخش زنده‌اش درآمدي را نصيب ساير ورزش‌ها كند و ضمن اينكه هزينه‌هاي تبليغات در صداوسيما نيز بالاتر رفته است). همچنين گفته مي‌شود، سال گذشته سازمان ليگ براي شروع فصل جاري كف درآمد تبليغات محيطي را 85 ميليارد تومان برآورد كرده و از اين مبلغ قرار است نزديك به 30 درصد به متولي برسد و الباقي سهم فوتبال باشد.(در ليگ‌هاي چهاردهم و پانزدهم اين مبلغ 160 ميليارد تومان بوده است.) اگر همان كف قرارداد را در نظر بگيريم بعد از كسر سهم متولي و فدراسيون و سازمان ليگ، نزديك به 50 ميليارد تومان سهم باشگاه‌ها مي‌شود. اين رقم به اضافه رقمي كه از حق پخش مي‌رسد، عددي معادل 210 ميليارد تومان مي‌شود. نصف اين رقم مي‌شود 105 ميليارد تومان كه بر اساس ضريب مشخص شده به تيم‌هاي اول تا شانزدهم اختصاص مي‌يابد. سازمان ليگ هيچگاه اين فرمول و ضرايب را برملا نكرده است اما مي‌توان حدس زد كه تيم قهرمان شايد رقمي بالغ بر 20 تا 25 ميليارد تومان به دست آورد و اين مي‌شود، پاداش قهرماني پرسپوليس در ليگ برتر كه اگر با دلار 20000 توماني حساب كنيم، مي‌شود يك ميليون و دويست و پنجاه هزار دلار!
بايد تاكيد كرد كه تمام اين رقم‌ها حدسي است و به اين دليل كه شفافيتي در زمينه درآمدهاي سازمان ليگ وجود ندارد، نمي‌توان به رقم دقيقي دست يافت. اما با توجه به قانون بودجه 99 توضيحات صادق درودگر و سهيل مهدي تصور درآمد حدودي تيم‌ها آن قدرها هم پيچيده نيست. با تمام اين تفاسير پيگيري‌هاي ما از باشگاه پرسپوليس نشان مي‌دهد آنچه در عمل اتفاق مي‌افتد با حساب كتاب‌هايي كه در بالا صورت گرفته، زمين تا آسمان فرق دارد. پرسپوليس سال پيش هم قهرمان ليگ برتر شد و در حالي كه انتظار مي‌رفت اين تيم درآمد بيشتري از تبليغات محيطي به عنوان تيم قهرمان ببرد(سال پيش درآمدي از حق پخش به فوتبال نرسيد) يكي از مديران اين تيم كه نخواست نامش فاش شود در پاسخ به سوال خبرنگار روزنامه اعتماد كه پرسيده بود «سال گذشته شما بابت قهرماني در ليگ چقدر درآمد داشتيد؟» گفت:«هيچ!» اين فرد مطلع افزود:«متاسفانه سازمان ليگ اصلا در اين زمينه شفاف عمل نمي‌كند. آنها دقيقا نمي‌گويند چقدر درآمد داريد و نه تنها پولي نمي‌دهند بلكه مدعي مي‌شوند، بدهكار هم هستيد.
باشگاه در سال‌هاي گذشته تلاش زيادي كرده اين حساب كتاب‌ها شفاف شود تا بفهمد چقدر سود كرده و چقدر بدهكار است اما موفق نمي‌شود. سازمان ليگ هم خيلي راحت از حق باشگاه‌ها برمي‌دارد و چيزي به تيم‌ها نمي‌رسد.» اين فرد تاكيد كرد:«متاسفانه زور تيم‌ها به سازمان ليگ نمي‌رسد. ما چند سال است كه قهرمان مي‌شويم اما درآمد يا پاداشي نصيبمان نمي‌شود.»
سهيل مهدي در واكنش به اين اظهارات و اينكه سرخ‌ها فصل پيش جايزه‌اي دريافت كرده‌اند يا نه گفت:«اطلاعي ندارم. من 7 سال است رييس كميته صدور مجوز حرفه‌اي هستم و تازه 6 ماه است با حفظ سمت مسوول كميته مسابقات هستم.»
حال بايد تا پايان ليگ منتظر بمانيم و ببينيم صداوسيما چگونه به تعهداتش عمل مي‌كند و در كنار آن سازمان ليگ چطور حق تيم‌ها را مي‌دهد. در اين بين ابهامات زيادي نيز وجود دارد كه بايد براي برطرف شدنشان صبر كنيم. از جمله اينكه صداوسيما بر اساس چه فرمولي حق ورزش را محاسبه مي‌كند و وزارت ورزش چگونه سهم فوتبال را جدا مي‌كند. همچنين بايد توجه داشت كه در بحث حق پخش تلويزيوني تقسيم مساوي درآمد بين همه تيم‌ها كار درستي نيست. به عنوان مثال تيم‌هاي استقلال و پرسپوليس قطعا بايد درآمد بيشتري از ساير تيم‌ها داشته باشند چراكه بيننده بيشتري دارند و طبيعتا در زمان پخش بازي اين دو تيم هزينه تبليغات در صداوسيما چند برابر مي‌شود. ضمنا بايد اميدوار بود امسال سازمان ليگ به صورت شفاف درآمدها، هزينه‌ها و سهم هر تيم را رسانه‌اي كند. و در نهايت بايد ديد بعد از اين همه جار و جنجال و چندين سال سر و كله زدن صداوسيما و وزارت ورزش و مجلس و دولت در نهايت چه قدر پول به ورزش مي‌رسد.
صادق درودگر در اين رابطه مي‌گويد:«به هر حال اين قدم اول است. فعلا همين كه حق پخش را محترم شمردند، خوب است.» او در مورد اعتراض به قانون 70-30 نيز افزود:«اجازه بدهيد امسال ببينيم درآمد چقدر است. اگر واقعا درآمدي بود كه ما را متقاعد كرد كه هيچ وگرنه بايد در مورد تغييرش لايحه‌اي را به مجلس بفرستيم.»