درگذشت شيخ صباح احمد صباح، امير كويت
اميري كه ميانجيگري را بلد بود
گروه جهان
عصر روز سه‌شنبه ناگهان تلويزيون دولتي كويت با قطع برنامه‌هاي عادي خود اقدام به پخش آياتي از قرآن كريم كرد. اقدامي كه در فضاي مجازي و رسانه‌اي به درگذشت شيخ صباح احمد صباح، اميركويت تعبير شد و البته دقايقي طول نكشيد كه خبر فوت امير در 91 سالگي و در ايالات متحده امريكا تاييد شد. امير كويت از مدتي پيش به دليل بيماري و وخامت حال تحت درمان بود و براي معالجه به امريكا سفر كرده بود. شيخ علي جراح الصباح، وزير امور دربار در پيامي تلويزيوني اعلام كرد: «در نهايت تاثر و تاسف ما عزادار درگذشت شيخ صباح احمد جابر صباح، امير كشور كويت هستيم.»
40 سال وزير خارجه، 14 سال امير كويت
شيخ صباح از سال 2006 و به مدت 14 سال تا روز گذشته در راس هرم قدرت در كويت قرار داشت. پيش از اين دوره او چهار دهه وزير خارجه و براي مدتي هم وزير دارايي كويت بود. شيخ صباح در عرصه منطقه‌اي به فردي شهرت داشت كه سياست خارجي كويت در منطقه خليج‌فارس را شكل داد. شيخ صباح چهارمين پسر امير احمد اول به سال ۱۹۲۹ به دنيا آمد.او در مدرسه مباركيه در كويت درس خواند و كمي بعد به دربار پدرش - كه از سال ۱۹۲۱ تا ۱۹۵۰ حكمراني مي‌كرد - پيوست. به گزارش بي‌بي‌سي، او از سال ۱۹۵۵ تا ۱۹ ژوئن ۱۹۶۱ كه كويت از تحت‌الحمايگي بريتانيا خارج شد، عضو «هيات عالي» بود.سال ۱۹۶۳، پس از يك سال كه وزير ارشاد و اطلاعات بود، به وزارت خارجه رفت و چهل سال وزير خارجه بود. در دوران بلند وزارتش به عنوان ديپلماتي كارآمد شناخته مي‌شد. او رييس هياتي بود كه در اولين دوره حضور كويت در سازمان ملل متحد به اجلاس عمومي رفت.
شيخ صباح روابط نزديكي با سران كشورهاي ديگر برقرار كرد و در كاهش تنش‌هاي كويت با ايران نقشي موثر داشت. تابستان ۱۹۹۰ كه صدام به كويت حمله كرد، اين شيخ صباح بود كه براي مداخله نظامي قدرت‌هاي جهان لابي كرد.از سال ۲۰۰۱ كه شيخ جابر، برادر ناتني‌اش، سكته كرد، شيخ صباح به جاي او در مجامع بين‌المللي حاضر مي‌شد.شيخ صباح از اواخر دهه هفتاد ميلادي در اجراي برنامه‌هاي داخلي شيخ جابر هم نقشي اساسي داشت.فوريه ۱۹۷۸ كه شيخ جابر به جاي صباح سوم به امارت رسيد، شيخ صباح معاون نخست وزير شد و اين سمت را - جز مقطعي كوتاه در دوران جنگ اول خليج‌فارس - تا سال ۲۰۰۳ ميلادي حفظ كرد.
جولاي آن سال، در حالي كه وضع جسمي شيخ جابر و وليعهدش، شيخ سعد، رو به وخامت گذاشته بود، شيخ جابر در فرماني تاريخي دو پست وليعهد و نخست وزير را كه تا آن زماني يكي بود از هم جدا كرد و شيخ صباح را به نخست‌وزيري برگزيد.شيخ صباح با اختيارات گسترده نخست وزير برنامه اصلاحات شيخ جابر را ادامه داد. در دولت او بود كه براي نخستين‌بار در تاريخ كويت يك زن به مقام وزارت رسيد و در همين دوران بود كه سركوب اسلام‌گرايان مسلح آغاز شد و محتواي آموزشي مدرسه‌ها براي ترويج رواداري مذهبي تغيير كرد.طي سال‌هاي نقش‌آفريني شيخ صباح در سياست كويت، اين اميرنشين به يكي از متحدان اصلي كشورهاي غربي در منطقه بدل شد - تا جايي كه در سال ۲۰۰۳ ميلادي به نيروهاي امريكايي اجازه داد از خاك كويت براي حمله به عراق استفاده كنند.كويت حدود 10درصد منابع نفت جهان را در اختيار دارد. از اين جهت نيز، نقش شيخ صباح به عنوان رييس شوراي عالي نفت كويت بسيار مهم بود.
به اعتقاد بسياري از كارشناسان و تحليلگران سياسي منطقه، انتقال و جابه‌جايي قدرت در اين كشور بر فعاليت ديپلماسي آن و همچنين شوراي همكاري خليج فارس تاثيرگذار خواهد بود، زيرا «صباح الاحمد الصباح » امير درگذشته كويت پس از رسيدن به قدرت، به مدت چهار دهه متوالي (از سال ۱۹۶۳ تا ۲۰۰۳ ميلادي) مقام وزير امور خارجه اين كشور را برعهده داشت.
حرف و حديث‌ها درباره امير بعدي كويت
در حالي كه شيخ صباح از مدتي پيش بيمار بود، بحث‌هاي جانشيني او در محافل سياسي داخل كويت و سطح منطقه به‌شدت داغ بود. محتمل‌ترين گزينه در صف برادر شيخ صباح و وليعهد كنوني شيخ نواف الاحمدخواهد بود كه البته 83 سال سن داشته و بيمار است. برهمين اساس تحليلگران معتقدند كه شايد بحث بر سر ساير گزينه‌هاي جانشيني هم مطرح باشد. اخيرا پايگاه خبري الخليج الجديد، در گزارشي كه ايرنا آن را ترجمه كرد در اين باره نوشته بود: انتقال قدرت در كويت در سال ۲۰۰۶، هنگامي كه شيخ صباح الاحمد الصباح قدرت را به دست گرفت و جانشين برادرش «جابر الاحمد الصباح» شد، فراتر از عرف سنتي تبادل قدرت بين جناح «الجوابر» و «السوالم» بود و با كاهش نفوذ «السوالم» كه فرزندان شيخ «سالم بن مبارك الصباح» (نهمين حاكم اين كشور) هستند، قدرت در نسل «شيخ جابر بن مبارك الصباح» هشتمين حاكم كويت متمركز شد. در يك سال اخير به دنبال ادامه اختلال در سلامتي امير كويت، اختيارات وي به‌طور موقت به وليعهدش شيخ «نواف» واگذار شده بود . در صورت فوت امير كويت، تقريبا مسلم است كه شيخ «نواف» جانشين وي شود زيرا سلامت «شيخ نواف» در زمان حاضر مناسب به نظر مي‌رسد و هنوز زود است كه وي را از لحاظ پزشكي نامناسب جانشيني بدانيم.به اعتقاد بسياري از تحليلگران سياسي منطقه، اگر شيخ «صباح الاحمد جابر الصباح» امير كويت ناگهان فوت كند، بعيد است كه مساله انتخاب جانشين او به‌صورت فوري حل و فصل شود زيرا ممكن است روند مذاكرات بين اعضاي خانواده «الصباح» براي چند هفته ادامه يابد به خصوص اينكه شيخ «نواف» ۸۴ ساله اگر جانشين برادرش شود، انتظار نمي‌رود مدت طولاني بتواند بر كويت حكومت كند.
افزون بر اين، براي انتخاب جانشين امير كويت بايد با خاندان «آل سالم» هم مشورت شود زيرا در اين زمينه خواسته‌هاي خاصي خواهند داشت. با اين‌حال احتمال نمي‌رود كه روند انتخاب جانشيني امير كويت به‌اندازه اوضاع ۲۰۰۶ بحث‌برانگيز باشد. به احتمال زياد روند انتخاب جانشين امير كشور به‌اندازه اوضاع در سال ۲۰۰۶ كه صباح الاحمد جابر الصباح قدرت را در دست گرفت، بحث برانگيز نخواهد بود اما اين احتمال وجود دارد كه روند انتخاب جانشين او، طولاني شود. كارشناسان همچنين احتمال مي‌دهند كه «شيخ مشعل الاحمد» كه اكنون رييس گارد ملي كويت را برعهده دارد، به عنوان وليعهد منصوب شود.
وليعهد كويت كيست؟
نواف الاحمد، ششمين فرزند «شيخ احمد الجابر الصباح» دهمين امير كويت و از فوريه ۲۰۰۶ وليعهد كويت است و يكي از برجسته‌ترين نامزدها براي جانشيني برادرش به شمار مي‌آيد. نواف قبل از تصدي وليعهدي در طول دوران سياسي خود چندين سمت وزيري از جمله وزارت كشور، دفاع و امور اجتماعي و معاونت نخست وزيري را برعهده داشته است. وليعهد كويت، متولد ژوئن سال ۱۹۳۷ ميلادي است و حدود ۸۴ سال سن دارد و تاكنون چندين عمل جراحي در داخل و خارج از كشور روي او انجام شده است و همين موضوع‌ها يعني سن و بيماري، شانس او را براي انتخاب جانشين امير كويت ضعيف مي‌كند. پيش از اين نيز در كويت اين موضوع سابقه داشته است و در سال ۲۰۰۶ پس از درگذشت شيخ «جابر الاحمد الصباح» به دليل بيماري، شيخ «سعد العبدالله السالم الصباح » وليعهد كويت براي مدت كوتاهي بر تخت سلطنت نشست اما مجلس شوراي ملي كويت او را به دليل داشتن بيماري و كهولت سن بركنار كرد و سلطنت به شيخ «صباح الاحمد جابر الصباح » امير فعلي رسيد. برخي منابع از ناصر الاحمد، فرزند ارشد امير كويت كه معاون نخست‌وزير اين كشور است نيز به عنوان گزينه محتمل جانشيني ياد مي‌كنند. ناصر ۷۲ ساله، اجراي طرح چشم‌انداز ۲۰۳۵ كويت كه هدفش ساختن اقتصاد چند پايه، پس از نفت است را برعهده دارد و برخي كارشناسان او را در صدر نامزدهاي جانشيني پدرش مي‌دانند. ناصر قصد دارد كشورش را به سمت رهايي از وابستگي به نفت كه منبع اصلي درآمد اين كشور است، سوق دهد و علاوه بر اجراي طرح توسعه پنج جزيره كويت و تبديل آنها به يك مقصد گردشگري، يك شهر اقتصادي در شمال كويت ساخته است.
در دولت شيخ صباح بود كه براي نخستين‌بار در تاريخ كويت يك زن به مقام وزارت رسيد و در همين دوران بود كه سركوب اسلام‌گرايان مسلح آغاز شد و محتواي آموزشي مدرسه‌ها براي ترويج رواداري مذهبي تغيير كرد.طي سال‌هاي نقش‌آفريني شيخ صباح در سياست كويت، اين اميرنشين به يكي از متحدان اصلي كشورهاي غربي در منطقه بدل شد - تا جايي كه در سال ۲۰۰۳ ميلادي به نيروهاي امريكايي اجازه داد از خاك كويت براي حمله به عراق استفاده كنند.