بيم و اميد
واكنش‌هاي جهاني به نتايج انتخابات امريكا، تركيبي از احتياط و سكوت بوده است
آرمين منتظري
در اروپا دولت‌هاي آلمان، فرانسه و انگليس مواضع بسيار محتاطانه‌اي به نتايج اوليه انتخابات امريكا داشتند و اعلام كردند فارغ از اينكه چه نتيجه‌اي به دست آيد كشورهاي‌شان به همكاري با ايالات متحده امريكا ادامه خواهند داد. سخنگوي دولت فرانسه در تاريخ چهارم نوامبر گفت «مشخص است كه فرانسه با رييس‌جمهوري در امريكا از پس اين انتخابات بر سر كار بيايد همكاري خواهد كرد». اولاف شولتز، وزير اقتصاد آلمان نيز گفت ايالات متحده امريكا همچنان «متحد مهم آلمان باقي خواهد ماند، فارغ از اينكه چه نتيجه‌اي در انتخابات به دست بيايد». يانز يانشا نخست‌وزير اسلووني البته در اين ميان ساز مخالف زد و در همان ابتدا پيروزي دونالد ترامپ را در انتخابات تبريك گفت! اريك مامر، سخنگوي كميسيون اروپايي نيز اعلام كرد اتحاديه اروپا تا پيش از اعلام نتيجه رسمي انتخابات امريكا بيانيه‌اي صادر نخواهد كرد. در اتحاديه اروپا در خصوص نتايج انتخابات امريكا دو دستگي و انشقاق وجود دارد. كشورهاي اروپاي غربي بيشتر به جو بايدن تمايل دارند در حالي‌كه كشورهاي شرق اروپا حامي دونالد ترامپ هستند. كشورهاي بزرگ عضو اتحاديه اروپا نظير آلمان و فرانسه نيز به پيروزي بايدن در انتخابات گرايش دارند. اين كشورها بارها اعلام كرده‌اند خواهان كاهش تنش ميان اروپا و امريكا در موضوع مذاكرات تجاري هستند. علاوه بر اين بروكسل، برلين و پاريس اميدوارند دولت جو بايدن برخي از تصميمات اتخاذ شده توسط دولت ترامپ، نظير خروج از معاهده آب و هوايي پاريس را ملغي كند. بسياري از كشورهاي اروپايي به صورت علني اعتراض خود را نسبت به خروج امريكا از توافق آب و هوايي پاريس اعلام كرده‌اند. اما كشورهاي اروپاي شرقي و اروپاي مركزي نظير لهستان و مجارستان از ترامپ حمايت مي‌كنند چراكه هر دو كشور در چهار سال گذشته توانسته‌اند روابط خوب و نزديكي با دولت ترامپ برقرار كنند. در آن سو ترامپ نيز مواضعي در حمايت از اين كشورها اتخاذ كرده است. براي مثال ترامپ به صورت علني با پروژه نورد استريم 2 كه قرار است در چارچوب آن خطوط لوله گاز طبيعي از روسيه به آلمان برود، مخالفت كرده است. ترامپ همچنين قول داده حضور نظامي امريكا در لهستان را بيشتر كند. اين درخواستي بوده است كه مقامات عاليرتبه لهستاني نسبت به آن روي خوش نشان داده‌اند.
پيروزي بايدن در انتخابات امريكا باعث تغيير رويكرد اتحاديه اروپا در قبال چين خواهد شد اما اين تغيير رويكرد، اهداف اروپا را تغيير نخواهد داد. دولت احتمالي بايدن همكاري با اروپايي‌ها را به منظور رويارويي با چين افزايش خواهد داد و احتمالا برخلاف ترامپ هزينه بيشتري به ناتو اختصاص خواهد داد. در اين ميان انگليس در شرايط ويژه‌اي قرار گرفته است. انگليسي‌ها معتقد بودند پس از خروج از اتحاديه اروپا، احتمال اينكه با دولت ترامپ بر سر امضاي معاهده تجارت آزاد به توافق برسند، بيشتر خواهد بود. اما حالا دورنماي رياست‌جمهوري بايدن را پيش چشم دارند بنابراين بديهي است كه در موقعيت ناخوشايندي قرار گرفته‌اند. در منطقه آسيا و پاسيفيك، چيني‌ها چندان براي‌شان فرقي نمي‌كند چه كسي رييس‌جمهور شود. آنها هم با بايدن مشكل دارند هم با ترامپ. چراكه در عرصه سياسي امريكا اجماع گسترده‌اي در خصوص لزوم رويارويي و ايستادن در مقابل چين وجود دارد. اگر دولت ترامپ در دور دوم بر سر كار مي‌بود، چين نگران شدت يافتن جنگ تجاري و تعرفه با كاخ سفيد مي‌شد و در دولت بايدن چين انتظار خواهد داشت واشنگتن اقدامات چندجانبه و قدرتمند‌تري را عليه روند رو به رشد پكن آغاز كند. در اين ميان اگر امريكا پس از انتخابات درگير چالش‌هاي داخلي و اختلاف درون حزبي شود، چين فرصت خواهد يافت طرح‌هاي منطقه‌اي خود را با سرعت دنبال كند و اين مساله فضاي لازم را در اختيار چين قرار خواهد داد تا طي چهار سال آينده با امريكا سرشاخ شود.
رسانه‌هاي چاپي و تلويزيوني دولتي چين طي روزهاي گذشته از اظهارنظر درباره انتخابات امريكا اجتناب كردند. آنها هيچ انتقادي را متوجه هيچكدام از كانديداها نكردند. احتمالا چيني‌ها از اين بيم داشتند كه به دخالت در انتخابات امريكا متهم شوند و پاي‌شان به معركه‌اي باز شود كه لزوما نفعي از آن نمي‌برند. البته در مقابل، گلوبال تايمز كه رسانه جناح راستگراي چين است انتقاداتي را متوجه نظام سياسي امريكا كرد. اين رسانه، نظام سياسي امريكا را با نظام سياسي چين مقايسه كرده و مدل چيني را متمدن‌تر و كارآمدتر توصيف كرد. در آن سو گروه‌هاي دموكراسي‌خواه در هنگ‌كنگ، خواهان پيروزي ترامپ در انتخابات بودند. به نظر مي‌رسد كه تايوان نيز ترامپ را در اولويت خود قرار داده بود. آن‌هم به يك دليل ساده؛ طي سال‌هاي گذشته تايوان توانسته معاملات تسليحاتي خوبي با كاخ سفيد داشته باشد. حتي مقامات امريكايي نيز به تايپه سفر كرده و حمايت خود را در تايوان اعلام كرده‌اند. در اين ميان سكوت كره‌جنوبي بسيار جالب بود! سئول از برخي جهات نگران پيروزي ترامپ در انتخابات بود. دولت ترامپ طي دو سال گذشته اعلام كرده بود قصد دارد در كيفيت ائتلاف امريكا و كره جنوبي تجديد نظر كند. ترامپ نيز بارها اعلام كرده بود كه دولت كره‌جنوبي بايد هزينه حضور نظاميان امريكا در اين كشور را تمام و كمال پرداخت كند. در حالي‌كه بايدن طي ماه‌هاي گذشته بارها اعلام كرد قصد ندارد از حضور نظامي امريكا در كره‌جنوبي به عنوان اهرم فشار در مذاكرات با سئول استفاده كند. البته اگر نيمه پر ليوان را ببينيم، دولت دوم ترامپ مي‌توانست سئول را به رسيدن توافقي ميان واشنگتن و پيونگ‌يانگ اميدوار كند. هر چه باشد ترامپ دو بار با كيم جونگ اون ديدار كرده است و روابط شخصي طرفين با هم خوب است. ژاپني‌ها، با توجه به تجربه طولاني‌مدت‌شان در خصوص فراز و نشيب‌هاي سياسي در امريكا آموخته‌اند چگونه با هر رييس‌جمهوري در امريكا كار كنند و منافع استراتژيك خود را در چارچوب بالانس منطقه‌اي با چين جست‌وجو كنند. براي مثال فشارهايي كه ترامپ در حوزه اختلاف تجاري با ژاپن بر توكيو وارد كرد در نهايت به توافق تجاري ميان دو كشور ختم شد به گونه‌اي كه ژاپن نيز منافع خود را حفظ كرد و مانع از اين شد كه ترامپ تعرفه جديدي را عليه ژاپن تعيين كند. البته با توجه به استعفاي ناگهاني شينزو آبه، ژاپن درجه‌اي از بي‌ثباتي را در روابطش با امريكا تجربه خواهد كرد. به نظر مي‌رسد كه يوشيهيده سوگا، نخست‌وزير جديد ژاپن، قادر نيست مانند آبه روابط شخصي خوبي با رييس‌جمهوري امريكا برقرار كند. البته ژاپن در خصوص كره جنوبي بيشتر به مواضع بايدن تمايل دارد تا ترامپ. ژاپن اميدوار است بايدن با در پيش گرفتن سياست چند‌جانبه‌گرايي ائتلاف چند مليتي را در منطقه عليه چين بنا كند. در ايران، حسن روحاني، رييس‌جمهوري، در تاريخ چهارم نوامبر اعلام كرد «چيزي كه براي ايران اهميت دارد سياست‌هاي دولت آينده امريكا است نه نتيجه انتخابات». روحاني همچنين تاكيد كرده كه ايران تصميمات اقتصادي خود را بدون توجه به اينكه چه كسي رييس‌جمهوري امريكا خواهد شد، اتخاذ خواهد كرد.
نكته مهم ديگر در منطقه آينده روابط تركيه و امريكا است. اقدامات اخير تركيه در شرق مديترانه، سوريه و ليبي موجب شده از سوي كنگره امريكا با فشار مضاعفي روبه‌رو شود. در تاريخ چهارم نوامبر، مولود چاووش‌اوغلو، وزير خارجه تركيه در اظهاراتي محتاطانه تاكيد كرد تركيه با هر كسي كه پيروز انتخابات امريكا باشد همكاري نزديك خود را ادامه خواهد داد. چاووش اوغلو اعلام كرد تركيه در گذشته روابط خوب و نزديكي با روساي جمهور جمهوريخواه و دموكرات در امريكا داشته است. او همچنين به شكاف اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي در امريكا اشاره كرد. در مصر، دولت السيسي روابط نزديكي را با دونالد ترامپ تجربه كرده است. اين در حالي است كه دموكرات‌ها در كنگره امريكا همواره تهديد كرده‌اند كه كمك‌هاي امريكا به مصر را محدود خواهند كرد تا زماني كه مصر استانداردهاي حقوق بشر را بهبود ببخشد. به همين دليل است كه نحوه پوشش اخبار انتخابات امريكا در رسانه‌هاي مصري و نقل قول‌هايي كه رسانه‌هاي مصري از منابع آگاه دولت مصر منتشر كردند نشان داد مصري‌ها مايل بودند ترامپ در انتخابات پيروز شود. البته دولت مصر بيانيه رسمي در اين خصوص منتشر نكرد.
در اسراييل كاملا واضح و مشخص است كه كابينه رژيم صهيونيستي مايل است روابط تل آويو و واشنگتن فارغ از اينكه چه كسي پيروز مي‌شود در سطح فعلي حفظ شود. كابينه اسراييل هنوز هيچ موضعي در حمايت يا نفي هيچ‌يك از كانديداها مطرح نكرده است.
در هند، هيچ مقام دولتي هنوز درباره انتخابات امريكا اظهارنظر نكرد. نارندرا مودي صرفا به دنبال تقويت روابط هند و امريكا است وتلاش خود را بدون توجه به اينكه چه كسي بر صندلي كاخ سفيد تكيه خواهد زد، ادامه خواهد داد. البته رسانه‌هاي هندي در تحليل‌هاي خود تاكيد كردند كه در دولت بايدن، روابط هند و امريكا آينده روشن‌تري خواهد داشت. آن‌دسته از رسانه‌هاي هندي كه پيروزي بايدن را ترجيح مي‌دادند معتقد بودند بايدن روند دريافت حق شهروندي براي هندي‌ها را آسان‌تر خواهد كرد و روند ارايه گرين‌كارت به هندي‌ها تسهيل خواهد شد. علاوه بر اين با توجه به سياست‌هاي جديد دولت بايدن در قبال برنامه هسته‌اي ايران، احتمالا هندي‌ها بتوانند در دولت بايدن از روابط اقتصادي خود با ايران نفع بيشتري ببرند. در آن سو، آن‌دسته از رسانه‌هاي هندي كه حامي ترامپ بودند معتقد بودند پيروزي جمهوريخواهان در انتخابات امريكا بيشتر به نفع هند است چراكه موجب مي‌شود موضع هند در رويارويي با چين تقويت شود. برخي از حاميان نارندرا مودي نيز نگران بودند ديدگاه‌هاي دولت بايدن در خصوص حقوق بشر برخي از سياست‌هاي مودي را، به خصوص در كشمير به خطر بيندازد.
در قاره امريكا در برزيل، جار بولسونارو حمايت خود را از دونالد ترامپ اعلام كرد. البته همتايان بولسونارو در ديگر كشورها سكوت اختيار كردند. بولسونارو صبح روز چهارم نوامبر اعلام كرد اميدوار است ترامپ در انتخابات پيروز شود. او همچنين از بايدن انتقاد كرد و گفت كه بايدن دو بار در امور داخلي برزيل مداخله كرده است كه يكي از اين موارد به سياست‌هاي دولت برزيل در خصوص جنگل‌هاي آمازون مربوط مي‌شود. اتباع ونزوئلا و كوبا ، به خصوص در ايالت فلوريدا نگران بودند كه دولت بايدن موضع ضعيفي در قبال كاراكاس و هاوانا اتخاذ كند. اتفاقا به همين دليل بود كه ايالت فلوريدا به ترامپ راي داد. چراكه ترامپ مواضع سرسختانه‌اي درقبال اين دو كشور اتخاذ كرد. فارغ از انتخابات رياست‌جمهوري، نتايج آراي سنا و كنگره در ايالت‌هاي ميامي و فلوريدا كه بيشترين اتباع ونزوئلايي و كوبايي را در خود جاي داده‌اند، موجب مي‌شود دولت آينده بايدن در سياست‌هاي منطقه‌اي خود در قبال اين دو كشور دستش بسته باشد. سياست‌مداران و رسانه‌هاي روسي اعلام كردند امريكا بيش از هر زمان ديگري دچار دو دستگي شده است اما روسيه آماده است با هر كسي كه در اين انتخابات پيروز شود همكاري كند. البته واقعيت اين است كه وقتي پاي رابطه روسيه و امريكا در ميان است، هر كسي در اين انتخابات پيروز شود، اين رابطه روند بهبود به خود نخواهد ديد.