دولت دونالد ترامپ بازهم در جلب آراي مثبت عليه ايران در شوراي امنيت ناكام ماند
از گدايي راي تا تعديل متن قطعنامه
سارا معصومي
دولت ايالات‌متحده امريكا باز هم وادار به عقب‌نشيني از خواسته‌اش در دقيقه نود در شوراي امنيت سازمان ملل متحد شد. در حالي كه قرار بود روز سه‌شنبه به وقت نيويورك، «كلي كرفت» نماينده امريكا در سازمان ملل پيش‌نويس قطعنامه مدنظر دولتش براي تمديد تحريم تسليحاتي ايران را ارايه و ثبت كرده و اندونزي به عنوان رييس دوره‌اي اين شورا آن را به راي بگذارد، ناگهان خانم كرفت از به تعويق افتادن اين راي‌گيري خبر داده و در گفت‌وگو با يك شبكه عربي اعلام كرد كه اين راي‌گيري هفته آينده انجام خواهد شد. تاريخ زماني جديدي كه ضمانتي براي انجام شدن راي‌گيري در اين بازه زماني هم وجود ندارد. اين چندمين‌بار در دو سال و نيم گذشته است كه تيم ترامپ تلاش مي‌كند از كانال شوراي امنيت سازمان ملل قطعنامه مصوب همين شورا در حمايت از توافق هسته‌اي با ايران را زير سوال برده و قطعنامه جديدي در محكوميت ايران دريافت كند. با اين همه تيم ترامپ در تمام تلاش‌هاي گذشته نيز ناكام مانده و به نظر مي‌رسد كه اين شكست دوباره در حال تكرار شدن است. پيش از انجام اين راي‌گيري نيز قابل پيش‌بيني بود كه اگر رايزني‌هاي پشت پرده نماينده امريكا در سازمان ملل، كاخ سفيد را به اين نتيجه برساند كه از
9 راي كافي براي پيشبرد اين قطعنامه برخوردار نيست احتمالا از طرح آن خودداري كند تا بر كارنامه پرشكست قبلي مورد جديدي را آن هم در چند ماه باقي‌مانده تا انتخابات رياست‌جمهوري امريكا اضافه نكرده باشد. بر همين اساس زماني كه عقربه‌هاي ساعت به پايان ساعت اداري در نيويورك نزديك شده و رياست شوراي امنيت از ثبت پيش‌نويس قطعنامه مدنظر امريكا خبر نداد مشخص شد كه واشنگتن باز هم نتوانسته آراي كافي را از اعضاي شوراي امنيت براي زير پا گذاشتن قطعنامه مصوب همين شورا دريافت كند. اين شكست در جلب آراي حداقلي در حالي صورت گرفت كه چهره‌اي چون برايان هوك، مقام مستعفي دولت ترامپ كمتر از يك هفته قبل از اعلام استعفا از تونس تا استوني رفته بود تا شايد بتواند شكست‌هاي قبلي در شوراي امنيت در پرونده ايران را جبران كند. بازگشت با دستان خالي از اين سفرها و مخالفت كشورهاي اروپايي عضو برجام با طرح امريكايي ترامپ براي زيرسوال بردن قطعنامه مصوب شوراي امنيت سازمان ملل متحد به كناره‌گيري مثلا آبرومندانه برايان هوك منتهي شد. با اين همه به نظر مي‌رسد كه امريكاي ترامپ خيال نااميد شدن از تمديد تحريم تسليحاتي ايران را ندارد و از هر ابزاري اعم از تشويق تا تهديد يا ارعاب اعضاي دايم شوراي امنيت اين سازمان براي به كرسي نشاندن حرف خود استفاده مي‌كند. بر همين اساس نماينده امريكا در سازمان ملل در مصاحبه با شبكه العربيه باز همان لحن تهديدآميز خود را حفظ كرده و گفت: «كشورها در برابر دو انتخاب هستند يا به حمايت از تروريسم يا به صلح راي دهند و كشورهاي شوراي امنيت سازمان ملل بايد ابعاد پيش‌نويس تمديد تحريم تسليحاتي ايران را درك كنند. واشنگتن گزينه‌هاي متعددي درخصوص تعامل با پيش‌نويس تمديد تحريم تسليحاتي ايران دارد و اگر پيش‌نويس اين قطعنامه تصويب نشود تحريم‌هاي جديدي را اعمال خواهيم كرد.»
همزمان با اعلام به تعويق افتادن راي‌گيري، خبرنگار خبرگزاري رويترز در سازمان ملل خبر داد كه واشنگتن در پيش‌نويس قطعنامه تحريم تسليحاتي عليه ايران اصلاحاتي انجام داده است. امريكا در اين پيش‌نويس 4 پاراگرافي، به زبان ساده از اعضا خواسته تحريم‌هاي تسليحاتي عليه ايران را تا زماني كه شوراي امنيت تصميم ديگري بگيرد، تمديد كنند.
پيش‌نويس قطعنامه قبلي امريكا علاوه تلاش براي تمديد تحريم تسليحاتي ايران، به دنبال تحميل مجازات‌هايي مانند مصادره دارايي‌ها و منع سفر براي افراد و نهادهاي ايراني از جمله سپاه پاسداران انقلاب اسلامي بود. ديپلمات‌هاي غربي و تحليلگران پيش‌نويس قطعنامه پيشين امريكا عليه ايران را به عنوان يك پيش‌نويس «ماكسيماليستي» توصيف كرده بودند كه شامل تعداد زيادي صفحات بود و كشورها را ملزم مي‌كرد كه محموله‌هايي كه به يا از ايران مي‌آيند را مورد بازرسي قرار دهند و شامل پيوستي از افراد و نهادهايي مي‌شد كه امريكا درصدد قرار دادن آنها در ليست تحريم‌هاي هدفمند است.
هرچند كه به نظر مي‌رسد تيم ترامپ در حال تقليل مطالبه خود از اعضاي شوراي امنيت است تا دست خالي از اين كارزار ضدايراني بازنگردد اما بسياري از كارشناسان، مخالفت روسيه و چين با هر اقدامي كه منجر به تمديد تحريم تسليحاتي ايران بشود را بزرگ‌ترين مانع پيش روي اين قطعنامه جديد مي‌دانند. «ريچارد گاون» مدير «گروه بحران بين‌المللي» در سازمان ملل با اشاره به قطعنامه جديد امريكا در صفحه توييتر خود نوشت: «اجازه ندهيد كه مختصر بودن پيش‌نويس جديد امريكا شما را گول بزند. نكته كليدي اين است كه اين (پيش‌نويس) مجوز تمديد نامحدود تحريم‌هاي تسليحاتي ايران را مي‌دهد و... چين و روسيه چنين چيزي را دوست ندارند. بنابراين به احتمال خيلي زياد، پس اين پيش‌نويس امريكا تا روز جمعه شكست خواهد خورد.»
ميخاييل اوليانوف، نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي در وين در پيامي توييتري درخصوص تحركات ضدايراني امريكا نوشت: «تلاش‌هاي ايالات متحده براي تغيير مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل در موضوع محدوديت‌هاي تجارت تسليحاتي، غيرسازنده و غيرقابل توجيه است. راه واقعي براي تقويت ثبات در خليج‌فارس اين است كه با هدف استقرار امنيت جمعي در اين منطقه، مذاكره مستقيم انجام شود.»
مجيد تخت‌روانچي، سفير و نماينده دايم جمهوري اسلامي ايران در دفتر سازمان ملل در نيويورك صبح روز گذشته در توييتي درباره پيش‌نويس قطعنامه جديد امريكا در راستاي تمديد تحريم تسليحاتي ايران نوشت: «امريكا پس از مخالفت اعضاي شوراي امنيت، مجبور به عقب‌نشيني از پيش‌نويس قطعنامه تحريم تسليحاتي ايران شد و امروز نسخه ديگري را ارايه داد كه آن هم نقض قطعنامه ۲۲۳۱ است. پيش‌نويس جديد -در ماهيت و هدف- مشابه پيش‌نويس قبلي است.
به طور حتم شوراي امنيت اين پيش‌نويس را هم -دوباره- رد خواهد كرد.»
بر ايران حرام بر عربستان حلال؟
خانم كرفت در ادامه ادعاهاي بي‌اساس درباره كمك تسليحاتي ايران به حوثي‌ها، دولت سوريه، گروه‌هاي مسلح در عراق و لبنان را تكرار كرده و گفت: «تمديد تحريم تسليحاتي ايران مانع از توسعه فناوري هسته‌اي ايران خواهد شد.» سخنان خانم كرفت همزمان با انتشار گزارش دفتر بازرسي كل وزارت خارجه امريكا درباره فروش بيش از ۸ ميليارد دلار سلاح توسط واشنگتن به عربستان، امارات متحده عربي و اردن مطرح شد. گزارشي كه در آن بازرس كل وزارت خارجه امريكا مي‌گويد كه اين وزارتخانه در فروش سلاح به عربستان، پيامدهاي آن در قبال غيرنظاميان را به صورت كامل ارزيابي نكرده است. وزارت خارجه امريكا پيش از اين با استفاده از اعلام وضعيت اضطراري در قبال ايران كنگره را براي فروش اين تسليحات دور زده بود. براساس ترجمه خبرگزاري ايرنا از بخش‌هاي تلخيص شده‌اي از اين گزارش، كنگره سه‌بار با تصويب قوانيني دولت دونالد ترامپ را به دليل ناتواني نظاميان سعودي از استفاده درست از اين تسليحات و آمار بالاي تلفات غيرنظاميان، مجبور به توقف فروش اين سلاح‌ها به عربستان كرد. اما ترامپ هر سه بار مصوبات كنگره را وتو كرد و با اعلام وضعيت اضطراري عليه ايران كه اختيار فروش سلاح بدون نياز به مجوز كنگره را به دولت مي‌دهد، تلاش كرد اين نهاد قانونگذاري امريكا را دور بزند. دفتر بازرسي كل وزارت خارجه امريكا در گزارشي كه روز سه‌شنبه منتشر كرد اعلام كرد كه درباره مفهوم «وضعيت اضطراري» و اينكه آيا مواردي كه «مايك پمپئو» وزير امور خارجه امريكا در اعلام اين وضعيت در قبال ايران به آنها اشاره داشته، وضعيت اضطراري به شمار مي‌رود يا خير، نظري نمي‌دهد. پمپئو اوايل سال جاري اقدام به اخراج «استيو لينيك» بازرس كل وزارت خارجه امريكا كرد كه گفته مي‌شد در حال تحقيق درباره همين فروش تسليحات و موارد ديگري بوده است كه وزير خارجه امريكا را با اتهام‌هايي روبه‌رو مي‌كرد. در گزارش اخير كه در حقيقت پس از اخراج استيو لينيك منتشر شد از فرآيندهاي قانوني مربوط به اعلام وضعيت اضطراري و فروش تسليحاتي ايرادي گرفته نشده است. رويكردي كه نشان از اعمال نفوذ مايك پمپئو در اين پرونده دارد.
با اين همه رييس دموكرات كميته امور خارجي مجلس نمايندگان امريكا اعلام كرد كه گزارش دفتر بازرس كل نشان مي‌دهد مايك پمپئو از اعلام وضعيت اضطراري در قبال ايران براي فروش سلاح به كشورهاي عربي و بدون مجوز كنگره امريكا، سوءاستفاده كرد. اليوت انگل، رسما اعلام كرد گزارش دفتر بازرس كل نشان مي‌دهد كه استفاده مايك پمپئو از اعلام وضعيت اضطراري درقبال ايران براي فروش تسليحات، «ساختگي» بوده و او از اين اعلام وضعيت اضطراري سوءاستفاده كرد.
دولت ترامپ در راستاي تهديد‌سازي از ايران روي كمك متحدان خود در منطقه غرب آسيا حساب ويژه‌اي باز كرده و برهمين اساس بود كه روز يكشنبه دبيرخانه شوراي همكاري خليج‌فارس با انتشار بيانيه‌اي اعلام كرد كه تمام اعضاي اين شورا از تمديد تحريم تسليحاتي ايران حمايت مي‌كنند. ادعايي كه بلافاصله مشخص شد مبناي درستي نداشته و روز گذشته يك مقام قطري با رد همراهي دوحه با اين نامه اعلام كرد كه كشورش تحريم‌ها عليه ايران را مفيد نمي‌داند. نكته ديگر در اظهارات خانم كرفت مبني بر آنكه تحريم‌ها مانع از توسعه فناوري هسته‌اي ايران مي‌شود نيز نشان از ناآگاهي تيم ترامپ نسبت به تاريخچه مقاومت ايران در برابر تحريم‌هاست. تنها در يك نمونه، ايران در سايه تحريم‌هايي كه دولت پيشين امريكا بر تهران تحميل كرد تعداد سانتريفيوژهاي هسته‌اي خود را در يك بازه زماني اندك به چندبرابر رساند. اقدامي كه نشان مي‌دهد تحريم منجر به تغيير رفتار ايران نمي‌شود.
برجام و قدرت از دست رفته امريكا
به گزارش «اعتماد»، تيم امريكا در شوراي امنيت سازمان ملل درحالي در هر بار تلاش براي تصويب قطعنامه جديد عليه ايران با شكست روبه‌رو مي‌شود كه هدف ترامپ از تحميل سياست فشار حداكثري عليه ايران، منزوي كردن تهران بود اما اكنون دو سال و نيم است كه ترامپ براي به پاي ميز مذاكره كشاندن ايران و حصول توافقي جديد به جاي توافق باراك اوباما اقدام به سست كردن پايه‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد كرده است. هر چند كه دولت‌هاي متفاوت امريكا همواره اجراي قوانين داخلي خود را بر احترام گذاشتن به قوانين بين‌المللي ترجيح داده‌اند اما به سختي مي‌توان دولتي را يافت كه مانند دونالد ترامپ عملا با خروج از يك توافق چندجانبه چوب حراج علني بر مفاهيم حقوقي چون قطعنامه مصوب شوراي امنيت سازمان ملل متحد زده باشد. در حالي كه دولت امريكا تا پيش از آغاز مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و 1+5 وقت هر زمان اراده مي‌كرد مي‌توانست قطعنامه‌اي را عليه ايران در شوراي امنيت سازمان ملل متحد به تصويب برساند و بر همين اساس تا پيش از توافق هسته‌اي 6 قطعنامه عليه ايران تنظيم شده بود. با اين همه برجام به فصل جديدي در رابطه ايران با جامعه جهاني تبديل شد و پايبندي تهران به تمام تعهداتش تا فاصله زماني يك سال پس از خروج امريكا از اين توافق عملا دست و پاي بازماندگان در برجام براي ايرادگيري بر تهران را بست. در حال حاضر امريكايي كه روزي روزگاري نماينده آن با يك تماس تلفني با همتايان خود در گعده شوراي امنيت قطعنامه‌اي را در چند دقيقه به تصويب مي‌رساند يا در كوتاه‌ترين زمان ممكن وتو مي‌كرد براي به كرسي نشاندن حرف خود عليه ايران بايد متن يك قطعنامه را چندبار تغيير داده و همزمان وزير خارجه آن به منظور جلب آراي كافي از اين كشور در غرب آسيا به كشوري در قلب اروپا سفر كند تا شايد بتواند موافقت متحدان از دست رفته را براي تصويب قطعنامه‌اي چندخطي عليه ايران بگيرد. در حال حاضر ترامپ براي بازگرداندن تحريم‌هاي سازمان ملل عليه ايران راهي جز بازگشت به قطعنامه 2231 براي خود متصور نيست. راهي كه به گفته كارشناسان از پيش مسدود شده، چراكه ادبيات حقوقي تنظيم شده در متن قطعنامه به‌گونه‌اي است كه تنها كشورهاي باقي‌مانده در برجام مي‌توانند از مكانيسم‌هاي موجود در اين قطعنامه براي بازگرداندن تحريم‌ها عليه ايران استفاده كنند. به زبان ساده مي‌توان گفت كه دولت ترامپ در بن‌بست يكجانبه‌گرايي و برجام گرفتار شده است.