سناريوي فشار رواني
ميثم سليماني
اين دهمين نوشتار از ينگه دنياست كه در روزنامه اعتماد منتشر مي‌شود. به‌طور معمول هر هفته براي شناسايي موضوعي در خصوص انتخابات امريكا به دليل اينكه اهميت آن براي مردم ايران نيز بيش از هر زمان ديگري مهم شده است به صورت عمومي پرس و جو مي‌كنم. در اين هفته و پس از اعلام تحريم‌هاي جديد امريكا عليه بانك‌هاي ايراني باز هم اين سوال مطرح شد كه ادامه اين روند چه شرايطي را به وجود خواهد آورد و باز هم يك سوال در ذهن بسياري شكل مي‌گيرد كه آيا با شكست احتمالي دونالد ترامپ رييس‌جمهور كنوني امريكا در انتخابات و روي كارآمدن جو بايدن شرايط نيز تغيير خواهد كرد و آيا دوباره شرايط و مراودات بانكي كشور به حالت عادي باز مي‌گردد؟
براي پاسخ به اين سوال بايد به شرايط خاص حاكم بر انتخابات امريكا پرداخت؛ امريكا هفته گذشته 18 بانك ايراني را تحت تحريم خود قرار داد، بانك‌هايي كه پيش‌تر نيز با شرايط تحريمي دست و پنجه نرم مي‌كردند و هنوز مشخص نيست كه اين بانك‌ها با توجه به تحريم‌هاي جديد تغييري در شرايط‌شان ايجاد مي‌شود يا خير. اگر به شرايط اين بانك‌ها نگاه كنيم، برخي از اين بانك‌هاي تحريمي به حدي مبادلات محدود خارجي داشتند كه به هيچ عنوان اثري بر روند فعاليت آنها نخواهد داشت. برخي ديگر نيز طي دوسال گذشته به حدي در شرايط سخت مبادلات خود را انجام دادند كه ديگر تحريم‌هاي جديد نيز اثر عمده‌اي بر مبادلات آنها نخواهد داشت و تنها تحريمي به تحريم‌هاي ديگر افزوده خواهد شد.
اما اگر بخواهيم به اين موضوع بپردازيم كه چرا اين تحريم‌ها در آستانه انتخابات رياست‌جمهوري امريكا عليه ايران اتخاذ شده بايد گفت كه اين اقدام دو هدف عمده را دنبال مي‌كند. در قدم اول اين تحريم‌ها جنبه داخلي براي امريكا خواهد داشت. ايالات متحده و تيم دونالد ترامپ به دنبال آن هستند تا نشان دهند فشار حداكثري بناست روي ايران تا انتخابات ادامه پيدا كند. هرچند آنها بدون تمايل نبودند كه اين فشارها در آستانه انتخابات منجر به يك مذاكره حداقلي ميان ايران و امريكا شود تا بهره‌برداري سياسي لازم در انتخابات از آن صورت گيرد ولي حالا تيم ترامپ با فشار حداكثري و تحريم‌هاي تكراري به دنبال آن است كه نشان دهد فشارها ادامه خواهد داشت و شخص ترامپ نيز اين شعار را دنبال مي‌كند كه او اگر پيروز شود ايران اولين كشوري خواهد بود كه با او براي مذاكره تماس خواهد گرفت. ترامپ با اين كار دو هدف را دنبال مي‌كند. يك اينكه نشان دهد فشارهاي او عليه ايران در آستانه موفقيت قرار دارد و موفقيت در اين مسير تنها منوط به پيروزي او در انتخابات است. از سوي ديگر سعي دارد رويكرد جو بايدن در بازگشت به برجام را خنثي كند و نشان دهد كه اگر بايدن رييس‌جمهور شود تمام تلاش‌هاي او در اين زمينه شكست خواهد خورد و مسيري كه او آغاز كرده از سوي بايدن از بين خواهد رفت. از طرفي ديگربه نظر مي‌رسد لابيهاي ضد ايراني همچون بنياد دفاع از دموكراسي پشت پرده اين تحريم‌هاي جديد قرار دارند و اين اقدام اخير نشان مي‌دهد كه آنها نيز به‌شدت نگران شكست ترامپ در انتخابات سوم نوامبر شده‌اند، چرا كه مجموعه اين تحريم‌ها شرايطي را به وجود خواهد آورد كه در صورت خروج ترامپ از كاخ سفيد نيز برداشتن تحريم‌ها بسيار سخت و پيچيده خواهد بود و روند بازگشت آن به راحتي انجام نمي‌شود. پس لابيهاي ضد ايراني بيش از هر زماني نگران موقعيت خود و شخص ترامپ در امريكا شده‌اند. آنها مي‌دانند در صورت شكست ترامپ سال‌ها تلاش و رويكرد آنها براي تحت فشار قرار گرفتن ايران همگي از بين خواهد رفت و قطعا ديگر حمايت‌هاي گذشته دولتي را نخواهند داشت، زيرا چهارسال دولت ترامپ براي آنها ماه عسلي بود كه علاقه ندارند به اين زودي از بين برود.
اما اگر از جنبه ديگر به ماجرا نگاه كنيم تيم سياست خارجي دولت ترامپ در تلاش است بيش از اينكه در صحنه عملياتي تحريم‌هاي جدي عليه ايران مضاف بر تحريم‌هاي سابق وضع كند، بيشتر به دنبال اثر‌گذاري رواني بر شرايط اقتصادي ايران است. آنها قصد دارند با خبر تحريم‌هاي حتي اسمي بانك‌هاي ايراني فشار را بر حاكميت جمهوري اسلامي ايران بيش از گذشته بيشتر كنند و اين فشار اقتصادي بتواند براي آنها يك دستاورد تا پيش از انتخابات را به همراه داشته باشد. ولي مجموعه شرايط به نظر مي‌رسد اين روند نتيجه‌اي براي دولت ايالات متحده به همراه نخواهد داشت و بايد تنها روي اين موج سرمايه‌گذاري كنند كه فشارهاي آنها پس از پيروزي مجدد دونالد ترامپ در انتخابات به ثمر خواهد نشست. سناريوي ديگري كه در اين شرايط وجود دارد، پيروزي جو بايدن در انتخابات سوم نوامبر است. براي بسياري همين سوال مطرح است كه پيروزي بايدن چه شرايطي را رقم مي‌زند. قطعا اگر جو بايدن در انتخابات رياست‌جمهوري امريكا پيروز شود بايد منتظر بازگشت امريكا به برجام بود ولي واقعيت آن است كه به دليل حجم عظيم تحريم‌هاي يكجانبه امريكا عليه ايران عملا بازگشت به شرايط گذشته قطعا در كوتاه‌مدت رقم نخواهد خورد. از طرفي دوره انتقالي يك دوره حدودا سه ماهه است كه در همين مدت كوتاه قطعا بايد منتظر فشارهاي متعدد و اقدامات جديدي از سوي ترامپ عليه ايران بود، چرا كه او در صورت شكست قطعا يكي از دلايل آن را ايران مي‌داند و به دنبال انتقام‌جويي بيشتر خواهد بود.