چرا روابط چين و انگليس رو به وخامت گذاشت؟
پل‌هاي تخريب شده
مترجم: هديه عابدي
بنديكت راجرز يكي از منتقدين سرسخت چين و حاميان آزادي شهروندان هنگ‌كنگ است و هميشه عادت دارد به اينكه برخلاف ميلش مورد توجه قرار بگيرد. با اين وجود در اقدامي كه حتي براي او هم غافلگير كننده بود، سفارت چين در لندن تلاش كرد اعضاي پارلمان انگليس را قانع كند تا صداي او را خفه كنند. اين اتفاق در سال 2017 رخ داد، زماني كه راجرز نايب‌رييس و هم بنيانگذار كميسيون حقوق بشر حزب محافظه‌كار انگليس بود. منابع مي‌گويند چيني‌ها از طريق سفارت خود با نمايندگان محافظه‌كار رايزني كرده بودند تا آنها راجرز را كه عضوي از پارلمان نبود، قانع كنند دهانش را ببندد و ديگر از چين حرفي نزند.
پايگاه خبري بلومبرگ در گزارشي مي‌نويسد: «تجربيات مرتبط با راجرز از جمله مهم‌ترين اتفاقاتي است كه در مصاحبه با نمايندگان مجلس، ديپلمات‌ها، مقامات حزب و منابع امنيتي مورد بحث قرار مي‌گيرد و كمك مي‌كند بدانيم چرا روابط لندن و پكن رو به وخامت گذاشته و تا چه حد چين حاضر است تلاش كند بر اين روايت تاثير بگذارد. بسياري از افرادي كه در اين مصاحبه‌ها حضور يافتند به دليل حساسيت روابط‌شان با ديپلمات‌هاي چيني، نخواستند نام‌شان فاش شود. در بحبوحه خروج از اتحاديه اروپا، دعواي با چين براي انگليس مسير خطرناكي است و باعث مي‌شود لندن بيش از پيش در معرض اقدام تلافي‌جويانه دومين اقتصاد بزرگ جهان قرار بگيرد؛ مساله‌اي كه استراليا به خوبي آن را درك مي‌كند. چين سال گذشته پس از امريكا و آلمان، سومين شريك تجاري بزرگ انگليس بود. اما انگليس در ميان شركاي تجاري چين رتبه نازل 14 را در اختيار دارد. دولت بوريس جانسون، نخست‌وزير انگليس كه پيش از اين تحت فشار دولت ترامپ مجبور شد شركت چيني هواوي را از سال 2027 از شبكه نسل پنجم (5G) خود حذف كند، اكنون قصد دارد از همين سال آينده جلوي نصب تجهيزات شركت چيني را بگيرد تا نمايندگان محافظه‌كار مجلس انگليس راضي شوند. اين بخشي از وجه‌المصالحه‌اي است كه جانسون مجبور است براي تصويب قانون امنيت مخابرات در جلسه هفته آينده مجلس بپردازد. قانون امنيت ملي ديگري كه با هدف محافظت از سرمايه‌هاي انگليس در برابر سرمايه‌گذاري خارجي طرح شده، مساله ديگري است كه احتمال دارد خشم چين را برانگيزد. ژائو ليجيان، سخنگوي وزارت خارجه چين روز چهارشنبه در كنفرانس خبري روزانه خود ضمن محكوم كردن اقدام بي‌دليل انگليس عليه هواوي، گفت: اين مساله منافع مشروع شركت‌هاي چيني را به خطر انداخته و بر اعتماد متقابل ميان پكن و لندن تاثير مي‌گذارد. جانسون خود را يك چين‌دوست خطاب كرده و تمايل خود براي همكاري با چين را ابراز كرده است، اما با توجه به خصومت روزافزون نمايندگان حزب محافظه‌كار در برابر چين، سخت بتوان بدون اعلام برائت از پكن، ارزش‌هاي بريتانيا را حفظ كرد. يين دانكن اسميت، يكي از رهبران سابق حزب محافظه‌كار و منتقد هميشگي پكن هفته گذشته در مجلس بريتانيا چين را «بزرگ‌ترين تهديد و مشكل انگليس و جهان آزاد» خواند. شايد بقيه چندان با اظهارات او موافق نباشند، اما همين انتقادات نشان‌دهنده فشار روزافزوني است كه پكن در سطح جهان با آن مواجه مي‌شود. اين كشور در عين حال بايد به طيف گسترده‌اي از مسائل، از هنگ‌كنگ و حقوق بشر گرفته تا مالكيت زيرساخت‌ها و شركت‌هاي راهبردي در كشورهاي خارجي بپردازد. انگليس در كنار امريكا و كره جنوبي يكي از 9 اقتصاد بزرگي است كه در آن ديدگاه منفي در خصوص چين به بالاترين سطح خود رسيده است. اتفاقي كه اخيرا افتاد به خوبي نشان مي‌دهد روابط چين و انگليس تا چه حد شكرآب شده است. گروهي از نمايندگان مجلس انگليس با سفير چين تماس ويدئويي برقرار كردند تا هفتاد و يكمين سالگرد جمهوري خلق چين را به او تبريك بگويند. در جريان اين ويدئوكنفرانس، يكي از اعضاي حزب محافظه‌كار بحث رفتار چين با اقليت مسلمان اويغور را پيش كشيد. در واكنش، سفير چين با تندي به او حمله كرد و به اين نماينده هشدار داد وارد مسائل داخلي كشورش نشود. سپس به مدت 5 دقيقه سخنراني كرد تا ثابت كند حرف نماينده انگليسي اشتباه بوده است. يكي از حاضران در آن تماس مي‌گويد وضعيت بسيار پرتنشي بود.
در شرايطي كه هر دو كشور با ديده ترديد به هم نگاه مي‌كنند، چندين تن از اعضاي مجلس انگليس دولت جانسون را تحت فشار گذاشته‌اند تا نفوذ روزافزون و ترسناك چين در بخش‌هاي حياتي زندگي مردم انگليس، از انرژي گرفته تا امور مالي و فناوري را متوقف كند. اين نمايندگان ادعا مي‌كنند اين نفوذ با حمايت مستقيم حكومت پكن ميسر شده است. در اين بين هواوي بيشترين رايزني را انجام داده است. اين شركت با بسياري از اعضاي مجلس اعيان انگليس صحبت كرده تا جلوي خلع يد آن از بازار اين كشور را بگيرند. اما به گفته منابع خبري، بسياري از نمايندگان تا جايي كه مي‌توانستند از اين شركت فاصله گرفتند و به آن بي‌توجهي كردند. هواوي علنا از دولت انگليس خواسته با توجه به شكست دونالد ترامپ در انتخابات امريكا در تصميم خود تجديد نظر كند.
خريد مشروعيت
يك منبع نزديك به جامعه اطلاعاتي انگليس مي‌گويد وقتي صحبت از نفوذ چين در انگليس به ميان مي‌آيد، مساله به «خريد مشروعيت» تبديل مي‌شود. چيني‌ها شركت‌ها و كسب و كارها را به شكلي كاملا قانوني و اخلاقي مي‌خرند و به اين ترتيب براي خود مشروعيت دست و پا مي‌كنند. نخبگان انگليسي بسيار انعطاف‌پذيرند، به راحتي تحت تاثير قرار مي‌گيرند و به راحتي خودشان را مي‌فروشند. يكي از نمايندگان حزب محافظه‌كار تعامل با سفارت چين را يك گفت‌وگوي دوطرفه مي‌داند؛ تبادل صادقانه همراه با تلاش براي قانع‌سازي از سوي هر دو طرف و عدم تلاش براي اعمال فشار. يك نماينده ديگر مي‌گويد سفير چين هيچگاه به گونه‌اي عمل نكرده كه نامناسب تلقي شود و ماهيت رابطه دو كشور بايد بر اساس همكاري باشد، نه بر اساس تقابل.
ديپلماسي چين و انگليس
پنج سال پيش بود كه ديويد كامرون، نخست‌وزير وقت انگليس اعلام كرد دو كشور در «عصر طلايي» روابط خود قرار دارند و حتي ترتيبي داد تا شي جين‌پينگ، رييس‌جمهور چين با كالسكه طلايي به ديدار ملكه انگليس در كاخ باكينگهام برود. اما اكنون روابط چين با ديگر كشورها روز به روز وخيم‌تر مي‌شود و اين مساله نمي‌گذارد چين به جايگاه بين‌المللي مدنظر خود برسد. دولت پكن هر كاري كرده تا جلوي تلاش‌هاي دولت ترامپ براي معرفي چين به عنوان يك تهديد عليه نظم جهاني، به ويژه در ميان قدرت‌هايي مثل انگليس را بگيرد. وانگ ايوي، مدير موسسه مسائل بين‌الملل در دانشگاه رنمين پكن مي‌گويد در چند سال اخير روابط چين و انگليس به وضوح رو به وخامت گذاشته است. بخشي از اين مساله به استفاده روزافزون لندن از رابطه خود با ائتلاف اطلاعاتي «پنج چشم» برمي‌گردد. انگليس بايد روابط خود با امريكا را بهبود بخشد تا بتواند آسيب ناشي از خارج شدن از بازار اتحاديه اروپا را جبران كند.
دومينيك راب، وزير امور خارجه انگليس، هفته گذشته بيانيه «پنج چشم» در خصوص چين را امضا كرد. در اين بيانيه، اعضاي ائتلاف متعهد شدند وظيفه خود را در قبال مردم هنگ‌كنگ - مستعمره سابق انگليس - انجام دهند. چين در همين ماه جاري بيش از يك بار انگليس را به خاطر انتقاد از رفتارهاي پكن در هنگ‌كنگ تهديد كرده و آن را در كنار استراليا، ديگر عضو «پنج چشم» قرار داده است. وانگ ونبين، سخنگوي وزارت خارجه چين روز 13 نوامبر در كنفرانس خبري خود اعلام كرد اگر انگليس و استراليا به همين مسير اشتباه ادامه دهند، چين به شكلي قاطعانه و مشروع، واكنش‌هاي لازم را نشان مي‌دهد.
راجرز، مدير اجرايي «ديده‌بان هنگ‌كنگ» كه تهديدها عليه آزادي‌هاي اوليه اين منطقه را رصد مي‌كند، مي‌گويد در سال 2017 مقاله‌اي را به مناسبت 20 سالگي استقلال هنگ‌كنگ نوشته بود، اما سفارت چين در لندن صراحتا مخالفت خود با انتشار اين مقاله را اعلام كرد. پيش از انتشار اين مقاله در وب‌سايت «خانه محافظه‌كاران» (ConservativeHome)، يكي از نمايندگان مجلس با او تماس گرفته تا در مورد اين رايزني‌ها به او اطلاع دهد. حال اين پرسش به وجود مي‌آيد كه مقامات چيني چطور از انتشار قريب‌الوقوع آن مقاله اطلاع داشتند؟
نامه‌هاي ناشناس
راجرز كه پيش‌تر از نامزدهاي حزب محافظه‌كار بود، در اكتبر همان سال اجازه ورود به خاك هنگ‌كنگ را پيدا نكرد. البته اين مساله منحصر به او نبود. ناجيل اوانز، نايب‌رييس مجلس عوام و سياستمداري كه 30 سال نماينده محافظه‌كاران بود نيز پس از سفر به تايوان به عنوان رييس گروه پارلماني انگليس و تايوان، نتوانسته بود ويزاي ورود به چين را دريافت كند.
راجرز مي‌گويد در چند سال گذشته نامه‌هاي تهديدآميز ناشناسي به آدرس منزل او و همسايگانش ارسال مي‌شده كه در آن از آنها خواسته مي‌شد «چشم از او برندارند.» اين نامه‌ها حتي به دست مادرش هم رسيده بود. او ايميل‌هاي مشابهي را نيز دريافت كرده و ايميل‌هاي جعلي نيز به نام او به نمايندگان مجلس و خبرنگاران ارسال شده است. اين آزار و اذيت تا جايي پيش رفت كه يكي از اعضاي كابينه مساله را با سرويس‌هاي اطلاعاتي مطرح كرد. چارلز پارتون، ديپلمات سابق انگليسي با بيش از دو دهه سابقه در چين مي‌گويد ديپلماسي تهاجمي كه در دوران همه‌گيري كرونا به اجرا درآمده باعث بازنگري در روابط خارجي انگليس شده است. قبلا همه چيز آزاد بود و خيلي راحت مي‌توانستيد پول دربياوريد، چون هيچ كس نبود از شما حساب بكشد. اما ديگر آن دوران به سر آمده است.