پاسخ شديد اللحن وزير خارجه به تهديد دونالد ترامپ
جنگ با ايران مادر باتلاق‌ها خواهد بود
سارا معصومي
آغاز شمارش معكوس برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري در ايالات متحده امريكا، زمين منازعه تهران و واشنگتن را هر روز لغزنده‌تر از ديروز مي‌كند. ماه سپتامبر به نيمه نرسيده كه ايران و ايالات متحده هر روز با تحولي تازه خبرساز مي‌شوند. هر چند كه رابطه تهران و واشنگتن مدت‌هاست از هر گونه تماس مستقيم فاصله گرفته اما دو كشور يا سوييس را واسطه پيام‌رساني و البته بيشتر هشدار دادن به يكديگر مي‌كنند يا از رسانه‌ها و فضاي مجازي به عنوان تريبوني براي گفت‌وگوي غيرمستقيم استفاده مي‌كنند. در حالي كه به نظر مي‌رسد نه ايران و نه ايالات متحده تمايلي به تشديد سطح تنش ندارند و حتي در بزنگاه‌هاي متفاوت سعي در مديريت اين تنش و پرهيز از ورود به مرحله منازعه مستقيم نظامي هم داشته‌اند اما بسياري از ناظران بين‌المللي و البته چهره‌هاي سياسي در ساير كشورها نگران ساعتي هستند كه يا ايران يا ايالات متحده، گزينه نظامي ولو محدود عليه يكديگر را ناگزير بدانند. با اين همه در اين مرحله فعلا تهران و واشنگتن به خط و نشان كشي براي يكديگر ادامه داده و سعي مي‌كنند، زمين‌هاي بازي بيشتري را به نفع خود تصاحب كنند.
پيش از آغاز ماه سپتامبر مشخص بود كه اين ماه در تقويم رويارويي سياسي و حقوقي ميان تهران و واشنگتن تاريخ‌ساز خواهد شد. دو كشور از ديوان بين‌المللي دادگستري در لاهه تا شوراي حكام در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و البته شوراي امنيت سازمان ملل متحد با هم درگير هستند. از شكايت ايران از امريكا در ديوان بين‌المللي دادگستري كه فعلا در مراحل اوليه تاييد صلاحيت است تا نشست سرنوشت‌ساز روز گذشته در شوراي حكام كه خط بطلاني بر تلاش‌هاي اسراييل و امريكا براي امنيتي‌سازي دوباره پرونده هسته‌اي ايران و ارجاع آن به شوراي امنيت است و از نشست روز يكشنبه در شوراي امنيت كه مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا مي‌گويد، نقطه شروع بازگشت قطعنامه‌هاي شوراي امنيت عليه ايران خواهد بود . تيم ترامپ تاكنون تمام رقابت‌ها در صحن شوراي امنيت از تلاش براي تصويب قطعنامه جديد به منظور تمديد تحريم تسليحاتي ايران تا جلب اجماع براي بازگرداندن قطعنامه‌هاي پيشين شوراي امنيت را باخته به ايران و البته مخالفت اعضاي دايم و غيردايم شوراي امنيت با رفتارهاي يكجانبه در مواجه با توافقي چند جانبه باخته است. در چنين شرايطي پيش‌بيني مي‌شود كه تيم ترامپ براي جبران اين شكست‌ها دست به حركتي جديد در شطرنج با ايران بزند. البته در اين ميان ذكر يك نكته حائز اهميت است و آن هم موفقيت تيم سياست خارجي ترامپ در به پاي ميز دوستي كشاندن اسراييل و دو كشور عربي منطقه است. روز سه‌شنبه به وقت ايالات متحده بود كه دونالد ترامپ در كاخ سفيد رسما عادي‌سازي رابطه ميان رژيم اسراييل با دولت‌هاي امارات متحده عربي و بحرين را اعلام و ادعا كرد كه اين تحول تازه ابتداي روند عادي‌سازي رابطه ميان تل آويو و كشورهاي عربي منطقه است. رييس‌جمهور امريكا ادعا كرد كه احتمالا عربستان سعودي نيز در شرايط مناسب به عادي‌سازي رابطه با اسراييل رو آورد. اين مراسم چه ما آن را لحظه‌اي تاريخي در معادله‌هاي سياسي منطقه بدانيم و چه از آن به درستي با عناوين خيانت قرن اعراب به مردم فلسطين ياد كنيم تا حدودي مي‌تواند، خيال تيم انتخاباتي ترامپ از وضعيت سياست خارجي در پرونده 4 سال نخست كاري او را راحت كند. تا پيش از اين توافق كه قطعا مصرف انتخاباتي براي ترامپ در اين بازه زماني داشته و دارد، كارنامه دولت او در حوزه سياست خارجي پر از خالي بود. ترامپ در هيچ كدام از پرونده‌هاي كره شمالي، ونزوئلا، ايران و معامله قرن موفق به تصاحب امتياز و ورود به مرحله بعد نشد و هر چند در موردي مانند كره شمالي، نامه‌هاي زيبا از كيم جونگ اون دريافت كرد اما در مسير پيشبرد كودتا در كاراكاس ناموفق بود و تا به امروز هم خروجش از توافق هسته‌اي با ايران دستاوردي جز اعمال فشار اقتصادي بر مردم ايران نداشته است. به اين شكست‌ها از دست دادن اتحاد با اروپا را هم اضافه كنيد. اكنون به نظر مي‌رسد همين نمايش توافق ميان اسراييل با دو كشور عربي كه جزييات آن حتي براي هيات‌هاي دو طرف هم مشخص نيست، مي‌تواند تا حدودي از استرس تيم ترامپ در آستانه انتخابات بكاهد و به تصميم‌گيري‌هاي مقطعي او در مواجهه با ايران عقلانيت بيشتري ببخشد.
با اين همه هنوز برخي از تحليلگران نگران «سورپرايز اكتبر» و اقدام نظامي رييس‌جمهور ايالات متحده عليه ايران براي تبديل كردن آن به دستاوردي انتخاباتي هستند. تحليلي كه به نظر مي‌رسد در ذهن تصميم‌گيران ايراني هم جاي خود را دارد و وزارت خارجه از كنار هشدارها و تهديدهاي هر چند لفظي رييس‌جمهور ايالات متحده و جنگ رواني و رسانه‌اي تيم ترامپ ساده عبور نمي‌كند. در تازه‌ترين اين موارد صبح روز گذشته شاهد اقدام حقوقي دفتر ايران در نيويورك عليه سخنان تهديدآميز اخير دونالد ترامپ بوديم. تهديدي كه بهانه آن گزارش يك رسانه امريكايي درباره نقشه ايران براي ترور سفير ايالات متحده در آفريقاي جنوبي در مقام تلافي ترور سردار شهيد قاسم سليماني توسط امريكا در دي ماه سال گذشته بود.
دونالد ترامپ صبح دو‌شنبه با استناد به گزارش‌هاي مطبوعاتي با منبع ناشناس به تهديد ايران پرداخته و در صفحه توييتر خود نوشت:«بر اساس گزارش‌هاي رسانه‌اي، ايران احتمالا در حال برنامه‌ريزي يك ترور يا حمله ديگري عليه ايالات متحده براي گرفتن انتقام كشتن [سردار] سليماني است كه به دليل برنامه‌ريزي او براي حمله‌اي در آينده، قتل نيروهاي امريكايي و رنجي كه سال‌ها ايجاد كرد، انجام شد.» او همچنين ادعا كرد:«هر حمله‌اي توسط ايران به هر شكلي عليه ايالات متحده با حمله‌اي به ايران با شدت ۱۰۰۰ برابر پاسخ داده مي‌شود.»
اين اظهارات ترامپ در حالي صورت گرفت كه سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي وزارت خارجه با رد اتهامات مطروحه در گزارش سفارشي و مغرضانه رسانه امريكايي پوليتيكو در اظهارنظري عنوان كرده بود:«پيگيري حقوق بين‌المللي در ارتباط با ترور مجرمانه و بزدلانه سردار سليماني را در تمامي سطوح ادامه داده و اين اقدام تروريستي را نه مي‌بخشيم و نه فراموش مي‌كنيم اما اظهارات بي‌اساس و بي‌پايه‌اي از اين دست بخشي از كارزار ضد اطلاعاتي دولت ترامپ عليه ايران است.
تمسك رژيم ايالات متحده به اتهام‌زني و دروغ‌پردازي ضد ايراني در آستانه انتخابات رياست‌جمهوري امريكا و همزمان با فشارهاي اين رژيم براي سوءاستفاده از سازوكارهاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد با هدف افزايش فشار بر مردم ايران، امري قابل پيش‌بيني بود. با اين حال چنين اقدامات و خبرسازي‌هايي كه احتمالا در آينده نيز ادامه خواهد يافت قطعا بي‌نتيجه خواهد ماند و به فهرست بلند ناكامي‌هاي مداوم واشنگتن در تقابل با جمهوري اسلامي ايران خواهد افزود.»
پس از تهديد ايران توسط دونالد ترامپ كه البته مسبوق به سابقه است و رييس‌جمهور امريكا سال گذشته نيز تهديد به هدف قرار دادن اماكن فرهنگي در ايران كرده بود، محمدجواد ظريف وزير خارجه نيز به اين تهديدها واكنش نشان داده و در توييترش نوشت:«دروغگوي هميشگي با طرح هشداري دروغين، دونالد ترامپ را گمراه كرد تا دشمن شماره يك داعش را ترور كند. هم اكنون او تلاش دارد تا از طريق ارايه هشدار دروغين جديدي، ترامپ را به مادر تمامي باتلاق‌ها بكشاند و فريب دهد. منبع پوليتيكو: «مقامات امريكايي». منبع ترامپ:«گزارش جرايد». زمان بيدار شدن است!»
ساعتي پس از اين توييت وزير خارجه، ايران به سازمان ملل در اعتراض به تهديدات ترامپ عليه كشورمان اعتراض كرد. طي اين نامه كه از طرف مجيد تخت‌روانچي، سفير و نماينده دايم جمهوري اسلامي ايران در سازمان ملل ارسال شده ضمن اشاره به تهديد مذكور از آن به عنوان نقض اصول منشور سازمان ملل از جمله ماده 2 آن كه صراحتا تهديد يا استفاده از زور را ممنوع مي‌كند، ياد شده است. همچنين با اشاره به تهديدات گذشته امريكا عليه ايران و نيز ترور سردار سليماني توسط اين كشور از شوراي امنيت خواسته شده است اين كشور را وادار كند كه به تهديدات و ساير اقدامات غيرقانوني و سياست‌هاي غيرمسوولانه خود پايان دهد.
روانچي همچنين با هشدار نسبت به اينكه امريكا مسوول هر گونه ماجراجويي احتمالي خود عليه ايران خواهد بود، اعلام كرده است ايران در دفاع مشروع از ملت، سرزمين و منافع خود لحظه‌اي ترديد نخواهد كرد. درحالي كه ايران هم در فضاي رسانه‌اي به خبرسازي جعلي رسانه امريكايي واكنش نشان داده و سخنگوي وزارت خارجه اين اقدام «پوليتيكو» را با خبرسازي رسانه‌هاي امريكايي هنگام حمله به عراق در سال 2003 مقايسه كرده و هم از حق تعيين شده براي خود در حقوق بين‌الملل براي ثبت رسمي شكايت استفاده كرده اما برخي از كارشناسان معتقدند كه تهران بايد اين خبرسازي رسانه‌اي و استفاده سريع تيم ترامپ از آن براي تهديد امنيتي نشان دادن ايران را جدي بگيرد. يك منبع آگاه در اين باره به اعتماد مي‌گويد:«برخلاف برخي تحليل‌هاي رسانه‌اي اما به نظر نمي‌رسد كه آغاز يك جنگ آن هم با ايران در حالي كه وعده انتخاباتي دونالد ترامپ در سال 2016 پايان دادن به ماجراجويي‌هاي نظامي امريكا بوده، مطلوب واشنگتن باشد اما شايد حمله سايبري يا حتي حمله موردي به ايران يا منافع ايران با نزديك شدن به انتخابات امريكا از سوي تيم ايران‌ستيز ترامپ به او پيشنهاد شود.»
تهديد ايران از سوي ترامپ با استناد به گزارش مبهم يك رسانه امريكايي در حالي با هدف امنيتي‌سازي دوباره پرونده ايران انجام شد كه دونالد ترامپ در سه سال و نيم گذشته از حضورش در كاخ سفيد اصولا به ندرت عرف سياسي يا قواعد و قوانين بين‌المللي را هنگام تصميم‌گيري لحاظ كرده است. روز سه‌شنبه تنها چند ساعت پس از تهديد ترامپ عليه ايران بود كه نقل قولي از او در يك مصاحبه منتشر شد مبني بر اينكه قصد داشت بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه را ترور كند اما وزير دفاع پيشين مانع شد. مجموع تصميم‌گيري‌هاي دونالد ترامپ در قريب به 4 سال گذشته به شمول تلاش براي ترور مقام‌هاي سياسي ساير كشورها، ترور سردار حاج‌قاسم سليماني در خاك كشور ثالث يا اقدام به مديريت كودتا در كشورهاي مخالف مانند ونزوئلا نشان مي‌دهد كه سكاندار كاخ سفيد همان‌گونه كه باب وودوارد، خبرنگار با سابقه روزنامه واشنگتن‌پست مي‌گويد، قابليت تشخيص واقعيت از مسائل غيرواقعي را ندارد و در حالي كه تلاش مي‌كند، پايبندي ايران به اصول و عرف ديپلماتيك بين‌المللي را زير سوال ببرد خود ركورددار اين قانون‌شكني‌ها در عرصه بين‌المللي است. به گزارش «اعتماد» نگاهي به مجموع عملكرد ترامپ نشان مي‌دهد كه برآوردهاي اوليه از نحوه تصميم‌گيري او درست بوده و به عنوان مثال او در هيچ پرونده‌اي، استراتژي خاص و هدفمندي را دنبال نمي‌كند. رييس‌جمهور ايالات متحده در حالي كمتر از 3 مانده به انتخابات، ايران را با استناد به «گزارش رسانه‌ها» تهديد مي‌كند كه تنها چند ساعت بعد ادعاهاي هميشگي را تكرار كرده و مي‌گويد، تهران به دنبال مذاكره است اما من پيام داده‌ام كه تا بعد از انتخابات صبر كنند. هر چند كه اين ادعاي او با واقعيت‌هاي جاري در رابطه تهران و واشنگتن همخواني ندارد اما نشان‌دهنده نبود راهبرد در مقابل ايران درست مانند ساير پرونده‌هاست. از سوي ديگر در حالي كه تيم ترامپ در دي ماه سال گذشته پس از ترور سردار شهيد قاسم سليماني ادعا كرد، سردار تهديد امنيتي فوري براي امريكا بوده اما اظهارات بعدي مقام‌هاي امريكايي و حتي اظهارنظر مايك پمپئو در واكنش به گزارش ساختگي نشريه امريكايي پوليتيكو خلاف اين امر را ثابت مي‌كند. وزير خارجه ايالات متحده در واكنش به اين گزارش گفت:«امريكا فعلا متمركز بر كاستن از توانايي‌هاي ايران است.» اين ادعا در حالي مطرح شد كه پمپئو پيش از اين اعلام كرده بود كه تصميم ترامپ براي ترور سردار سليماني منجر به بازگشت بازدارندگي امريكا در مقابل ايران شده است اما اكنون همان وزير خارجه از تلاش واشنگتن براي كاستن از توانمندي ايران در هدف قرار دادن منافع امريكا سخن مي‌گويد. تيم ترامپ تاكنون بارها دليل ترور سردار سليماني را تغيير داده است. مقام‌هاي امريكايي ابتدا ادعا كردند كه اين حمله به منظور جلوگيري از هدف قرار گرفتن منافع امريكا در منطقه صورت گرفته است اما پس از آنكه سرويس‌هاي اطلاعاتي امريكا گفتند كه چنين تهديد قريب‌الوقوعي عليه منافع امريكا وجود نداشته، استدلال تيم ترامپ هم تغيير كرد. پس از آن وزير خارجه امريكا ادعا كرد كه هدف اين حمله احياي توان بازدارندگي امريكا در برابر ايران بوده است؛ ادعايي كه روز گذشته از سوي پمپئو دوباره به نوعي تكذيب شده است.