درباره سريال «گامبي وزير»؛ پربيننده‌ترين مينيسريال نتفليكس
حالا همه عاشق شطرنج هستند
صدف فاطمي
داستانِ فيلم، زندگي دخترك يتيمي را روايت مي‌كند كه با مرگ يا در حقيقت خودكشي مادرش در يتيم‌خانه دست و پنجه نرم مي‌كند. در يتيم‌خانه به بچه‌ها قرص آرامبخش مي‌دهند و بث هارمون با بازي «آنيا تيلور جوي» به اين قرص‌هاي آرامبخش توهم‌زا اعتياد پيدا مي‌كند. توهم حاصل از مصرف اين قرص‌ها مسير جديدي در زندگي بث باز مي‌كند؛ او در ملاقات با سرايدار يتيم‌خانه متوجه استعداد خارق‌العاده‌اش در شطرنج مي‌شود و با قدرت تخيل و تمركزي كه بر اثر مصرف قرص‌ها پيدا مي‌كند، شطرنجِ خيالي تمرين مي‌كند. اين قصه چند خطي سريال «گامبي وزير» است كه نتفليكس خبر داده با بيش از ۶۲ ميليون بيننده در ۲۸ روز به يكي از پربيننده‌ترين ميني‌سريال‌ها در اين سرويس تبديل شد. تنها چند روز بعد از پخش اين مينيسريال موجي از كامنت‌هاي مثبت در رسانه‌ها و شبكه‌هاي اجتماعي پيچيد. همه يك پيام مشترك داشتند؛ «گامبي وزير» را از دست ندهيد! اين سريال تصوير جديدي از شطرنج را به نمايش درآورده؛ با «گامبي وزير» حالا همه صفحه شطرنج مي‌خرند، استراتژي‌هاي آغاز بازي را براساس متدهاي كلاسيك تمرين مي‌كنند و عاشق شطرنج هستند. مينيسريال 7 قسمتي «گامبي وزير» را اسكات فرانك و آلن اسكات ساخته‌اند كه اسكات فرانك وظيفه كارگرداني و نوشتن فيلمنامه تمامي قسمت‌هاي سريال را به عهده داشته است. اين اما اولين‌بار نيست كه اسكات فرانك يك اثر پرسر و صدا به نمايش مي‌گذارد. او سابقه درخشاني در سينما دارد و پيش از اين هم با نوشتن فيلمنامه‌هايي مانند «خارج از ديد»، «گزارش اقليت» و «لوگان» بر سر زبان‌ها افتاده بود. فرانك دو بار براي فيلمنامه‌هاي اقتباسي «خارج از ديد» و «لوگان» نامزد دريافت جايزه اسكار شده و حالا با «گامبي وزير» روي ديگري از دنياي شطرنج را به آدم‌ها نشان داده. هر چند تا الان قصه‌هاي زيادي درباره شخصيت‌هاي باهوش و ورزشكار روايت شده اما شايد با قاطعيت بتوان گفت كه «گامبي وزير» خط و رسم‌هاي معمول را بر هم زده و به اثري متفاوت در اين حوزه بدل شده است. اسكات فرانك و آلن اسكات مسير متفاوتي ساخته‌اند و جزيياتي را درباره شخصيت اصلي داستان روايت مي‌كنند كه مخاطب را تا آخر قسمت هفتم مي‌كشاند. آن‌طور كه گاردين نوشته:«گامبي وزير يك سريال بازيگرمحور است. بازيگر نقش اول زن در تمام طول سريال نه فقط با كلمه بلكه با حركات چشم و بدن هم با مخاطب حرف مي‌زند.»
بث؛ اعتياد و نبوغ
آنيا تيلور جوي در گفت‌وگو با سايت خبري اسكرين رانت درباره شخصيت بث هارمون و اعتياد آميخته به نبوغ او صحبت كرد؛ اينكه او و اسكات فرانك، نويسنده سريال چطور دو موضوع سوء مصرف مواد مخدر و استعداد بي‌نظير در بازي شطرنج را به طور همزمان در يك كاراكتر تلفيق كردند و به نمايش درآوردند. او تجربه بازيگري در موقعيت راه رفتن روي طناب اعتياد و نبوغ را بي‌نهايت جذاب توصيف كرده و گفته:«چيزي كه من و اسكات خيلي زود درباره‌اش به نتيجه رسيديم اين بود كه هيچ بازي شطرنجي احساس يكساني ندارد و هيچ دوره‌اي از مصرف الكل يا مواد هم احساس يكساني ندارد. چيزي كه به نظر من درباره اعتياد جذاب بود اين است كه هر چيزي كه براي خوددرماني مصرف مي‌شود صرفا براي مدت زمان كوتاهي مفيد است. به همين دليل است كه آدم سراغش مي‌رود. چيزي كه آدم را نابود مي‌كند، زماني است كه هر چيزي مصرف كرده‌اي ديگر جواب نمي‌دهد كه اين اتفاق ناگريز است. آن وقت است كه زندگي شما كاملا از ريل خارج مي‌شود. بنابراين درك اينكه چرا بث اين كار را مي‌كند جذاب مي‌شود؛ آيا او در حال حاضر الكل مصرف مي‌كند چون حس مي‌كند كاملا ايزوله شده؟ آيا اين قرص‌ها را مصرف مي‌كند چون فكر مي‌كند تنها راه پيروزي او در مصرف اين مواد است؟ احساسات بث بيش از اندازه زياد است و او بايد احساساتش را آرام كند. من فكر مي‌كنم درك اين موضوع باعث شد كه ما از موضوع اعتياد تقليد مسخره‌اي نكنيم و به شكل كليشه‌اي به آن نپردازيم كه «اوه، در حال حاضر من واقعا به‌هم ريخته‌ام...» نه! اين يك بيماري بسيار جدي است و يك دليل مشخص براي همه اين اتفاق‌ها وجود دارد.»
تجربه شطرنج؛ بروس پاندولفيني را كنارم داشتم
بازي شطرنج! شايد كمتر كسي پيش از پخش سريال «گامبي وزير» فكر مي‌كرد روزي شطرنج اين‌قدر براي همه مردم جذاب شود كه عبارت «چگونه شطرنج بازي كنيم؟» در جست‌وجوي گوگل به بالاترين ميزان خود در ۹ سال گذشته برسد. آنيا تيلور جوي درباره سابقه بازي شطرنج و تجربياتي كه در «گامبي وزير» به دست آورده به «اسكرين رانت» گفته:«من هرگز قبل از بازي در اين مينيسريال شطرنج بازي نكرده بودم و احساس قدرداني مي‌كنم كه فرصت تجربه اين دنياي جادويي پنهاني به من داده شد؛ دنيايي كه چيزي از آن نمي‌دانستم. من يك مربي شطرنج باورنكردني و حرفه‌اي به نام بروس پاندولفيني كنارم داشتم كه انساني شگفت‌انگيز، بسيار حمايت‌گر و بسيار دوست‌داشتني است. شايد به نظر عجيب بيايد اما من مسووليت زيادي نسبت به جامعه شطرنج احساس مي‌كردم كه داستان را به درستي تعريف كنم و واقعا بتوانم آن شخصيت را مجسم كنم. مي‌خواستم ايميل‌هاي بروس را چاپ كنم و روي ديوار بچسبانم. او بعد از ديدن سريال به من ايميل‌هايي زده بود كه برخي از آنها چيزهاي خيلي خاصي هستند. او به اين نمايش افتخار مي‌كند و اين باعث افتخار من است.»
گري كاسپاروف؛ بازي آخر بايد به روش گامبي وزير انجام مي‌شد
شطرنج‌باز بزرگ روس مشاور سريال «گامبي وزير» بوده كه اسكات ابتدا از او دعوت مي‌كند نقش واسيلي بورگوف، حريف روسي بث هارمن را بازي كند. «گري كاسپاروف» در گفت‌وگو با سايت خبري اسليت درباره پيشنهاد اسكات براي بازي در سريال گفته:«پيشنهاد وسوسه‌انگيزي بود اما من گفتم كه نگرانم به خاطر برنامه‌هايم نتوانم اين همه وقت بگذارم چون بازي در اين نقش دست‌كم ۲ تا ۳ ماه زمان مي‌برد. اما به اسكات گفتم چرا درباره سريال حرف نزنيم؟ شايد بتوانم با تجربه‌اي كه در اين حوزه دارم، كمك كنم صحت اتفاقاتي كه درباره شطرنج مي‌افتد حفظ شود. چون فيلم‌هاي زيادي درباره شطرنج ساخته شده بود كه مردم بيشتر حس مي‌كردند اين هاليوود است نه شطرنج. چيزي در آنها گم شده بود؛ در واقع روان‌شناسي و زبان بدن در آنها درست نبود.» او در ادامه توضيح داده كه بعد از خواندن كتاب والتر تويس كه فيلم از روي آن ساخته شده همچنين خواندن فيلمنامه به اسكات گفته:«3 عنصر مهم در فيلمنامه هست كه مي‌تواند در آنها كمك كند. اول اينكه شطرنج چطور بازي مي‌شود. منظور فقط حركت مهره‌ها نيست بلكه زبان بدن، لمس مهره‌ها و همه چيزهايي كه به مخاطبان اين حس را مي‌دهد كه آنها بازيكن واقعي هستند. دوم هم بازي‌هايي كه در طول سريال نمايش داده مي‌شود. طبعا تعداد زيادي بازيكن شطرنج اين سريال را مي‌بينند و مي‌گويند:« اينها چرنده!» خيلي از فيلم‌هايي كه درباره شطرنج ساخته شده، نمي‌توانند روش درست حركت مهره‌ها را به تصوير بكشند. در فيلمي كه درباره بازيكن و بازي شطرنج است بايد شطرنج واقعي بازي شود و مردم اگر اين قابليت را دارند بايد تشخيص بدهند كه اين يك بازي واقعي است.» با توجه به اينكه والتر تويس در كتابش بازي‌ها را توصيف كرده بايد بازي‌هايي پيدا مي‌شد كه تا حد امكان به توصيف كتاب نزديك باشند. گري در‌نهايت با بروس پاندولفيني كه مشاور اقتباس فيلمنامه از رمان «گامبي وزير» بوده، صحبت مي‌كند و بازي‌هاي كليدي را انتخاب مي‌كنند. گري در اين باره توضيح داده:« بيشتر بازي‌ها دشوار نبود اما بزرگ‌ترين چالش بازي آخر بود. بازي آخر بايد با استراتژي گامبي وزير بازي مي‌شد. البته مي‌توانستم بازي‌هايي با استراتژي‌هاي ديگر هم انتخاب كنم اما با روح كتاب جور درنمي‌آمد. بايد استراتژي‌‌اي انتخاب مي‌كردم كه در 40 حركت يا همان حدود به موقعيت پيچيده‌اي برسد كه به زمان ديگري موكول شود.» اين استراتژي شروع دقيقا همان موقعيت پيچيده‌اي كه لازم بود را ايجاد كرد؛ موقعيتي كه به نقطه اوج سريال تبديل شد. وقتي خبرنگار سايت پي‌آرآي از گري كاسپاروف پرسيد:«حالا كه سريال تمام شده و شما آن را ديده‌ايد به نظرتان چقدر مسابقه‌هاي شطرنج اين سريال واقعي است؟ آيا همچنان چيز عجيب و غيرقابل باوري در آنها وجود دارد؟»گري كاسپاروف پاسخ داد:«من مي‌دانم كه آدم نمي‌تواند به نتيجه مطلوب صددرصدي دست پيدا كند چراكه ما درباره بازيگرها صحبت مي‌كنيم. آنها مجبور بودند وانمود كنند كه شطرنج بازي مي‌كنند اما اين فيلم صرفا براي من يا هيچ شطرنج‌باز حرفه‌اي ديگري نبوده. اين فيلم براي عموم مردم است. عموم مردم بر اين باور هستند كه واقعي بوده و به اندازه‌اي كه يك فيلم هاليوودي مي‌توانسته به بازي شطرنج نزديك شده است.» نتفليكس چند روز بعد از پخش «گامبي وزير» در صفحه توييتر خود خبر داد كه اين مينيسريال در ۹۲ كشور در ليست ۱۰ برنامه پربيننده نتفليكس است و در ۶۳ كشور رتبه اول را كسب كرده. همچنين رماني كه منبع اقتباس اين سريال بوده بعد از گذشت ۳۷ سال از زمان انتشار در ليست پرفروش‌ترين كتاب‌هاي نيويورك تايمز قرار گرفته است. اسكات فرانك درباره ميزان استقبال مردم از «گامبي وزير» گفته:«من از اين اتفاق هم خوشحالم و هم مات و مبهوت! اين فراتر از چيزي است كه هر كدام از ما تصور مي‌كرديم».