ناتو به انتظار بهبود روابط امريكا و اروپا
محمود فاضلي
با آغاز به كار جو بايدن در كاخ سفيد در ماه ژانويه آينده، ناتو اميدوار است كه پس از دوران رياست‌جمهوري ترامپ، روابط بين امريكا و اروپا دوباره گرم شود و حضور بايدن در رياست‌جمهوري، اميدها را براي بهبود روابط فراآتلانتيك افزايش دهد. پيش از جلسه كنفرانس ويديويي وزراي خارجه ناتو، استولتنبرگ دبيركل آن از برگزاري اجلاس فوق‌العاده در آغاز سال 2021 با حضور «جو بايدن» پس از تحويل قدرت در واشنگتن خبر داد كه اين اولين سفر خارجي بايدن محسوب مي‌شود.
بسياري به انتظار تغييرات اساسي در ناتو پس از سخنان سال گذشته رييس‌جمهوري فرانسه براي جلوگيري از «مرگ مغري» ناتو هستند. حتي ترامپ هنگام ورود به كاخ سفيد در سال 2017، با زيرسوال بردن ماده 5 پيمان همبستگي جمعي، متحدان اروپايي خود را به شدت نگران كرده بود. او از اروپايي‌ها خواسته بود هزينه‌هاي دفاعي خود را حداقل به 2درصد از توليد ناخالص داخلي خود افزايش دهند. ترامپ حملات خود را عليه آنگلا مركل و آلمان متمركز كرده بود و آنها را متهم كرده بود كه به ناتو بدهكار هستند. 10 عضو از 30 عضو تقاضاي ترامپ براي رساندن هزينه‌هاي دفاعي خود به حداقل 2درصد از توليد ناخالص داخلي خود را برآورده كرده‌اند. اعضاي ناتو در گذشته توافق كرده بودند سطح بودجه اختصاصي به امور دفاعي را به حداقل 2درصد توليد ناخالص داخلي خود افزايش دهند. در گذشته فقط امريكا، يونان و انگليس از اين توافق تبعيت كرده بودند، اما شواهد نشان مي‌دهد كه روماني، استوني، لتوني، لهستان، ليتواني، فرانسه و نروژ اين هدف را برآورده مي‌كنند.
در اين ميان وزير خارجه انگليس خطاب به وزراي كشورهاي خارجه عضو ناتو بر تداوم همكاري لندن با اين ائتلاف تاكيد كرد. به گفته او، افزايش 24.1 ميليارد پوندي هزينه‌هاي دفاعي انگليس، موقعيت ما را به عنوان بزرگ‌ترين كمك‌كننده اروپا در ناتو تقويت مي‌كند. ناتو موفق‌ترين ائتلاف در طول تاريخ و در زماني است كه دشمنان ما در فضا در برهه بين صلح و جنگ سرگرم عمليات هستند. لندن از تداوم همكاري با ناتو جهت مواجهه با تهديدها و چالش‌هاي جديد حمايت مي‌كند.»
بي‌ترديد پس از روي كار آمدن بايدن و عادي شدن شرايط و پس از تعاريف اعضاي عضو از شخص بايدن، ناتو با چالش‌هاي بزرگ و عميقي روبه‌رو خواهد بود. اولين چالشي كه در حضور روساي ديپلماسي 30 نفر از جمله وزير خارجه امريكا در نشست ناتو مطرح شد، مساله خروج نيروهاي امريكايي و متحدان از افغانستان است. پس از 19 سال جنگ، طولاني‌ترين درگيري كه تاكنون توسط امريكا انجام شده و پس از حملات تروريستي 11 سپتامبر آغاز شد، دولت ترامپ در ماه‌هاي اخير با طالبان در مورد عقب‌نشيني نيروهاي امريكايي به توافق رسيد و متقابلا طالبان متعهد شده كه مانع تبديل شدن افغانستان به پايگاه تروريست‌ها شود. البته دبيركل همزمان هشدار مي‌دهد در صورت عدم موفقيت در مذاكرات افغانستان «در فوريه 2021» تصميمات دشواري بايد اتخاذ شود.
موضوع چين نيز همچنان براي ناتو يك چالش مهم محسوب مي‌شود. تقويت نظامي، به ويژه در درياي چين شرقي و طرح راه ابريشم، خطرات قابل‌توجهي براي ناتو وجود دارد. تقويت نظامي روسيه در اطراف كشورهاي متحد، همچون اوكراين، گرجستان و همچنين در سوريه و ليبي نيز از ديگر موارد نگراني ناتوست. اگرچه تنش ميان تركيه و يونان در درياي مديترانه شرقي و لغو تمرين‌هاي نظامي توسط دو كشور تا حدودي از تنش و درگيري نظام طرفين را دور كرده اما به گفته دبيركل ناتو اين مساله به طور اساسي حل نشده است. ناتو در گزارش خود مدعي است اين ائتلاف بايد درباره نحوه مقابله با چين و ظهور ارتش اين كشور جدي‌تر فكر كند.
اخيرا دبيركل ناتو در ديدار با «ژان ايو لودريان» وزير خارجه فرانسه در بروكسل او را در جريان ايجاد سازوكار نظامي تش‌زدا بين يونان و تركيه از سوي ناتو قرار داد و تاكيد كرد ناتو همچنان بستر مهمي براي رايزني‌ها و گفت‌وگوهاي فني به منظور تكميل تلاش‌هاي ديپلماتيك است. پمپئو وزير خارجه امريكا نيز در آخرين حضور خود در نشست ناتو ضمن انتقاد شديد از تركيه كه با همراهي چند كشور روبه‌رو بود، خريد سيستم‌هاي تسليحاتي روسيه توسط اين كشور را يك هديه به مسكو تعبير كرد. به ادعاي او تركيه، امنيت ناتو را تضعيف كرده و در نزاع با يونان و قبرس بر سر منابع گاز بي‌ثباتي در شرق مديترانه به وجود آورده است. به ادعاي پمپئو آنكارا در اعزام مبارزان سوري به ليبي و همچنين به نزاع قره‌باغ مرتكب اشتباه شد كه اين سخنان با واكنش‌هاي چاوش اوغلو روبه‌رو شد. به اعتقاد طرف ترك، امريكا مي‌خواهد متحدان اروپايي را عليه تركيه تحريك كند. امريكا به طرفداري از يونان در درگيري‌هاي منطقه‌اي پرداخته و از فروش تسليحات ضدهوايي پاتريوت ساخت امريكا به آنكارا امتناع كرده است.
از ديگر چالش‌هاي ناتو روابط با روسيه است. روسيه نگران افزايش فعاليت‌هاي نظامي ناتو در درياي سياه است. به اعتقاد مسكو، ناتو در حال گسترش حوزه فعاليت‌هاي خود در درياي سياه است و كشورهاي خارج از منطقه را نيز به آنجا كشانده است. تعداد ناوهاي ناتو در درياي سياه و نيز پروازهاي شناسايي هواپيماهاي بدون سرنشين ناتو در نزديكي مرزهاي روسيه افزايش يافته است. ناتو زيرساخت‌هاي بلغارستان و روماني را به كار گرفته و سلاح‌هاي تهاجمي خود را در منطقه مستقر كرده و در تمرينات نظامي آنها سناريوهايي كه نشان از مقابله نظامي دارند را پياده كرده كه حمله به قلمرو روسيه با استفاده از بمب‌افكن‌هاي راهبردي امريكا كه قادر به حمل سلاح‌هاي هسته‌اي هستند، از جمله اين سناريوها است. اقدامات ناتو موجب بي‌ثباتي منطقه مي‌شود و ميان كشورهاي منطقه تفرقه مي‌اندازد.»