دونالد ترامپ در شوراي امنيت به دنبال چيست؟
نمايش انتخاباتي يا تعقيب تحريم
درآب‌هاي بين‌المللي
سارا معصومي
آيا قطعنامه‌هاي پيشين شوراي امنيت عليه ايران از روز شنبه به وقت ايالات متحده(بامداد يكشنبه به وقت ايران) بازمي‌گردند؟ ايران و جامعه جهاني مي‌گويند خير، ايالات متحده مي‌گويد بله. اين پاسخ‌هاي متناقض از تريبون شوراي امنيت سازمان ملل متحد را مي‌توان آغازگر نزاعي حقوقي و سياسي در شوراي امنيت آن‌هم در آستانه تولد 70 سالگي سازمان ملل دانست.
تيم دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده در حالي اصرار به جا انداختن تعبير خود از قطعنامه 2231 سازمان ملل متحد دارد كه از روسيه و چين تا اتحاديه اروپا و حتي اعضاي غيردايم شوراي امنيت ايالات متحده را عضوي خارج شده از توافق هسته‌اي با ايران مي‌دانند كه وفق همين خروج ديگر حقي براي استفاده از مكانيسم‌هاي تعريف شده در برجام ندارد. با اين‌همه امريكاي ترامپ درست مانند قريب به 4 سال گذشته اقدام‌هاي يكجانبه خود را با قلدري در محافل بين‌المللي پيش مي‌برد و برهمين اساس مايك پمپئو، وزير خارجه تيم ترامپ تاكيد دارد كه از صبح يكشنبه عملا تمام تحريم‌هاي شوراي امنيت عليه ايران بازگشته‌اند و امريكا با متخلفان برخورد خواهد كرد. البته آنچه درباره رفتار امريكا به گوش مي‌رسد،گوياي اين واقعيت است كه كابينه ترامپ نيز به خوبي بر تنهايي امريكا در اين پرونده آگاه است لذا در حال تعريف مسير جديدي با كمك‌گرفتن از قوانين داخلي امريكاست.
نااميدي ترامپ از همراهي سايرين با اجراي تحريم‌هاي ايران
شامگاه پنجشنبه خبرگزاري رويترز به نقل از برخي منابع مدعي شد كه «دونالد ترامپ» رييس‌جمهور امريكا قصد دارد با امضاي يك فرمان اجرايي طرف‌هايي كه وارد مبادلات تسليحاتي با ايران مي‌شوند را تحريم كند.
براساس ترجمه خبرگزاري فارس 3 منبع كه خواسته‌اند نام‌شان فاش نشود به خبرگزاري رويترز گفته‌اند«اين فرمان اجرايي به رييس‌جمهور امريكا اختيار خواهد داد عليه طرف‌هايي كه «ممنوعيت‌هاي مربوط به مبادلات تسليحات» با ايران را نقض مي‌كنند، تحريم‌هاي ثانويه اعمال كند. منابع مورد استناد رويترز گفته‌اند اين فرمان اجرايي كه احتمالا طي روزهاي آينده صادر خواهد شد، طرف‌هاي ناقض اين «ممنوعيت‌ها» را به قطع دسترسي به بازار امريكا تهديد خواهد كرد.»
محدوديت‌هاي تسليحاتي عليه ايران طبق مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت از ۱۸ اكتبر ۲۰۲۰ منقضي خواهند شد و تلاش قبلي امريكا براي جلوگيري از انقضاي آنها از طريق معرفي قطعنامه‌اي در شوراي امنيت به شكست انجاميده است. پيش‌نويس قطعنامه امريكا كه روز ۲۵ مرداد به رأي گذاشته شد با ۱۱ رأي ممتنع، ۲ رأي موافق(امريكا و جمهوري دومينيكن) و ۲ رأي مخالف(روسيه و چين) رد شد. همچنين در حالي كه كشورهاي اروپايي نيز دل خوشي از برداشته شدن محدوديت‌هاي تسليحاتي ايران در اواخر مهر ماه ندارند اما با توجه به درج اين تعهد در برجام چاره‌اي جز مخالفت با درخواست‌هاي ايالات متحده چه تصويب قطعنامه جديد چه بازگرداندن قطعنامه‌هاي پيشين عليه ايران باشد، ندارند.
در صورت صحت خبر رويترز مي‌توان اينگونه استنباط كرد كه كاخ سفيد به خوبي مي‌داند كه شوراي امنيت سازمان ملل متحد به ابلاغيه صادر شده از سوي امريكا براي بازگرداندن قطعنامه‌هاي پيشين وقعي ننهاده و پروسه مورد نياز براي اجرايي شدن اين تحريم‌ها از كانال دبيرخانه و كميته‌هاي تحريم بدون ابلاغ از سوي دبير شورا آغاز نخواهد شد. در چنين شرايطي تنها راه توسل به دستور اجرايي رييس‌جمهور امريكا براي تهديد و ترساندن ساير كشورها از هرگونه تجارت تسليحاتي با ايران است. رويه‌اي كه در سه سال و نيم گذشته عليه ايران و در قالب سياست فشار حداكثري اعمال شده است.
واشنگتن‌پست در تازه‌ترين تحليل درباره جدال اين هفته تيم ترامپ با شوراي امنيت سازمان ملل متحد مي‌نويسد:«دولت ترامپ در حال آماده‌سازي زمينه‌هاي لازم براي بازگرداندن تحريم‌هاي بين‌المللي عليه ايران است كه بيشتر كشورها آن را قبول ندارند. اقدامي كه مي‌توان آن را محك زدن توان تحميلي امريكا بر اراده شوراي امنيت سازمان ملل متحد دانست. تصميم ترامپ براي وارد كردن آخرين ضربه به توافق هسته‌اي با ايران آن هم در حالي كه بسياري از كشورها مي‌دانند اين اقدام مي‌تواند به واكنش تند ايران يا حتي پايان يافتن برجام منتهي شود در ادامه دومينوي تشديد تنش ميان تهران و واشنگتن در سه سال و نيم اخير است. دونالد ترامپ تنها چند هفته باقيمانده به انتخابات ايالات متحده به سيم آخر زده و قصد دارد، تحريم‌هايي را بازگرداند كه در سايه برجام برداشته شده بود. استناد تيم ترامپ هم به تعبيري از قطعنامه 2231 است كه تعداد انگشت‌شماري آن هم از دوستان امريكا با آن موافق هستند.
پيش‌بيني مي‌شود كه پس از اين اقدام دونالد ترامپ در نطق امسال در مجمع عمومي سازمان ملل متحد ادعا كند كه سياست فشار حداكثري امريكا عليه ايران جواب داده و البته انتقادهاي تند و تيزي را هم عليه تهران مطرح كند. در حالي كه مقام‌هاي امريكايي در حال برداشتن گام‌هاي جدي براي تحريم كشورها و نهادهاي مالي و بانكي هستند كه با ايران كار مي‌كنند اما بيشتر كشورهاي عضو سازمان ملل اين اقدام امريكا را بي‌مبنا مي‌دانند. يك ديپلمات اروپايي در اين باره به واشنگتن‌پست مي‌گويد:«هيچ‌كس اين اقدام امريكا را به رسميت نمي‌شناسد. ايالات متحده مي‌تواند دست به اقدامي يكجانبه زده و تحريم‌هاي يكجانبه‌اي را بازگرداند و نام اين كار را هم استفاده از مكانيسم ماشه قيد شده در برجام بنامد اما بيشتر از اين اقدام‌هاي نمادين، كار ديگري از دست امريكا ساخته نخواهد بود. شوراي امنيت به صراحت به اين اقدام‌هاي امريكا بي‌توجه است.»
در حالي كه ادعاي امريكا در بازگرداندن قطعنامه‌هاي پيشين شوراي امنيت عليه ايران هيچ خريداري حتي در ميان متحدان اروپايي اين كشور ندارد اما مايك‌پمپئو و اليوت آبرامزكه نماينده ويژه دولت ترامپ در پرونده‌هاي ونزوئلا و ايران است، ادعا مي‌كنند كه امريكا از همين هفته اجرايي كردن تحريم‌هاي شوراي امنيت عليه ايران را آغاز و تبعيت ساير كشورها از اين تحريم‌ها را رصد خواهد كرد. به نظر مي‌رسد كه تيم ترامپ با هدف ممانعت از آغاز تجارت تسليحاتي ميان ايران و ساير كشورها از اواسط مهر ماه روند جاري را كليد زده است.
آبرامز در اين باره مي‌گويد:«با بازگشت قطعنامه‌هاي پيشين شوراي امنيت عملا تحريم تسليحاتي ايران دوباره بازگشته و ديگر تاريخ آخر اكتبر كه در برجام از آْن با عنوان تاريخ لغو محدوديت‌هاي تسليحاتي ايران ياد مي‌شد، اهميت چنداني نخواهد داشت.»
واشنگتن پست در ادامه مي‌نويسد: هرچند به نظر مي‌رسد كه چين و روسيه مشتاق تجارت تسليحاتي با ايران هستند اما بعيد است كه تا پيش از پايان اكتبر و لغو تحريم تسليحاتي ايران طبق برجام دست به چنين كاري بزنند.
ايران نگران دستاورد مهم برجام
به گزارش «اعتماد» لغو تحريم تسليحاتي كه يكي از دستاوردهاي تيم مذاكره‌كننده ايران در برجام بود از اهميت فوق‌العاده‌اي براي تهران برخوردار است. پس از خروج امريكا از برجام در ماه مه سال 2018 و به تبع آن بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي يكي از اصلي‌ترين دلايل صبر راهبردي ايران رسيدن به پايان اكتبر سال 2020 و لغو محدوديت‌هاي خريد و فروش تسليحات بود. در حالي كه خروج امريكا از توافق و ناتواني كشورهاي اروپايي از جبران اين غيبت عملا منافع اقتصادي ايران از برجام را به صفر نزديك كرد اين منافع راهبردي و استراتژيك ماندن در برجام به شمول لغو تحريم تسليحاتي در سال پنجم بود كه مانع از خروج ايران از اين توافق شد. برهمين اساس در شرايطي كه پس از اكتبر نيز ايران نتواند خريد و فروش تسليحاتي خود را داشته باشد احتمال واكنش تند از سوي ايران بسيار زياد خواهد بود. مقام‌هاي متفاوت در ايران تاكنون از گزينه‌هايي مانند خروج از ان‌پي‌تي يا معلق‌سازي اجراي داوطلبانه پروتكل الحاقي به عنوان واكنش به چنين اقدامي سخن گفته‌اند. البته با توجه به آنكه فاصله زماني چند روزهاي ميان پايان اكتبر تا 4 نوامبر و اعلام نتيجه انتخابات رياست‌جمهوري امريكا وجود دارد، شانس برخورد واكنشي سريع و قهرآميز از سوي تهران كاهش يافته و پيش‌بيني مي‌شود كه تهران نيز مانند ساير بازماندگان در برجام تا مشخص شدن نتيجه انتخابات 2020 صبر كند.
كلسي داونپورت از كارشناسان ارشد خلع سلاح در اين باره به واشنگتن پست مي‌گويد: با توجه به عمق تحريم‌هاي امريكا عليه ايران همچنين باقي ماندن تحريم‌هاي تسليحاتي اروپا عليه تهران تا سال 2023 مشخص نيست كه لغو تحريم‌هاي تسليحاتي ايران طبق برجام در پايان اكتبر تا چه اندازه به تجارت تسليحاتي ايران و ساير كشورها منتهي شود. بر همين اساس فكر مي‌كنم كه اقدام امريكا هم بيشتر نمادين و در راستاي تلاش نهايي براي كشتن برجام است.
به گزارش «اعتماد» به نظر مي‌رسد كه دولت ترامپ با مشاهده شكست سياست فشار حداكثري عليه ايران در سه سال و نيم گذشته تلاش مي‌كند، زمين بازي را براي پس از 4 نوامبر مهيا كند. در شرايطي كه دونالد ترامپ برنده اين انتخابات باشد ديگر تداوم سياست قبلي در مقابل ايران فايده‌اي نخواهد داشت و فاكتور تغيير‌دهنده‌اي هم براي تاثيرگذاري بر معادلات ميان تهران و واشنگتن وجود نخواهد داشت.در چنين شرايطي بازگشت تحريم‌هاي تسليحاتي مي‌تواند به خروج ايران از برجام منتهي شود و در چنين سناريويي واشنگتن انتظار دارد كه در نهايت تهران در بازه زماني چند ماهه مجددا مذاكره بر سر توافقي جديد را بپذيرد.
اينديپندنت در گزارشي در اين باره مي‌نويسد: مقام‌هاي ايالات متحده مرتبا هشدار مي‌دهند كه قرار است در چند روز آتي بر حجم فشارها بر ايران افزوده و بازگشت تحريم‌هايي را كليد بزنند كه مي‌تواند هم كشتيراني ايران را تحت تاثير قرار بدهد و هم تجارت تسليحاتي اين كشور را. چنين اتفاقي مي‌تواند احتمال توقف كشتي‌هاي حامل بار ايران در آب‌هاي بين‌المللي را افزايش داده و به تنش بيشتر ميان تهران و واشنگتن هم منتهي شود. همه اين اتفاق‌ها در بازه زماني رخ مي‌دهد كه ما در آستانه برگزاري يكي از حساس‌ترين انتخابات رياست‌جمهوري در تاريخ معاصر امريكا هستيم. دولت ترامپ در چند هفته پاياني دور نخست رياست‌جمهوري كه شايد دورآخر هم باشد، تصور مي‌كند كه هرگونه حركت ضد ايراني بتواند به افزايش محبوبيت او در ميان راي‌دهندگان منتهي شود.
يك ديپلمات اروپايي درباره تاثير اقدام‌هاي جديد امريكا مي‌گويد:«سوال مهم اين است كه آيا از روز دوشنبه امريكايي‌ها كشتي‌هاي ايراني كه بار آنها اقلام غيرنظامي باشد را در آب‌هاي بين‌المللي متوقف مي‌كنند؟ اگر امريكا دست به چنين كاري بزند،تبعات آن غيرقابل پيش‌بيني خواهد بود. اين اقدام‌ها مي‌تواند به ابهام بيشتر اين فضا منتهي شود.» تريتا پارسي در اين باره مي‌گويد:«اگر دولت ترامپ دست به متوقف كردن كشتي‌هاي ايراني در نزديكي تنگه هرمز يا محدوده خليج فارس بزند عملا ريسك تنش با نيروهاي دريايي ايران را افزايش خواهد داد.»
در حالي كه هيچ‌كس نمي‌داند با توجه به حجم تحريم‌هاي فعلي امريكا عليه ايران و عدم همراهي ساير كشورها با ايالات متحده در بازگرداندن قطعنامه‌هاي تحريمي پيشين عليه ايران، تحريم‌هاي جديد امريكا چه تاثيري مي‌تواند بر ايران بگذارد اما برخي از كارشناسان معتقدند كه رفتارهاي جديد ترامپ صرفا كاربرد انتخاباتي دارند. برخي از ناظران سياسي معتقدند كه ترامپ تلاش مي‌كند با سخت‌گيري بر ايران صرفا جمهوري‌خواهان و لابي‌هاي اسراييلي كه تشنه تشديد فشار بر ايران هستند را سيراب كرده و همراهي آنها در انتخابات را كسب كند. از سوي ديگر برخي از ديپلمات‌ها هم هشدار مي‌دهند كه ترامپ صرفا به دنبال بحران‌سازي تا پيش از انتخابات سوم نوامبر است تا به مدد اين بحران بتواند، نبض بازي را از جو بايدن رقيب دموكرات خود بگيرد.
يك ديپلمات اروپايي در اين باره مي‌گويد: «امريكايي‌ها مدت‌هاست كه بر استفاده از مكانيسم ماشه متمركز شده‌اند و عجيب بود اگر از اين فرصت استفاده نمي‌كردند. آنچه كه فعلا مشخص نيست اين است كه آيا آنها صرفا از اين اعلام عمومي بازگشت قطعنامه‌هاي شوراي امنيت استفاده داخلي كرده و به خانه بازمي‌گردند يا قرار است اين اعلاميه را در آب‌هاي آزاد بين‌المللي تعقيب كرده و كشتي‌هاي ايراني را توقيف كنند.» هرچند كه دونالد ترامپ عمدتا خود را رييس‌جمهوري مي‌داند كه قرار است به جنگ‌هاي امريكا در خارج از مرزهايش پايان بدهد اما شايد اگر منازعه نظامي با ايران را به نفع خود بداند،تصميم‌هايش درباره مضرات جنگ‌افروزي تغيير كند.
سرگئي لاوروف : تحريم ايران فايده نداشته و نخواهد داشت
«سرگئي لاوروف» وزير امور خارجه روسيه روز جمعه براي چندمين بار از آمادگي كشورش براي كمك به برقراري گفت‌وگو بين ايران و ايالات متحده سخن گفت. لاوروف در مصاحبه با شبكه «ريانووستي» با بيان اينكه تحريم‌هاي امريكا عليه ايران فايده‌اي نداشته و نخواهد داشت، گفت: تلاش‌هاي واشنگتن براي ايجاد گفت‌وگو درباره مشكلات خاورميانه و شمال آفريقا در يك مسير ضد ايراني بي‌ثمر خواهد بود. امريكايي‌ها همواره ايران را مشكل اصلي در تمام منطقه جلوه دادند حتي در مناطق ديگر جهان، ايران را به نحوي به دخالت در امور داخلي كشورهاي ديگر متهم كردند. اما اين رويكرد نااميد‌كننده است زيرا مشكلات را فقط مي‌توان با رفتار قابل اعتماد و با ثبات آن هم از طريق توافق‌هايي بين تمام طرف‌ها حل كرد. لكن تمام منطق كنوني سياست امريكا بر مبناي اين واقعيت است كه ايران بايد مركز تمام تلاش‌ها براي مهار، تنبيه يا تغيير دادن رژيم آن قرار بگيرد. تحريم‌هايي كه امريكا تلاش مي‌كند از طريق آنها ايران را خفه كند هيچ‌وقت فايده نداشته و نخواهند داشت.»
مايك پمپئو : انتظار داريم همه ايران را تحريم كنند
«مايك پمپئو» وزير امور خارجه امريكا روز پنجشنبه طي سفر به كشور سورينام واقع در شمال امريكاي جنوبي گفت، ايالات متحده انتظار دارد كه همه كشورهاي جهان از قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل مبني بر بازگشت تحريم‌ها عليه ايران پيروي كنند. پمپئو طي نشست خبري مشترك با رييس‌جمهور سورينام توضيح داد: «ايالات متحده مصمم است تمام قطعنامه‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل را اجرا كند و در روز دوشنبه قطعنامه‌هاي جديدي از شوراي امنيت وضع خواهد شد. انتظارات امريكا از كشورهاي جهان درباره بازگشت تحريم‌هاي سازمان ملل عليه ايران «ساده و مشخص» است و ما انتظار داريم همه كشورها به نحوي مطابق با احكام سازمان ملل رفتار كنند».
دونالد ترامپ : دستور مكتوب براي پاسخ شديد به ايران را داده‌ام
«دونالد ترامپ» رييس‌جمهور ايالات متحده روز جمعه دوباره به تهديد ايران آن هم بر مبناي گزارش‌ها و اطلاعات غلط پرداخت.ترامپ طي سخنراني در جمع هواداران خود در ايالت ويسكانسين در واكنش به برخي گزارش‌ها مبني بر تصميم ايران براي گرفتن انتقام ترور جنايتكارانه سردار سپهبد حاج «قاسم سليماني» فرمانده شهيد نيروي قدس سپاه پاسداران تهديد كرد:«ما ضربه‌اي هزار برابر سخت‌تر از چيزي كه تا الان به آنها زده‌ايم، وارد خواهيم كرد.» ترامپ همچنين مدعي شد در حال حاضر «دستورات مكتوب» خود در اين باره را به مقامات و دستگاه‌هاي مربوطه داده است.