پكن به كابوس هر رييس جمهوري در واشنگتن تبديل شده است
افزايش قدرت نظامي چين
بزرگ‌ترين چالش دولت جديد
مترجم: هديه عابدي
چين به همراه روسيه يكي از دو كشوري بود كه پنتاگون در گزارش سال 2018 خود از آن به عنوان جدي‌ترين چالش‌هاي نظامي امريكا ياد كرد. دو سال از آن گزارش گذشته و اين چالش بزرگ‌تر شده است.
ارتش چين به لطف برنامه مدرن‌سازي سريع اين كشور به يكي از قدرت‌هاي برتر جهان تبديل شده و مي‌تواند نيروهاي خود را به راحتي به سراسر منطقه هندوپاسيفيك و حتي فراتر از آن اعزام كند. چين در همين سال جاري ميلادي درگير تنش‌هاي مرزي مرگباري با نيروهاي نظامي هند بوده است؛ هواپيماهاي ارتش آزادي خلق چين مرتبا پدافند هوايي ژاپن و تايوان را آزار مي‌دهند؛ و كشتي‌هاي چين نيز در آب‌هاي درياي جنوبي چين در چندين درگيري شركت داشته‌اند.
در عين حال نيروي دريايي چين تعداد مانورهاي نظامي خود در اقيانوس آرام را افزايش داده و گاهي به فاصله چند روز 5 مانور مختلف در موقعيت‌هاي متفاوت برگزار كرده است.
به گزارش پايگاه خبري «سي‌ان‌ان» اقدامات چين به ويژه در آب‌هاي مورد مناقشه درياي جنوبي چين، تهديد و چالشي است عليه آنچه ارتش امريكا «هندوپاسيفيك آزاد» مي‌خواند؛ منطقه‌اي كه امريكا مي‌گويد تجارت در آن بايد بدون ترس و وحشت جريان داشته باشد و حق ماهيگيري و استخراج مواد معدني مطابق با قوانين و پيمان‌هاي بين‌المللي به رسميت شناخته شود.
در حالي كه راي‌دهندگان امريكايي چند روز ديگر پاي صندوق‌ها مي‌روند تا رييس‌جمهور بعدي‌شان را انتخاب كنند، افزايش قدرت نظامي چين يكي از پيچيده‌ترين و مهم‌ترين نگراني‌هايي است كه رهبر بعدي امريكا در حوزه سياست خارجي با آن روبه‌رو خواهد شد. در ادامه به بررسي مهم‌ترين مولفه‌هاي اين چالش مي‌پردازيم.
تايوان
اين جزيره خودمختار در دولت ترامپ بيش از گذشته مورد حمايت علني امريكا قرار گرفته و مقامات ارشد كاخ سفيد چندين بار به اين منطقه سفر كرده‌اند. امريكا همچنين تسليحات پيشرفتهاي چون جنگنده‌هاي اف-16 را به تايوان مي‌فروشد.
تحليلگران مي‌گويند وضعيت كنوني فضاي زيادي را براي عقب‌نشيني و كاهش حمايت از تايوان در اختيار رييس‌جمهور بعدي امريكا قرار نمي‌دهد.
تيموتي هيث، تحليلگر ارشد اتاق فكر رند كورپ در واشنگتن مي‌گويد: جو بايدن، نامزد دموكرات‌ها در انتخابات رياست‌جمهوري در صورت پيروزي ممكن است امتيازات نه چندان مهمي به چين بدهد؛ از جمله توقف سفرهاي مقامات كابينه به تايوان يا عدم فروش سلاح‌هاي پيشرفته به اين منطقه خودمختار. اما صرف‌نظر از اينكه چه كسي به كاخ سفيد راه مي‌يابد در هر صورت امريكا روابط دوستانه خود با تايوان را حفظ كرده و از تلاش‌هاي چين براي ارعاب و بي‌ثبات كردن اين جزيره انتقاد مي‌كند.
پكن همچنان تايوان را بخش جدايي‌ناپذيري از خاك خود به حساب مي‌آورد هر چند كه حزب كمونيست چين هرگز بر اين جزيره دموكراتيك حكومت نكرده است. شي جين پينگ، رييس‌جمهور و رهبر چين صراحتا از تمايل خود به «متحد كردن دوباره» اين جزيره با سرزمين اصلي چين سخن گفته و امكان استفاده از زور را نيز رد نكرده است. در حالي كه تحليلگران انتظار دارند، امريكا به حمايت خود از تايوان ادامه دهد اين انتظار نيز مي‌رود كه پكن بدون در نظر گرفتن رييس‌جمهور بعدي امريكا از افزايش فشار نظامي خود بر اين جزيره عقب‌نشيني نكند و به مانورهاي دريايي و هوايي خود در آب‌هاي اطراف ادامه دهد.
ارتش امريكا نيز در اطراف تايوان فعال است و در سال جاري چندين بار كشتي‌هاي جنگي و هواپيماهاي نظامي خود را به تنگه تايوان و مناطق اطراف اين جزيره فرستاده است تا بر مانورهاي نظامي چين نظارت داشته باشند.
كارشناسان مي‌گويند: اين تحركات ممكن است منجر به حادثه يا سوءتفاهم ميان نظاميان دو طرف شده و منجر به يك جنگ بزرگ‌تر شود.
درياي جنوبي چين
پكن ادعا مي‌كند تقريبا سراسر آب‌هاي پهناور درياي جنوبي چين متعلق به اين كشور است و در سال‌هاي گذشته براي تسلط بر اين آب‌هاي غني از منابع طبيعي تلاش‌هاي خود را افزايش داده است. دولت چين براي اين منظور، جزاير مرجاني و صخره‌اي را به جزاير مصنوعي با استحكامات نظامي تبديل كرده و حضور نيروي دريايي خود در منطقه را گسترش داده است.
ارتش امريكا صراحتا از چين به دليل ادعايي كه در مورد درياي جنوبي دارد، انتقاد كرده است. دست‌كم 6 دولت ديگر نيز در مورد اين آب‌ها ادعا دارند. با وجود اينكه امريكا ادعايي در مورد اين دريا ندارد اما ناوهاي ارتش اين كشور در سال گذشته عمليات موسوم به «دريانوردي آزاد» را به تعداد بي‌سابقه‌اي اجرا كرده‌اند و در نزديكي جزاير تحت كنترل چين حضور يافته‌اند.
چند ماه قبل نيروي دريايي امريكا دو ناو هواپيمابر غول‌پيكر خود را به طور همزمان وارد درياي جنوبي چين كرد. در آسمان نيز بمب‌افكن‌ها و هواپيماهاي شناسايي نيروي هوايي اين كشور از ژاپن يا گوام و حتي از خاك امريكا بلند شده و به چين اخطار داده‌اند كه فعاليت‌هايش كاملا تحت نظر است و امريكا در قبال متحدان و شركاي منطقه‌اي خود تعهد دارد.
هيث معتقد است هر كسي رييس‌جمهور امريكا شود اين تحركات نظامي را ادامه خواهد داد. امريكا به احتمال زياد مانورهاي نظامي و گشت‌هاي آزادي دريانوردي خود را در منطقه درياي جنوبي ادامه خواهد داد. اين آب‌ها براي امنيت و توسعه امريكا اهميت بسزايي دارند چراكه به اقيانوس هند راه دارند و اين امر براي اهداف نظامي و خطوط كشتيراني تجاري بسيار مهم است.
كارل شوستر، مدير سابق عمليات در مركز فرماندهي مشترك اطلاعات ارتش امريكا در منطقه پاسيفيك مي‌گويد: جو بايدن هنوز مشخص نكرده موضعش در مورد درياي جنوبي چين چه خواهد بود. او مي‌گويد كه رويكردش در قبال چين نسبت به رويكرد ترامپ سخت‌گيرانه‌تر و با تقابل كمتر خواهد بود. مشخص نيست منظور او از اين حرف چيست.
در جريان مناظره اول دو نامزد رياست‌جمهوري امريكا، تنها اشاره‌اي كه به درياي جنوبي چين شد از سوي بايدن بود كه گفت اگر رييس‌جمهور شود، هواپيماهاي امريكايي را به درون مناطق شناسايي چين در منطقه مي‌فرستد اما اين اتفاق به دفعات در دوره ترامپ رخ داده است. شوستر مي‌گويد: يكي از چالش‌هاي بايدن در مورد اين منطقه، تغيير ذهنيت كشورهايي چون ويتنام و فيليپين است كه سياست‌هاي دوران باراك اوباما در قبال درياي جنوبي چين را ناكارآمد مي‌دانند. اين كشورها معتقدند، اوباما و معاون اول او يعني بايدن، تنها حرف مي‌زدند و عمل نمي‌كردند. بايدن بايد بر اين ذهنيت غلبه كند تا بتواند اين كشورها را به همكاري با خود راضي كند.
دو متحد اصلي
دولت ترامپ در تعامل با شركا و متحدان نظامي امريكا در منطقه هندوپاسيفيك مسير چندان موفقي را طي نكرده است.
اينكه ترامپ از متحدان امريكا خواست بار هزينه‌هاي دفاعي را خود به دوش بكشند و هزينه حضور نظاميان امريكا در كشورهاي‌شان را تقبل كنند، باعث شد ژاپن و كره جنوبي- مهم‌ترين متحدان امريكا در آسيا و شايد حتي در جهان- از واشنگتن برنجند.
هزاران شهروند كره جنوبي كه در پايگاه‌هاي امريكا كار مي‌كردند چند ماه قبل به مرخصي فرستاده شدند تا واشنگتن و سئول بر سر هزينه‌هاي اين پايگاه‌ها به توافق برسند. در نهايت در ماه ژوئن دو طرف بر سر هزينه ماه‌هاي باقيمانده سال به توافق رسيدند و قرار شد در مورد بودجه سال 2021 بعدا مذاكره كنند.
روابط با ژاپن بهتر پيش رفته و توكيو بودجه دفاعي خود را 3/8 درصد افزايش داده است. كارشناسان اين مساله را در نتيجه فشار دولت ترامپ ارزيابي مي‌كنند.
تحليلگران مي‌گويند: اين تقسيم هزينه‌ها در دولت بايدن راحت‌تر انجام مي‌شود چراكه او بيشتر به عنوان يك مذاكره‌كننده قابل شناخته مي‌شود و مثل ترامپ از طرف مقابل تقاضاي يك جانبه نمي‌كند.
اما شوستر معتقد است فشار داخلي كه در هر دو كشور وجود دارد، باعث مي‌شود حتي با وجود پيروزي بايدن نيز اين مشكل پا برجا باشد. در كره جنوبي رييس‌جمهور اين كشور مي‌خواهد هزينه‌هاي دفاعي خود را كاهش دهد و در عين حال روابطش با كره شمالي را بهبود بخشد.
در ژاپن نيز نخست‌وزير جديد در دوراهي ارتقاي تجهيزات نظامي كشور از جمله جنگنده‌هاي رادارگريز و ناوهاي هواپيمابر، يا اختصاص بودجه براي ادامه استقرار نظاميان امريكا در اين كشور قرار دارد.
شوستر مي‌گويد: هر كسي كه رييس‌جمهور شود، كار دشواري براي مذاكره در مورد هزينه‌هاي استقرار نيروهاي امريكايي خواهد داشت.
پول
بحران كوويد 19 ضربه بزرگي به اقتصاد امريكا وارد كرده است. با اينكه چين نيز از اين بحران آسيب ديده اما با سرعت بسيار بيشتري خود را ترميم كرده و بعيد است بودجه توسعه نظامي اين كشور كم شود. كارخانه‌ها و كشتي‌سازي‌هاي اين كشور با سرعتي بي‌سابقه مشغول ساخت و تحويل سخت‌افزار نظامي پيشرفته هستند.
واشنگتن نيز به شدت براي رقابت با چين تحت فشار است به ويژه اينكه در سال‌هاي گذشته پيشرفتهاي چين در حوزه فناوري و به كارگيري آنها در صنايع نظامي اين كشور، برتري امريكا در اين حوزه را تحت‌الشعاع قرار داده است.
براي مثال ناوشكن‌هاي نوع 55 چين از بهترين ناوهاي جهان محسوب مي‌شوند و توان موشكي پكن از نظر تعداد و مقاومت پيشرفتهاي چشمگيري داشته است و اكنون پايگاه‌هاي امريكا در گوام و ژاپن و ناوهاي هواپيمابر اين كشور در درياهاي مجاور همگي در تيررس موشك‌هاي نقطه زن چين قرار دارند.
شوستر مي‌گويد: دولت جديد امريكا حتي نسبت به دولت‌هاي دوران جنگ سرد نيز با تهديد بزرگ‌تري روبه‌رو خواهد بود. چين اكنون نسبت به شوروي مشكل بسيار بزرگ‌تري محسوب مي‌شود. پكن پيش از توسعه توانمندي‌هاي نظامي خود، ابتدا به توسعه اقتصاد و فناوري خود پرداخت. مهم‌تر اينكه اين كشور در عرصه بين‌الملل هم از نظر ديپلماتيك و هم اقتصادي، بهتر و اثربخش‌تر از شوروي عمل كرده است؛ شوروي حتي در خواب هم چنين قدرتي را به خود نديده بود. به گفته شوستر، رييس‌جمهور بعدي امريكا بايد تمركز خود را روي رقابت تنگاتنگ با چين بر سر توانمندي نظامي بگذارد و اجازه ندهد امريكا از چين عقب بيفتد.