سهامداران انتخابات امريكا
مجتبي حسيني
هرچند احتياط شرط عقل است و نمي‌توان تا پايان فرآيند قانوني انتخابات رياست‌جمهوري ايالات متحده امريكا اعلام كرد كه جو بايدن پيروز اين انتخابات است يا دونالد ترامپ؛ اما بر اساس شواهد موجود و اعداد و ارقام اعلام شده به نظر مي‌رسد ترامپ از كمترين شانس ممكن براي ماندگاري در كاخ سفيد برخوردار باشد. ناظران جهاني اعم از قدرت‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي، واكنش‌هاي متفاوتي را نسبت به اين انتخابات داشته‌اند و مانند رصدگران تغيير شاخص‌هاي بورس، دست به ارزيابي تغييرات سهام خود از تحولات پيش روي ايالات متحده مي‌زنند. اين سهام‌ها اما اشكال و ابعاد متفاوتي دارند. هرچند ايران و اتحاديه اروپا به‌طور واضحي سهام اقتصادي خود را در اين انتخابات پايش مي‌كنند، اما ايران در كنار روسيه، اعراب و اسراييل از سبد سهام امنيتي اين انتخابات نيز بي بهره نيست. و البته چين هم سهام خود از مديريت قدرت جهاني را ارزيابي مي‌كند. اين ارزيابي‌ها، منجر به واكنش‌هايي از سوي مقامات كشورهاي سهامدار در انتخابات ايالات متحده مي‌شود كه چكيده آن بر اساس اخبار رسمي منتشر شده نشان از چرايي اهميت انتخابات قدرتمندترين كشور جهان دارد. 1- آلمان، فرانسه و انگليس: اين سه كشور خشنودي خود را از شكست دونالد ترامپ پنهان نكردند تا جايي كه هايكو ماس وزير امورخارجه آلمان در اظهارنظري اعلام كرد: انتخابات ايالات متحده امريكا چيزي فراتر از يك نمايش يك نفره است و آلمان بارها ناخشنودي‌اش را از نگرش آقاي ترامپ درباره مسائلي همچون ناتو، خروج از توافقنامه اقليمي پاريس، رد برجام و روش‌هاي مقابله با كرونا نشان داده است. همزمان اولاف شولتز سياستمدار سوسيال دموكرات و معاون صدر اعظم آلمان نسبت به ادعاي ترامپ مبني بر تقلب در انتخابات امريكا خواستار شمارش همه آرا در اين انتخابات شد.
نقطه عطف اظهارات ضد ترامپ آنجلا مركل اما جايي بود كه او گفت: «تحولات امريكا فرصتي براي توسعه قدرت اروپاست و ما بايد در مورد سياست‌هاي آينده بحث كنيم. يك نظم جهاني مبتني بر قاعده، زمينه را براي پيشرفت متناسب همه فراهم مي‌كند.» از سوي ديگرژان ايو لودريان وزير خارجه فرانسه درباره روابط فرانسه و امريكا پس از برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري امريكا اعلام كرد كه روابط فرانسه و اتحاديه اروپا با امريكا، بايد به يك رابطه فراآتلانتيكي جدي تبديل شود؛ رابطه‌اي كه يك مشاركت جديد خواهد بود. واكنش دولت انگليس اما متفاوت‌تر از موضع‌گيري آلمان و فرانسه بود.دومينيك راب، وزير خارجه انگليس با بيان اينكه صرفنظر از اينكه چه كسي رييس‌جمهور امريكا مي‌شود به بيان اين مساله اكتفا كرد كه رابطه انگليس و امريكا پس از انتخابات امريكا تقويت خواهد شد.
2- روسيه و چين: شايد سرگئي ناريشكين رييس سرويس اطلاعات خارجي روسيه مهم‌ترين اظهارنظر را همزمان با سكوت مقامات سياسي روس درباره انتخابات امريكا داشته كه مي‌توان آن را مطلوب مسكو دانست: «اختلاف و چند دستگي در جامعه امريكا افزايش داشته است و فرقي نمي‌كند چه كسي در انتخابات امريكا پيروز شود. بحران اجتماعي در امريكا صرفنظر از اينكه چه كسي پيروز شود، عميق خواهد شد و روشن است كه فرد بازنده در انتخابات، نتيجه را نخواهد پذيرفت و اين مساله منجر به تحريك تندروها براي حضور در خيابان‌ها خواهد شد .» همزمان با واكنش اين مقام ارشد امنيتي روسيه اما دولت چين به‌طور رسمي اعلام كرد كه انتخابات امريكا از مسائل داخلي اين كشور است و چين موضعي درباره اين موضوع ندارد. البته به‌رغم موضع رسمي دولت چين، برخي شبكه‌هاي تلويزيوني چين همچون موضع سرويس اطلاعات خارجي روسيه در بخش‌هاي خبري خود به وضعيت جامعه دوقطبي شده امريكا اشاره كرده و از احتمال درگيري‌هاي خشونت بار در جامعه امريكايي گزارش دادند.
3- اسراييل: دولتمردان اسراييل در حالي كه كشورشان مهم‌ترين هم پيمان راهبردي امريكاست در خصوص انتخابات امريكا سكوت كرده‌اند؛ گويا سكوت اسراييل در فرآيند انتخاباتي امريكا با اين هدف دنبال شده كه راه براي مذاكره و همكاري با دولت جو بايدن باز بماند. سكوت اسراييلي‌ها در حالي كه دونالد ترامپ اقدامات موثري را براي ميانجي‌گري ميان آنان و برخي كشورهاي عرب منطقه انجام داد قابل تامل است. البته تساهي هنكين وزير همكاري‌هاي منطقه‌اي اسراييل در واكنش به سياست‌هاي جو بايدن در انتخابات 2020 امريكا اعلام كرد كه سياست بايدن براي بازگشت امريكا به برجام منجر به تقابل ايران و اسراييل خواهد شد.
4-كشورهاي خاورميانه: هرچند حكومت سعودي تا به امروز واكنشي رسمي نسبت به آنچه در انتخابات امريكا مي‌گذرد نداشته، اما تركي الفيصل رييس پيشين سازمان اطلاعات عربستان در اظهاراتي از احتمال پيروزي جو بايدن ابراز نگراني كرد. تركي الفيصل گفته است: «پيروزي جو بايدن در انتخابات امريكا ما را نگران مي‌كند، زيرا او متعهد به بازگشت به توافق هسته‌اي با ايران است.» بر اساس گزارش برخي رسانه‌هاي عربي و اسراييلي، تعدادي ديگر از مقامات عرب منطقه از جمله قطر، مصر، بحرين و امارات متحده عربي از بازگشت واشنگتن به برجام به‌شدت نگران هستند.
5- ايران: هرچند رهبري و رييس‌جمهوري اعلام كردند كه براي ايران فرقي نمي‌كند چه كسي رييس‌جمهور امريكا شود، اما اين انتخابات براي جناح‌هاي سياسي داخلي كاملا متفاوت بوده تا جايي كه اين تفاوت رويكرد را مي‌توان در اظهارات بازيگران سياسي و رسانه‌هاي جناح‌ها به وضوح مشاهده كرد. راست تندرو و تيم احمدي‌نژاد از شكست ترامپ نگران و ناراضي و اصلاح‌طلبان و اعتداليون حضور بايدن در كاخ سفيد را فرصتي براي توقف فشار حداكثري امريكا به ايران و اصلاح وضعيت جاري قلمداد كرده و به استقبال شكست ترامپ رفته‌اند. هر چند براساس تحليل‌هاي برخي از اكتيويست‌هاي رسانه‌اي- سياسي جناح راست انقلابي، ورود بايدن به كاخ سفيد آرايش انتخابات 1400 را به نفع جريان حاكم در دولت و اصلاح‌طلبان تغيير خواهد داد و اين مساله باعث شده تا عناصر اين جريان نتوانند نارضايتي خود را از آن پنهان كنند. به هر ترتيب همان‌طوركه ملاحظه كرديد، سرشت و صحنه سياسي جهان به انتخابات امريكا گره خورده است. همه دولت‌هاي قدرتمند بر اساس منافع و نيازهاي ملي خود نسبت به تحولات امريكا تعيين راهبرد كرده‌اند. حتما شما هم موافقيد كه دوستي و دشمني در روابط بين‌الملل شبيه روابط آدم‌ها با يكديگر نيست كه اگر بود، در تحليل مناسبات ريز و درشت كشورها بايد مدام بگوييم فلان كشور در قبال فلان قضيه مردانگي كرد و فلان كشور چقدر نامرد است! روابط بين‌الملل در عصر حاضر، پيچيده‌تر از هر زمان ديگريست؛گويا جهان در برزخ انتخاب است و اين برزخ را مي‌شود در مدل رفتاري قدرت‌هاي موثر جهاني در ماجراي انتخابات امريكا ديد. از همين رو با توجه به تحولات جديد در امريكا بايد دانست كه فرصت‌ها و تهديدهاي منافع ملي ايران بيش از همه به تصميمات و رويكردهاي كلان داخلي وابسته است. خيلي‌ها معتقدند خروج ترامپ از كاخ سفيد و بازگشت امريكا به برجام شرايط را براي ايران بهتر خواهد كرد . اما اين فرصت قطعا در صورت عدم كنش و واكنش سريع مي‌تواند منجر به تهديدي جديدتر و جدي‌تر شود. چرا؟ به اين دليل كه ترامپ سياستمداري تكرو بود كه با قلدري اراده خود را بر همه تحميل مي‌كرد كه شايد يكي از دلايل همراهي نكردن جمهوري خواهان امريكايي با او در كارزار انتخابات و چالش‌هاي موجود همين تكروي او بوده باشد. پرزيدنت ترامپ اما درست در همين لحظات، در حال پرداخت هزينه‌هاي عدم دستيابي به اجماع داخلي در طبقات گوناگون و متعارض جامعه امريكا، با تلخ‌ترين و پرهزينه‌ترين شكل ممكن است و به همه رهبران سياسي دنيا نشان مي‌دهد كه در صورت عدم مفاهمه ملي بين نخبگان ومردم، برج عاج آرزوهاي راهبردي در چند ساعت فرو مي‌ريزد.
اما بايدن قاعده سياست را خوب بلد است. او برخلاف ترامپ كه همه قدرت‌هاي جهاني را از خود عصباني كرد و سياست‌هاي خود را بدون توجه به نقش و سهم اين قدرت‌ها پيش مي‌برد، اين قابليت را دارد كه در صورت تصميم به سرشاخ شدن امريكا با ايران، اجماع سازي جهاني بيافريند. از همين رو كارگزاران و سياستمداران ايران بايد با تحليل دقيق تغييرات جهاني، بهترين سناريوهاي ممكن را براي تامين امنيت و منافع ملي در جهان امروز در نظر داشته باشند. فرصت‌ها در جهان امروز دوبار تكرار نخواهد شد. آيا قدر اين فرصت‌ها را خواهيم دانست؟