پيكر آيت‌الله صانعي در حضور خيل عظيم دوستدارانش به خاك سپرده شد
بدرود با فقيه شجاع و نوانديش
گروه سياسي
پيكر آيت‌الله صانعي كه اين روزها مكررا از او به نام «فقيه نوانديش» ياد مي‌كنند روز گذشته كنار مرقد زكريا بن آدم (ع) در قبرستان شيخان قم به خاك سپرده شد.
آيت‌الله صانعي اگر‌چه به دليل اين فتواهاي متفاوت كه در آن صحبت از «عدم شرطيت مرد بودن در مرجعيت ديني»، «عدم شرطيت مرد بودن در تمامي مناصب حكومتي» و «عدم شرطيت مرد بودن در قضاوت» و همچنين «تساوي ديه زن و مرد» مورد اقبال عمومي گروهي از شهروندان و نيز سياسيون اصلاح‌طلب قرار گرفت اما شايد آنجا كاملا كنار مردم ايستاد كه بعد از انتخابات 88، به صفوف مردمي كه به نتايج انتخابات معترض بودند پيوست و انتقادات تند و تيزي نسبت به حصر ميرحسين موسوي، زهرا رهنورد و مهدي كروبي مطرح كرد. او اگر‌چه بابت اين كار مورد هجمه‌هاي شديدي قرار گرفت و حتي كار به جايي رسيد كه جامعه مدرسين حوزه علميه قم در بيانيه‌اي اعلام كرد كه ايشان «فاقد شرايط و ملاك‌هاي لازم براي مرجعيت» است اما همچنان در اين مسير حركت كرد و حتي حمله گروهي از طيف موسوم به «ارزشي‌ها» به دفاتر اين مرجع تقليد در شهرهاي مختلف ازجمله گرگان و تبريز و نجف‌آباد و... باعث نشد كه اين فقيه متفاوت، رويه‌اي كه پي گرفته بود را تغيير دهد. احتمالا همين هم باعث شده كه او چند سال پيش، قبري كنار مرقد زكريا بن آدم (ع) در قبرستان شيخان قم خريداري كرده و به‌جاي حرم حضرت معصومه (س) در آنجا دفن شود. نكته قابل تامل ديگر در رويكرد مردمي آيت‌الله بعد از دهه 70 را اما مي‌توان در متن وصيت او يافت. چنانچه به گفته فرزندانش او بعد از شيوع كرونا در كشور وصيت و تاكيد كرده است كه «اگر در زمان شيوع اين بيماري به هر دليلي جان به جان آفرين تسليم كردند، براي جلوگيري از همه‌گيري بيشتر كرونا در ميان مردم، هيچ مراسمي از جمله مراسم تشييع و ترحيم براي ايشان برگزار نشود و با توجه به اين وصيت ما هم هيچ مراسمي براي ايشان برگزار نخواهيم كرد.»
موضوعي كه البته از سوي مردم چندان مورد توجه قرار نگرفت و برخلاف آنچه توقع مي‌رفت، پيكر ايشان ميان خيل دوستدارانش در حالي به خاك سپرده شد كه حضار هنگام مراسم خاكسپاري شعار مي‌دادند «عزا عزاست امروز، مرجع تقليد ما پيش خداست امروز» او كه پنجشنبه شب به دليل زمين خوردن دچار شكستگي لگن و استخوان دست شده بود، بلافاصله به بيمارستان نكويي قم منتقل و بستري شد اما با وجود اينكه قرار بود روز شنبه تحت عمل جراحي قرار گيرد، به گفته فرزندش به دليل بيماري زمينه‌اي كه داشتند پس از انجام دياليز، دچار سكته قلبي و ايست تنفسي شده و دار فاني را وداع مي‌گويد تا اصلاح‌طلبان يكي از آخرين فقهاي همسو با خود را هم از دست بدهند.
در‌نهايت پيكر اين فقيه نوانديش ديروز در ميان يادداشت‌ها و پيام‌هاي تسليتي از سوي كساني كه دوستدار او بودند و البته برخي از كساني كه طي يك دهه گذشته او را مورد بي‌مهري قرار داده بودند، پس از طواف در حرم مطهر حضرت معصومه (س) به مسجد امام حسن عسكري (ع) قم منتقل شد تا اقامه نماز بر پيكر اين مرجع تقليد صورت گيرد. نماز ميت ايشان به امامت آيت‌الله‌العظمي شبيري زنجاني و در حضور اقشار مختلف مردم و همچنين برخي شخصيت‌هاي حوزوي و سياسي ازجمله حجت‌الاسلام سيدحسن خميني در مسجد امام حسن عسكري (ع) قم اقامه شد. ابتداي مراسم تشييع اين مرجع تقليد، آيت‌الله حسن صانعي، برادر مرحوم آيت‌الله‌العظمي صانعي در سخناني برخي ابعاد شخصيتي اين مرجع فقيد را تشريح كرد و گفت: «ايشان داراي شأنيت بزرگ علمي بود و از هيچ‌كس جز خدا ترسي نداشت.» او همچنين با اشاره به پيام‌هاي تسليت شخصيت‌هاي مختلف از پيام رهبر معظم انقلاب و رييس‌جمهوري روحاني و سيدمحمد خاتمي تشكر ويژه كرد. بعد از برگزاري مراسم تشييع، پيكر آيت‌الله صانعي در قبرستان شيخان قم به خاك سپرده شد. با وجود برگزاري مراسم خاكسپاري و به‌رغم بسياري از شخصيت‌هاي كشور ازجمله مقام معظم رهبري، رييس‌جمهوري و سيدمحمد خاتمي ديروز در پي درگذشت اين مرجع تقليد پيام‌هايي صادر كرده بودند، صدور پيام‌هاي تسليت و اظهارنظرهاي شخصيت‌هاي مختلف كشور در رساي اين فقيه نوانديش روز گذشته همچنان ادامه يافت. سيدحسين موسوي‌‌تبريزي دبير مجمع محققين و مدرسين حوزه علميه قم، نعمت احمدي حقوقدان، حجت‌الاسلام محمدعلي ايازي عضو مجمع محققين و مدرسين حوزه علميه قم و محمود واعظي رييس دفتر رييس‌جمهوري ازجمله افرادي بودند كه با برشمردن صفاتي از جمله «مجتهد نوانديش»، «مرجع نادر»، «فقيه بزرگ و برجسته»، «از علماي برجسته قرن اخير»، «از شخصيت‌هاي موثر انقلاب» و «فقيه وارسته كه از پيشگامان و مجاهدان نهضت امام خميني (ره) بود» از او ياد كرده و درگذشت ايشان را تسليت گفته و اين ضايعه را بسيار شكننده و ناراحت‌كننده خواندند. همچنين عبدالله نوري وزير كشور دولت اصلاحات با صدور پيامي درگذشت اين مرجع تقليد را تسليت گفت و در پيامي كه به همين مناسبت نوشته بود، آورد: «مرحوم آيت‌الله صانعي از عالمان دردمند و انديشمندان وارسته و پرتلاشي بود كه ساليان متمادي در مكتب فقه صادق آل‌محمد سلام‌الله‌عليهم اجمعين به تحصيل و تدريس اشتغال داشت و از خرمن دانش و بينش فقاهت و دينداري و ايمان و اخلاص بزرگاني همچون آيت‌الله العظمي بروجردي و امام خميني رضوان‌الله عليهما توشه برچيد و به پرورش شاگرداني فرهيخته تلاش وافر داشت.» به عقيده عبدالله نوري، شجاعت و حريت وي در صدور فتاوي بديع و استنباطات راهگشا و توجه عميق وي به حقوق و كرامت تمامي انسان‌ها به‌ويژه حقوق زنان و توجه به عدالت عرفي و جامع و شامل كه بر بسياري احكام مقدم مي‌دانست، از او شخصيتي متفاوت ساخته بود. وزير كشور دولت اصلاحات تاكيد دارد كه آيت‌الله صانعي با احساس مسووليت جدي نسبت به سرنوشت سياسي و اجتماعي جامعه، همواره نگران تضييع و پايمال كردن حقوق مردم بود. با حفظ ارتباط با طبقات مختلف جامعه، دردها و سختي‌هاي مردم را، خيرخواهانه به حكومت يادآور مي‌شد و در راه دفاع از حقوق مظلومان و ستمديدگان، بي‌مهري و آزار و اهانت‌ها را تحمل كرد. عبدالله نوري در پايان رحلت آن مرجع بزرگوار و نوانديش را تسليت عرض كرده و از خداوند متعال براي روح مطهر آن مرحوم علو درجات و حشر با اولياءالله را مسألت كرد.