نگاهي به مربيان رده‌هاي سني فوتبال ايران به بهانه ابقاي استيلي و آمدن مهابادي
تيم‌هاي پايه فوتبال ايران يتيم هستند
علي ولي‌اللهي
روز سه‌شنبه فدراسيون فوتبال خبر داد داود مهابادي به عنوان سرمربي و حميد درخشان به عنوان مديرفني تيم ملي جوانان ايران انتخاب شدند. با اين انتخاب حالا تمامي تيم‌هاي پايه ايران سرمربيان خود را شناخته‌اند. پيش از اين و با استعفاي پرويز مظلومي از هدايت تيم جوانان اين تيم بدون سرمربي مانده بود. پرويز مظلومي كه سوم مرداد در ميان مخالفت اكثر كارشناسان هدايت تيم جوانان را برعهده گرفت چندي پيش به بهانه كمك به استقلال به تيم سابقش پيوست و سرپرست آبي‌ها شد. در حال حاضر تيم زير ۱۳ سال، زير ۱۴ سال، زير ۱۷ سال (نوجوانان)، تيم جوانان و تيم ملي اميد ايران همگي با كادرهاي فني تمام ايراني مشغول كار هستند. تيم‌هايي كه قرار است آينده فوتبال ايران را بسازند.
سرمربي اجباري!
حميد استيلي در مسير انتخابي المپيك توكيو در قامت مدير به تيم زير ۲۳ ساله‌ها كه هدايتش را فرهاد مجيدي برعهده داشت اضافه شد. مجيدي با تنها چند هفته دستياري شفر به اين سمت منصوب و جانشين زلاتكو كرانچار شده بود. مجيدي نتوانست با استيلي كار كند و استعفا داد. بعد از آن استيلي هدايت تيم اميد را در مسابقات مقدماتي المپيك ۲۰۲۰ برعهده گرفت. تيم ايران با هدايت حميد استيلي نتوانست از گروهش صعود كند و حذف شد. بعد از آن انتقادات زيادي از انتخاب استيلي مطرح شد. مرتضي محصص رييس كميته فني و توسعه فدراسيون فوتبال بعد از حذف تيم اميد با دفاع از انتخاب حميد استيلي به عنوان سرمربي تيم ملي اميد گفت: «بدون شك اين يك تصميم كاملا درست بود.» او با اشاره به اينكه استيلي اصلا نمي‌خواست سرمربي تيم اميد شود گفت: «واقعيت اول اين است كه حميد استيلي هيچ‌وقت به دنبال سرمربي شدن در تيم اميد نبود. من در فوتبال چهره شناخته شده‌اي هستم و دليلي ندارد كه خلاف واقعيت صحبت كنم. مي‌توانيد از ساير اعضاي كميته فني و دوستان من هم بپرسيد. ما بعد از كرانچار به استيلي پيشنهاد داديم سرمربي شود اما به هيچ‌وجه قبول نكرد و سراغ بررسي شرايط گزينه‌هاي ديگر رفتيم. بعد از فرهاد مجيدي باز هم اين پيشنهاد را به استيلي داديم كه قبول نكرد و باز هم گزينه‌هاي متعددي مطرح شدند كه به هر دليل نشد. اما حميد استيلي بالاخره با اصرار اعضا قبول كرد به اين دليل كه بهترين گزينه در آن مقطع بود. هيچ گزينه‌اي وجود نداشت كه هم مدارج لازم را طي كرده باشد، پرولايسنس داشته باشد و در آن مقطع كوتاه باقيمانده با همه نفرات اين نسل به خوبي آشنا باشد.» اين ماجرا مربوط به دي ماه ۹۸ مي‌شود. تقريبا ۱۰ ماه پيش.
روز ۲۴ آبان با اعلام ميرشاد ماجدي رييس كميته جوانان فدراسيون فوتبال حميد استيلي در سمت خود به عنوان سرمربي تيم اميد ابقا شد. ماجدي در اين رابطه گفت: «كميته فني به اين نتيجه رسيد كه حميد استيلي راهي را كه شروع كرده ادامه دهد و با توجه به تجاربي كه كسب كرده استيلي در اين سمت به كارش ادامه دهد.»
حميد استيلي مربي‌گري را از دستياري در كادر فني پرسپوليس آغاز كرد. او يك فصل سرمربي استيل‌آذين، يك فصل سرمربي شاهين بوشهر، يك فصل سرمربي پرسپوليس، كمتر از يك فصل سرمربي راه‌آهن و يك فصل سرمربي ملوان بندر انزلي بود كه برمي‌گردد به سال ۹۴. استيلي از آن تاريخ تا زمستان ۹۸ كه سرمربي تيم اميد شد هدايت هيچ تيمي را برعهده نداشت و در كادرفني هيچ باشگاهي هم نبود. او بدون هيچ دستاورد مشخصي بعد از ۴ سال دوري از مستطيل سبز هدايت تيمي را برعهده گرفت كه مهم‌ترين تيم ملي بعد از تيم بزرگسالان به حساب مي‌آيد. استيلي با آن تيم هم ناكام ماند و حال دوباره در سمتش ابقا شد. آن طور كه محصص مدعي شده بود استيلي اصلا علاقه‌اي به قبول هدايت تيم اميد نداشت اما به دليل كمبود وقت، دو طرف همكاري را آغاز كردند. حال سوال اينجاست كه بعد از گذشت ده ماه آيا فدراسيون همچنان براي انتخاب سرمربي اميد با فشار زماني مواجه بود؟ چه شد كه حميد استيلي تيمي كه تازه مي‌خواست راهي مسابقات شود و كلي اميد داشت را با اكراه پذيرفت ولي بعد از ناكامي به همراه اين تيم حالا با علاقه در سمتش مشغول به كار شده است؟
زوج مهابادي-درخشان مي‌آيند
آخرين حضور تيم جوانان در يك تورنمنت بين‌المللي به سال ۲۰۱۷ برمي‌گردد. جايي كه تيم جوانان ايران در جام جهاني زير ۲۰ سال كره‌جنوبي با كسب يك برد و دو شكست به عنوان تيم چهارم در دور گروهي به كارش پايان داد. هدايت تيم جوانان در آن برهه را فرهاد پورغلامي به عهده داشت. پورغلامي تيم ايران را در جام ملت‌هاي آسيا به ديدار نيمه‌نهايي رسانده بود. همين نتايج باعث شد پورغلامي در سمتش بماند و همراه تيم به جام جهاني هم برود. در مسابقات مقدماتي جام ملت‌هاي آسيا ۲۰۱۸ تيم ايران در كمال شگفتي نتوانست در دور مقدماتي از گروهي كه تيم‌هاي اردن، سوريه و فلسطين در آن حضور داشتند به مرحله پاياني مسابقات راه پيدا كند. اين اتفاق غير منتظره باعث جدايي پورغلامي شد و بعد از آن سيد سيروس پورموسوي هدايت تيم جوانان را برعهده گرفت. موسوي يكي از مربياني بود كه تجربه كار در تيم‌هاي پايه را داشت. موسوي در مسابقات مقدماتي قهرماني آسيا ۲۰۲۰ با سه برد در گروهش اول شد ولي بيماري كرونا برنامه‌هاي تيم جوانان را به هم ريخت و برگزاري مسابقات آسيايي را در هاله‌اي از ابهام فرو برد. در نهايت پورموسوي ترجيح داد دوباره به ليگ برتر بازگردد. تيم جوانان از آن تاريخ تا مرداد بدون سرمربي بود تا اينكه در نهايت پرويز مظلومي به عنوان سرمربي اين تيم منصوب شد. مظلومي نيز همانند استيلي دوراني طولاني مدت از فوتبال دور بود. او بعد از اينكه در سال ۹۵ از هدايت استقلال كنار گذاشته شد تا زماني كه هدايت تيم جوانان را برعهده گرفت هيچ سمت فني در فوتبال نداشت. مظلومي جزو سرمربياني بود كه در دهه هشتاد كارنامه قابل قبولي به جا گذاشته بود. اما از ابتداي دهه ۹۰ تا زماني كه از استقلال اخراج شد روندي كاملا نزولي پيش گرفت. بي‌تيم ماندن او به مدت ۴ سال نشان‌دهنده همين مساله است.
در مهر ماه پرويز مظلومي با رسيدن پيشنهاد استقلال تيم جوانان را ترك كرد. اين اتفاق در حالي رقم خورد كه مظلومي در اوايل حضورش در تيم جوانان از داشتن برنامه ويژه و بلندمدت گفته بود. مظلومي بعد جدايي از تيم جوانان گفت: «در اين موقعيت حساس استقلال به كمك نياز داشت و من به خانه خودم بازگشتم. امكان فعاليت در هر دو تيم هم وجود نداشت و به همين دليل از اعضاي محترم تيم ملي جوانان قدرداني و خداحافظي مي‌كنم.»
روز سه‌شنبه داودد مهابادي سرمربي فصل قبل تيم فجر سپاسي كه در ليگ آزادگان بازي مي‌كند به عنوان سرمربي تيم جوانان منصوب شد و جاي مظلومي را گرفت. مهابادي از سال ۸۷ مربي‌گري را با تيم راه‌آهن آغاز كرد و بعد از آن تا امسال در چهارده تيم در ليگ‌هاي مختلف ايران در بسياري از تيم‌هاي دسته يك و دو حضور يافت. مهابادي با هيچ‌كدام از اين تيم‌ها به توفيق خاصي دست پيدا نكرد و در بسياري از اين تيم‌ها عمر حضورش كمتر از يك سال به طول انجاميد. در كنار مهابادي حميد درخشان نيز سمت مدير فني تيم جوانان را به دست آورد. حميد درخشان نيز وضعيت مشابهي با مهابادي دارد. او بعد از دوره نااميدكننده در پرسپوليس در سال ۹۵ راهي تيم‌هاي خونه به خونه و در سال ۹۶ راهي نفت تهران شد و از آن موقع به بعد ديگر تيمي نداشته است. سوالي كه بعد از جدايي مظلومي و انتخاب مهابادي و درخشان براي كادرفني تيم جوانان مطرح مي‌شود اين است كه فدراسيون چطور با مظلومي قرارداد بسته بود كه او وقتي دلش خواست تيم را ترك كرد؟ و بعد اينكه جانشينان او با چه رزومه و براساس چه برنامه‌اي به اين جايگاه رسيده‌اند؟
رزومه لازم نيست، سرمربي‌اش كنيد!
تيم نوجوانان ايران در سال ۲۰۱۷ و در جام جهاني هند با هدايت عباس چمنيان به موفقيتي بزرگ دست پيدا كرد. تيم ايران در گروه سوم مسابقات با سه برد پياپي مقابل تيم‌هاي كاستاريكا، گينه و از همه مهم‌تر آلمان به عنوان صدرنشين راهي دور بعد شد. تيم ايران در دور گروهي برد ارزشمند ۴ بر صفر مقابل ژرمن‌ها را به ثبت رساند. شاگردان عباس چمنيان در يك هشتم دو بر يك از سد تيم مكزيك گذشت و به بالاترين مرحله‌اي كه يكي از تيم‌هاي ملي فوتبال ايران در مسابقات جام جهاني رسيده بود، رسيد. تيم ايران در اين مرحله با شكست مقابل اسپانيا از گردونه رقابت‌ها حذف شد. با اين نتيجه عباس چمنيان كه از تيم نفت‌وگاز گچساران به عنوان يك مربي ناشناخته هدايت تيم نوجوانان را برعهده گرفته بود و جانشين علي‌دوستي شده بود نشان داد مربي قابلي است و مي‌توان روي او به عنوان يك مربي پايه كه سال‌ها در تيم نوجوانان كار كند حساب باز كرد. با اين حال حذف تيم نوجوانان در مرحله گروهي رقابت‌هاي قهرماني آسيا در سال ۲۰۱۸ همه‌چيز را به هم ريخت. تيم ايران در گروهي كه تيم‌هاي هند و اندونزي و ويتنام حضور داشتند نتوانست صعود كند و اين باعث شد قرارداد چمنيان تمديد نشود. بعد از آن حسين عبدي كاپيتان سابق پرسپوليس به عنوان سرمربي تيم نوجوانان منصوب شد. عبدي يكي از كم‌رزومه‌ترين مربيان تاريخ فوتبال ايران است كه به عنوان سرمربي در يكي از تيم‌هاي ملي مشغول به كار شده است. يك سال سرمربي‌گري داماش و دو بار دستياري در تيم پرسپوليس كل دوران مربي‌گري عبدي به حساب مي‌آيد. عبدي از سال ۲۰۱۵ به اين سو نيز در فوتبال حضور فعال نداشت تا اينكه به عنوان سرمربي تيم نوجوانان انتخاب شد. تيم نوجوانان ايران در مرحله مقدماتي رقابت‌هاي قهرماني آسيا شهريور ۹۸ با هدايت عبدي مقابل تيم‌هاي مالديو و افغانستان و فلسطين به پيروزي دست پيدا كرد و راهي دور نهايي مسابقات شد. البته تيم ايران چند ماه قبل از اين مسابقات در رقابت‌هاي آسياي ميانه «كافا» با نتيجه دو بر يك مقابل افغانستان شكست خورده بود. مهم‌ترين محك حسين عبدي در قامت سرمربي نوجوانان در رقابت‌هاي قهرماني آسيا خواهد بود كه در بحرين برگزار مي‌شود. اين رقابت‌ها قرار بود در ماه نوامبر و دسامبر امسال برگزار شود كه به دليل شيوع بيماري كرونا به تعويق افتاده است.
تيم‌هاي پايه يتيم هستند
نگاهي به روزومه سرمربياني كه در يك سال اخير هدايت تيم‌هاي ملي نوجوانان و جوانان و اميد را برعهده گرفته‌اند نشان مي‌دهد كه بخشي از آنها مربيان بدون تيم بوده‌اند نظير استيلي و مظلومي و عبدي و درخشان. برخي ديگر نظير مهابادي نيز جزو مربيان تاپ فوتبال ايران به حساب نمي‌آيند. واقعيت اين است كه تمام اين افراد در چند سال اخير چيز خاصي از خودشان نشان نداده‌اند. نه نگرش تازه‌اي نه دستاورد مشخصي. از انتخاب‌هاي فدارسيون فوتبال مي‌توان چنين برداشت كرد كه هيچ برنامه جامع و مشخصي براي پرورش بازيكنان جوان و نوجوان در فوتبال ايران وجود ندارد. اينكه تيم‌هاي پايه تحت يك برنامه مدون و هماهنگ با هم كار كنند از اهميت بسيار زيادي برخوردار است. معمولا در كشورهاي پيشرفته فوتبال مربيان تيم‌هاي پايه كساني هستند كه سال‌ها سابقه كار با يك سن خاص را در كارنامه دارند و اگر هم مربي پرافتخاري نيستند اما نسبت به جايگاهي كه در آن هستند آگاهي كامل دارند و با ساير سرمربيان تيم‌هاي پايه مرتبطند. اين مربيان معمولا با جديدترين متدهاي روز فوتبال آشنا هستند و نگاه بسيار تيزبينانه‌اي در كشف استعدا‌دها دارند. راه‌هاي ارتباط برقرار كردن با بچه‌هاي كم‌سن‌وسال و نوجوان و جوان را به خوبي مي‌دانند و از همه مهم‌تر آموزش‌دهنده خوبي هستند. حال خوب است مسوولان فدراسيون فوتبال بگويند مربيان تيم‌هاي پايه كجا نشان داده‌اند كه از چنين توانايي‌هايي برخوردار هستند و برنامه هماهنگي كه قرار است تيم‌هاي پايه را همچون يك چتر حمايتي در بربگيرد چيست؟ چطور مي‌شود كه تيم ملي جوانان از سيروس پورموسي مي‌رسد به پرويز مظلومي و از پرويز مظلومي مي‌رسد به زوج مهابادي درخشان؟ در ميان اين انتخاب‌ها چه عامل مشتركي مي‌توان يافت؟ يا اينكه پروسه انتخاب كرانچار به فرهاد مجيدي و از مجيدي به استيلي با كدام ذهنيت عملي شده است؟ فاصله ذهني اين سه مربي و توانايي‌هايشان از زمين تا آسمان است. همچنين در مورد تيم نوجوانان هم اين سوال مطرح است. اگر چمنيان به آناليزهاي دقيق و استعداديابي شهرت پيدا كرد، حسين عبدي چه نسبتي با ويژگي‌هاي سرمربي سابق دارد و چه چيزهايي مي‌تواند به آن اضافه كند؟
پازل كادرهاي فني تيم‌هاي پايه ايران با هيچ حالتي جور در نمي‌آيد و به شكلي واحد ختم نمي‌شود. سه مدير اخير فدراسيون فوتبال يعني علي كفاشيان، مهدي تاج و حيدر بهاروند هيچ‌كدام نگاه ويژه‌اي به تيم‌هاي پايه نداشته‌اند و انتخاب مربيان براي اين تيم‌ها را صرفا نوعي رفع تكليف قلمداد كرده‌اند.
حميد استيلي مربي‌گري را از دستياري در كادر فني پرسپوليس آغاز كرد. او يك فصل سرمربي استيل‌آذين، يك فصل سرمربي شاهين بوشهر، يك فصل سرمربي پرسپوليس، كمتر از يك فصل سرمربي راه‌آّهن و يك فصل سرمربي ملوان بندر انزلي بود كه برمي‌گردد به سال ۹۴. استيلي از آن تاريخ تا زمستان ۹۸ كه سرمربي تيم اميد شد هدايت هيچ تيمي را برعهده نداشت و در كادرفني هيچ باشگاهي هم نبود. او بدون هيچ دستاورد مشخصي بعد از ۴ سال دوري از مستطيل سبز هدايت تيمي را برعهده گرفت كه مهم‌ترين تيم ملي بعد از تيم بزرگسالان به حساب مي‌آيد. استيلي با آن تيم هم ناكام ماند و حال دوباره در سمتش ابقا شد.
مهابادي از سال ۸۷ مربي‌گري را با تيم راه‌آهن آغاز كرد و بعد از آن تا امسال در چهارده تيم در ليگ‌هاي مختلف ايران در بسياري از تيم‌هاي دسته يك و دو حضور يافت. مهابادي با هيچ‌كدام از اين تيم‌ها به توفيق خاصي دست پيدا نكرد و در بسياري از اين تيم‌ها عمر حضورش كمتر از يك سال به طول انجاميد. در كنار مهابادي حميد درخشان نيز سمت مدير فني تيم جوانان را به دست آورد. حميد درخشان نيز وضعيت مشابهي با مهابادي دارد. او بعد از دوره نااميدكننده در پرسپوليس در سال ۹۵ راهي تيم‌هاي خونه به خونه و در سال ۹۶ راهي نفت تهران شد و از آن موقع به بعد ديگر تيمي نداشته است.