سرنوشت بازارهاي دارايي بعد از انتخابات امريكا چه خواهد بود؟
تعميق «عدم قطعيت» در اقتصاد ايران
ندا جعفري
در روزهاي پرالتهاب انتخابات امريكا، بازارهاي دارايي ايران نيز به اخبار لحظه‌اي پيشتازي هر يك از كانديداهاي جمهوري‌خواه و دموكرات اين انتخابات واكنش نشان داده و با شوك‌هاي ريزشي قيمت‌ها مواجه شدند.
هر دلار امريكا كه روز چهارشنبه گذشته با اعلام آراي اوليه حاكي از پيروزي ترامپ در بيشتر ايالت‌هاي امريكا به 30 هزار تومان هم رسيده بود، پنجشنبه و با بهبود شانس بايدن، به يك‌باره و تا 26 هزار و 800 تومان عقب‌نشيني كرد؛ افت 10درصدي در قيمت دلار در يك روز كم‌سابقه بوده است. همزمان، قيمت سكه نيز نسبت به چهارشنبه 15درصد افت كرد و از 14 ميليون و 600 هزار تومان به 12 ميليون و 500 هزار تومان رسيد. عدد واقعي حباب قيمتي دلار در بازار دارايي ايران، به طور روشن مشخص نيست. مسوولان بانك مركزي و تيم اقتصادي دولت همواره عنوان مي‌كنند كه «قيمت دلار در ايران واقعي نيست.» اما هرگز گفته نشده كه «چه قيمتي واقعي است؟» با اين حال برخي برآوردها حاكي از اين است كه در بالاي نرخ 23 هزار تومان براي هر دلار، «حباب» ايجاد شده كه ناشي از شيوع ويروس كرونا و وقوع انتظارات منفي در اقتصاد ايران و البته تداوم رياست‌جمهوري ترامپ در امريكاست. حالا كه افت موقتي در بازارهاي دارايي ايجاد شده، سوال اين است كه اين كاهش قيمت‌ها قرار است در چه سطحي دنبال شود؟
وحيد شقاقي‌شهري، اقتصاددان معتقد است؛ جو بايدن در صورت پيروزي در انتخابات رياست‌جمهوري براي بازگشت به توافق هسته‌اي ايران موسوم به برجام شرط خواهد گذاشت، با اين حال رويه كاهشي قيمت ارز احتمالا در روزهاي آينده نيز ادامه خواهد داشت و با آزاد شدن بخشي از منابع ارزي ايران از كشورهاي ديگر در ماه‌هاي بعدي پيش‌بيني مي‌شود قيمت دلار تا مرز ۲۰ هزار تومان افت كند. با روي كار آمدن «جو بايدن» تورم كنترل خواهد شد و ركود هم افزايش پيدا مي‌كند.
رييس دانشكده اقتصاد دانشگاه خوارزمي درخصوص قيمت واقعي دلار در بازار معتقد است؛ عدد واقعي دلار محاسبه نشده و نمي‌توان برآورد دقيقي هم از آن داشت؛ در نرخ دلار احتمالات مختلفي را بايد درنظر گرفت و اين موضوع به عوامل گوناگوني نظير ميزان بدهي خارجي، ميزان تورم داخلي، ناترازي ارزي، ميزان قاچاق كالا به كشور و خروج سرمايه از اقتصاد و نيز ميزان صادرات نفت و... وابسته است.
اين اقتصاددان در ادامه توضيح مي‌دهد: در كنار اين عوامل اصلي كه قيمت دلار را تعيين مي‌كند انتظارات تورمي و عوامل رواني نيز در قيمت‌گذاري دلار موثر است، اما آنچه در اين مدت شاهد آن بوديم اين است كه چند هفته قبل نرخ دلار بين ۳۰ تا ۳۲ هزار تومان در نوسان بود كه علت آن تشديد تحريم‌ها و موضوع انتخابات امريكا و عوامل بيروني و بلوكه شدن ارزهاي ايران در كشورهاي ديگر بود.
او ادامه مي‌دهد: در صورتي كه «جو بايدن» بر سر كار بيايد و وضعيت صادرات نفت هم بهبود پيدا كند شرايط اقتصادي بهتر خواهد شد، ضمن آنكه با آزاد شدن بخشي از منابع ارزي ايران از كشورهاي ديگر در ماه‌هاي بعدي پيش‌بيني مي‌شود قيمت دلار تا مرز ۲۰ هزار تومان افت كند و شاهد كاهش ۱۰ هزار تومان ديگر از قيمت دلار باشيم. او مي‌گويد: روند كاهشي نرخ دلار چندان دور از انتظار نيست، زيرا بازار ارز ايران روز پنجشنبه و با نزديك شدن «جو بايدن» به پيروزي در انتخابات رياست‌جمهوري امريكا واكنش نشان داد و به رقم ۲۶ هزار و ۷۰۰ تومان رسيد و اين روند در هفته‌هاي آتي ادامه‌دار خواهد بود.
حباب ۱۰ هزار توماني نرخ دلار
شقاقي‌شهري با اشاره به حباب 10 هزار توماني نرخ دلار مي‌گويد: در صورت آزاد شدن منابع ارزي بلوكه شده ايران كه براساس برآوردها رقمي در حدود ۱۵ تا ۲۰ ميليارد دلار است ريزش قيمت دلار آغاز مي‌شود و اين حباب به سرعت تخليه خواهد شد. البته نكته ديگري هم وجود دارد و آن هم حضور ترامپ تا ۲.۵ ماه ديگر بر سر امور كشور است و نمي‌توان به صورت قطعي رقم دلار را پيش‌بيني كرد. اين اقتصاددان با اشاره به فشار عرضه دلار به بازار بر اين باور است كه باتوجه به حضور سياستگذار پولي در بازار ارز، دلارهاي خريداري شده از سوي مردم نيز روانه بازار شده و به سرعت جمع‌آوري خواهد شد. اين عامل نيز بر ريزش قيمت دلار موثر خواهد بود.
رييس دانشكده اقتصاد دانشگاه خوارزمي مي‌گويد: بنده معتقدم در صورتي كه ترامپ مجددا رييس‌جمهور امريكا مي‌شد با تشديد تورم و كاهش ركود روبه‌رو بوديم و در صورتي كه «جو بايدن» رييس‌جمهور امريكا شود با كنترل تورم و تعميق ركود مواجه خواهيم شد.
شقاقي‌شهري در ادامه توضيح مي‌دهد: تا ۲.۵ ماه ديگر ترامپ همچنان رييس‌جمهور امريكا باقي مي‌ماند و پس از آن در دي و بهمن ماه سال جاري «جو بايدن» بر سر كار خواهد آمد و انتخابات رياست‌جمهوري ايران نيز در خرداد ماه سال ۱۴۰۰ خواهد بود و تا زماني كه دولت ايران مستقر شود شهريور ماه خواهد شد و مسلما مذاكرات با امريكا در دولت بعدي ايران صورت خواهد گرفت.
اين اقتصاددان مي‌گويد: البته بايد ديد سياست دولت اين رييس‌جمهور درخصوص مذاكرات چگونه خواهد بود، زيرا بخشي از تحريم‌هاي ايران ذيل حضور ايران در ليست سياه FATF است و حذف شدني و مشخص نيست در مذاكرات بعدي بين ايران و امريكا چه پيش‌شرط‌هايي مطرح مي‌شود و آيا در دور جديد مذاكرات اين پيش‌شرط‌ها پذيرفته خواهد شد يا خير.
او معتقد است در صورتي كه رياست‌جمهوري ترامپ تداوم مي‌يافت؛ بلاتكليفي و انتظارات سرمايه‌گذاران و فعالان اقتصادي برطرف مي‌شد زيرا سياست‌هاي او مشخص‌تر بود و تكليف‌شان روشن، اما در حال حاضر سرمايه‌گذاران و حتي مصرف‌كنندگان نيز به دليل «عدم قطعيت» و انتظار ريزش قيمت‌ها از سرمايه‌گذاري در بخش مسكن، خودرو و... صرف‌نظر مي‌كنند تا زماني كه قيمت‌ها افت بيشتري پيدا كنند، زيرا ترس از متضرر شدن دارند و در نتيجه دوره انتظار و ركود در جامعه عميق‌تر خواهد شد.
اين استاد دانشكده اقتصاد دانشگاه خوارزمي مي‌گويد: در سري قبل مذاكرات بين ايران و امريكا قرار بود ۶ ماهه به اتمام برسد كه ۲.۵ سال طول كشيد و باتوجه به تغييرات دولتمردان در هر دو كشور همين مدت را نيز بايد براي مذاكرات پيش رو درنظر گرفت و اين زمانبر شدن منجر به بلاتكليفي و ركود در اقتصاد ايران خواهد شد.
در صورتي كه «جو بايدن» بر سر كار بيايد و وضعيت صادرات نفت هم بهبود پيدا كند شرايط اقتصادي بهتر خواهد شد.
در صورت آزاد شدن منابع ارزي بلوكه شده ايران كه براساس برآوردها رقمي در حدود ۱۵ تا ۲۰ ميليارد دلار است ريزش قيمت دلار آغاز مي‌شود و اين حباب به سرعت تخليه خواهد شد.
عدد واقعي حباب قيمتي دلار در بازار دارايي ايران، به طور روشن مشخص نيست.
در سري قبل مذاكرات بين ايران و امريكا قرار بود ۶ ماهه مذاكرات به اتمام برسد كه ۲.۵ سال طول كشيد و باتوجه به تغييرات دولتمردان در هر دو كشور همين مدت را نيز بايد براي مذاكرات پيش رو درنظر گرفت.