تعطيلي دانشكده‌هاي طب سنتي
بابك زماني
روز گذشته دكتر ملك افضلي، پدر شبكه‌هاي بهداشتي ايران با انتشار ويديويي، مطالب بسيار مهمي را بيان كرد كه اگر كسي استنتاجات او را به همان شيوه ادامه دهد بي‌ترديد نتيجه تعطيلي تمام دانشكده‌هاي طب سنتي خواهد بود.
او مثل بسياري ديگر از پزشكان شامل حقير نه‌تنها معتقد به ذخاير فرهنگي طب سنتي ما است بلكه بر عدم استفاده از آن حسرت مي‌خورد (ايضا مي‌خوريم) اما استفاده عملي از اين منابع را تنها براساس طب برمبناي شاهد و قالب‌هاي پزشكي مدرن روا مي‌داند. بر اين اساس است كه دانشكده‌هاي طب سنتي بايد بلافاصله تعطيل و به ميزان مورد نياز تنها پژوهشكده‌هاي طب سنتي تاسيس شود چراكه؛
-در دانشكده‌هاي طب سنتي تنها phd يعني محقق حضور ندارد بلكه متخصص و رزيدنت و دستيار وجود دارد كه به تجويز دارو و درمان بيماران مي‌پردازند. داروها و مهم‌تر از آن اصول كلي آنها مثل اخلاط و سردي و گرمي مورد تحقيق براساس EBM قرار نگرفته‌اند علي‌رغم اين همه سر و صدا و تاسيس چهل دانشكده حتي يك دارو به جامعه بين‌المللي پزشكي عرضه نشده و مورد تاييد هيچ كدام از سازمان‌هاي تحقيقاتي سلامت قرار نگرفته است.
-كساني كه سال‌هاست بر اين اساس كار و زندگي كرده‌اند و اين‌گونه درمان‌ها توجيه امورات زندگي يا پست و مقام‌شان بوده است به اصطلاح مبتلا به باياس بوده و امكان تحقيق در مواردي كه پيشاپيش به نتيجه مثبت آن معتقد و متعهدند را ندارند. پژوهشكده‌هاي طب سنتي بايد توسط افراد بي‌نظر اداره شوند.
-پيش‌فرض‌هاي ذهني‌اي كه پيش از هر تعقلي باعث خوشامد و پذيرش ذهني ايرانيان مي‌شوند قدمتي بسيار طولاني‌تر از دين مبين اسلام داشته و حتي حاكي از برخي جنبه‌هاي ثنويت و بت‌هاي ذهني باستاني هستند بنابراين باياس معتقدان بسيار جدي و صعب‌العلاج است و شايد در برخي درمان‌ها مقايسه با غير ايرانيان هم ضرورت داشته باشد يا افرادي با ريشه‌هاي نژادي مختلف.
- دين مبين اسلام به عنوان يك فرهنگ و آيين مدرن‌تر و متاخر‌تر نسبت به اين‌گونه تصورات اساسا شكستن بت‌هاي ذهني و تكيه بر عقل يكي از اهدافش بوده است و عقل بشر به عنوان يكي از زيباترين فرآيندهايي كه خداوند آفريد در آن ارزش والايي دارد و عقل گريزي ريشه در اسلام ندارد «و ما يعقلها الا العالمون» سوره عنكبوت آيه ۴۳.
خوشبختانه متوليان اصلي اين آيين، حساب اصول متعالي اسلام و لزوم رعايت همه آنها -ازجمله عقل‌گرايي در همه شؤون- را از اين خرافات پاك كردند. هر اشاره‌اي از ايشان براي تقويت همه سنت‌ها ضرورتا و ناگفته محدود و مشروط به عقل و دانش است.
-فرهنگ ايراني هم علي‌رغم مشكلاتي كه اخيرا پيدا كرده از اين خرافات بري است. آنچه از طريق ابن‌سينا با تكيه بر مشاهده و طبقه‌بندي توانست به رهايي طب از اوهام كليسايي در اروپا ياري برساند از ريشه ايراني بود.
-ريشه بسياري از خرافات موجود نه در فرهنگ ايراني و اسلامي واقعي مردم، بلكه در اعتباربخشي دولتي است كه باعث اعتباربخشي به اين خرافات شده. تاسيس بيش از چهل دانشكده نه براي تحقيق بلكه عمدتا براي آموزش تشخيص و درمان، موثر‌ترين نوع اعتباردهي در اذهان عمومي بوده است.
-واقعيت آن است كه طب سنتي در ميان مردم ما از بسياري از كشورهاي ديگر رواج كمتري دارد. پديده منحصر به فرد در كشور ما وجود سازوكار منسجم دولتي براي ترويج اين روش‌ها قبل از تحقيقات علمي است.
-نكته محوري در مباحث فوق صحت اطلاعات و نوع تحقيقات است و بنابراين ذاتا در حيطه مسووليت معاونت تحقيقات وزارت بهداشت قرار مي‌گيرد. در اين ميانه معاون تحقيقات وزارت بهداشت نه تنها در جهت يافتن راهي علمي براي نجات سنت‌هاي طبي ما و در جهت زدودن دامن فرهنگ‌هاي اسلامي و ايراني از تصورات عقل‌گريزانه بلكه مهم‌تر از همه در جهت استفاده صرف از دانش در دفاع از سلامت مردم محروم به‌ويژه در بحران كرونا، وظايف تاريخي سنگيني برعهده دارد. هر كه در اين جايگاه قرار بگيرد به سرعت درخواهد يافت كه پايبندي به اصول و سوگندي كه در آستان مردم و جامعه پزشكي خورده بسيار مهم‌تر از دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌ها و سلسله مراتب اداري است. در اين راه مهم‌ترين ياور بنيان پاك و دانش محور اين نهاد و همچنين سنت پايبندي مسوولان قبلي از استاد دكتر ملك افضلي تا استاد دكتر ملك‌زاده به بنيان‌هاي دانش، به هر قيمتي است كه اخيرا دكتر ملك‌زاده با اقدامي تاريخي در دفاع از علم پرنسيپ‌هاي اين منصب را هر چه والاتر و دشوار‌تر تعريف كرد. از همين زاويه و با درك عميق از دشواري اين مسووليت تاريخي است كه استاد ملك افضلي (و با تأسي از ايشان بنده هم ) براي معاونت جديد آرزوي موفقيت مي‌كنيم.