در اقدامي عجيب توسط وزارت خزانه‌داري امريكا اعمال شد
تحريم كهنه‌سوار صنعت نفت ايران
زنگنه: تحريم‌ها واكنش منفعلانه به شكست سياست به صفر رساندن صادرات نفت است
گروه اقتصادي
كمتر از24 ساعت پس از آنكه رابرت اوبراين، مشاور امنيت ملي دونالد ترامپ در اظهارنظري اعلام كرد كه «ديگر تحريمي نمانده كه عليه ايران و روسيه اعمال شود...» وزارت خزانه‌داري امريكا در اقدامي عجيب، اسامي افراد و موسساتي كه به فهرست تحريم‌شدگان ايران اضافه شده‌اند را منتشر كرد كه در ميان آنها علاوه بر نام بيژن زنگنه، وزير نفت، مديران عامل شركت‌هاي ملي نفت و گاز و پتروشيمي ايران هم ديده مي‌شود. دفتر كنترل دارايي‌هاي خارجي خزانه‌داري امريكا همچنين اعلام كرده كه وزارت نفت، شركت ملي نفت ايران (NIOC) و شركت ملي نفتكش ايران را به ليست تحريم‌هاي واشنگتن عليه تهران افزوده است. بدين‌ترتيب، شركت‌هاي تابعه وزارت نفت ايران، شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران، شركت ملي پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران، شركت خطوط لوله و ارتباطات نفتي ايران، شركت ملي مهندسي و ساخت نفت ايران، شركت پالايش نفت آبادان، شركت پالايش نفت امام خميني شازند و شركت ملي پتروشيمي در فهرست تحريم‌هاي تازه قرار گرفته‌اند.
اضافه شدن نام بيژن زنگنه وزير نفت و مسعود كرباسيان، مديرعامل شركت ملي نفت به فهرست تحريم‌هاي تازه، در اقدام وزارت خزانه‌داري امريكا جلب‌توجه مي‌كند. در واكنش به اين تحريم‌ها، بيژن زنگنه، وزير نفت ايران در توييتر خود نوشت: «تحريم من و همكارانم واكنش منفعلانه به شكست سياست واشنگتن براي به صفر رساندن صادرات نفت است. دوران يكجانبه‌گرايي در جهان به پايان رسيده است. صنعت نفت ايران از پا نخواهد نشست. هيچ دارايي هم در خارج از ايران ندارم كه شامل تحريم شود. جان و مال و آبرويم فداي ايران.»
در فهرست تازه‌اي كه وزارت خزانه‌داري امريكا منتشر كرده، نام برخي مديران نفتي ايران نيز در كنار نام محمود مدني‌پور، واسطه فروش بنزين ايران به ونزوئلا ديده مي‌شود. محمود مدني‌پور، اوايل تير ماه سال جاري توسط دادستان‌هاي امريكايي متهم شده بود كه با هدف دور زدن تحريم‌هاي امريكا «مدارك مرتبط با صادرات بنزين ايران به ونزوئلا را دستكاري كرده است.» علي‌اكبر پورابراهيم و عليرضا صادق‌آبادي كه از جوان‌ترين مديران نفتي ايران نيز محسوب مي‌شوند در فهرست تحريم‌هاي تازه قرار گرفته‌اند. علي‌اكبر پورابراهيم، مديرعامل شركت استراتژيك و مهم بازرگاني نفت ايران، موسوم به «نيكو» است كه از خرداد 1397 و در 29 سالگي به اين پست رسيده و البته حضور او در راس شركت «نيكو» با انتقاداتي نيز مواجه بوده است. شركت «نيكو»، بازوي بين‌المللي شركت ملي نفت ايران و واردكننده اصلي فرآورده‌هاي سوختي به كشور است و وظيفه فروش بخش عمده‌اي از نفت خام ايران را برعهده دارد ودر عمل نقشي كليدي، در بخش انرژي ايران ايفا مي‌كند. اين شركت، همچنين وظيفه سوآپ نفت را در ايران به‌عهده دارد. «نيكو» نقش كم‌نظيري را در دور زدن تحريم‌ها، انتقال پول و تامين نياز‌هاي اساسي كشور در بخش دارو و كالاهاي اساسي ايفا كرده است. سه شركت پتروپارس، پتروايران و البته شركت نفت ايران، زيرمجموعه‌هاي «نيكو» هستند كه هر يك سهم بالايي در تجارت نفت و گاز و پتروشيمي ايران دارند. از سوي ديگر، نام نصرالله سردشتي، مديرعامل شركت ملي نفتكش ايران و عليرضا صادق‌آبادي، مديرعامل شركت پخش و فرآورده‌هاي نفتي ايران نيز در اين تحريم‌ها قرار گرفته؛ وزارت خزانه‌داري امريكا آنها را پيش‌تر در فهرست تحريم‌شدگان خود قرار داده بود اما اكنون اعلام كرده كه اين افراد تحت «تحريم‌هاي مضاعف» قرار گرفته‌اند. واكنش‌هاي بين‌المللي به تحريم‌هاي تازه‌اي كه وزارت خزانه‌داري امريكا اعمال كرده تاحدي شبيه به واكنش‌هاي پيشين است. خبرگزاري بلومبرگ در گزارشي پيرامون اين تحريم‌هاي زنگنه را تكنوكراتي ماهر و كهنه‌سرباز صنعت نفت ايران ناميد و اعلام كرد اين تحريم تاثيري بر قيمت نفت نخواهد داشت. به نوشته بلومبرگ، «زنگنه يكي از پيشكسوتان صنعت نفت ايران است و به عنوان يك تكنوكرات ماهر پس از توافق هسته‌اي در سال ۲۰۱۵ احياگر ايران در اوپك بود. او همچنين يكي از ميانه‌روترين مشاوران حسن روحاني، رييس‌جمهوري ايران است.» بلومبرگ همچنين زنگنه را «معمار بهبود صنعت نفت ايران پس از تحريم‌ها» ناميد كه پيش از دوران ترامپ به‌طور ناگهاني به بهبود موقتي اقتصاد ايران كمك كرد و چند سرمايه‌گذاري مشترك چند ميليارد دلاري با سرمايه‌گذاران خارجي از جمله توتال و شركت ملي نفت چين منعقد كرد.
برخي گمانه‌زني‌ها حاكي از اين است كه تحريم‌هاي تازه به دليل دستيابي ايران به بازار جهاني بنزين بوده است. آمارهاي صادراتي نشان مي‌دهد در 6 ماهه نخست سال جاري با وجود تحريم‌ها، ۳۰ ميليارد و ۳۴۹ ميليون دلار كالا به كشورهاي خارجي صادر شده است. باتوجه به ارزش ۱۳ ميليارد و ۵۶۶ ميليون دلاري صادرات كالاهاي غير‌نفتي در نيمه نخست سال جاري بايد گفت بنزين در صدر اين كالاهاي صادراتي توانسته در ارزآوري كشور نقش قابل‌توجهي ايفا كند. علاوه بر اين، 6 روز پيش بيش از ۲۸ ميليون بشكه بنزين از طريق رينگ بين‌الملل بورس انرژي معامله شد تا ركورد معاملات روزانه بورس انرژي رقم بخورد. به نظر مي‌رسد كه به اعتقاد تحليلگران اين مساله ترامپ را وادار به يك حركت نمايشي كرده است، اقدامي كه نمي‌تواند نقش قابل‌توجهي در صنعت نفت ايران داشته باشد.
مرتضي بهروزي فر، كارشناس ارشد حوزه انرژي در اين باره معتقد است كه « اقدام ترامپ تنها به اين دليل بوده تا در اين شرايط بگويد كاري انجام داده است.» او مي‌گويد: «اينكه گفته مي‌شود به دليل افزايش حجم صادرات بنزين اين تحريم‌ها صورت گرفته است به نظر من خيلي منطقي نيست و ترامپ نهايتا خواسته اعلام كند كه هر كاري كه بتوانم انجام مي‌دهم، حتي اگر آن كار تاثيري نداشته باشد.» ضمن اينكه به اعتقاد او «تحريم وزير نفت تاثيري در ميزان فروش ندارد، تصريح كرد: كل صنعت نفت در تحريم است و تحريم افراد تاثير چنداني در پيشبرد اهداف صنعت نفت ندارد.» به گفته اين كارشناس حوزه انرژي «زماني كه صنعت نفت به‌طور كامل تحريم است تحريم مديران نفتي يك كار بيهوده به حساب مي‌آيد، در ادبيات تحريم بين‌الملل مطرح شده كه گاهي اوقات تحريم انجام مي‌شود تا صرفا به ديگران اعلام شود يك كار انجام شده است.»
هرچند در داخل ايران، برخي نمايندگان منتقد دولت نيز هستند كه از تحريم‌هاي تازه براي ارايه نظرات كنايه‌آميز خود نيز استفاده كرده‌اند. نمونه آن، مالك شريعتي سخنگوي كميسيون انرژي مجلس است كه با بازخواني اظهارات بيژن زنگنه كه گفته بود «به ظريف گفتم به ازاي هر حرف توافق (برجام) ۱۰۰۰ دلار بهت ميدم... روز توافق از خوشحالي گريه كردم، چون نجات ما بود»، در توييتي نوشت: «پس از ظريف، بيژن زنگنه هم توسط امريكا تحريم شد. راستي آقاي ظريف! لطفا از طلبت بگذر! خيلي سنگين شده؛ قيمت دلار از آن زمان تاكنون حدودا ۱۰برابر شده است.»