هاروكي موراكامي در كتاب «كافكا در كرانه» تعبير جالبي درباره آدم‌هايي كه گرفتار مصائب و سختي مي‌شوند، دارد. او مي‌گويد: «انساني كه از توفان بيرون آمده ديگر آني نيست كه قدم به درون توفان گذاشته است.» بيراه نيست اگر چنين تعبيري را براي اين روزهاي سخت سينماي ايران به كار ببريم، حقيقتا اين روزها كرونا شلاق دردناك خود را بر پيكره سينما وارد مي‌كند و كمتر كسي را مي‌توان سراغ داشت كه از شر اين توفان سهمگين در امان بماند. اما پرسشي كه اينجا به وجود مي‌آيد اينكه آيا سينما و اهالي آن بعد از فروكش كردن اين توفان سهمگين همان نگرش قبل توفان را دارند يا دچار تغيير رويكرد مي‌شوند؟ آيا مخاطبان سينما از يك اثر سينمايي همان توقعي را دارند كه پيش از كرونا داشتند؟ آيا دغدغه فيلمسازان و فيلمنامه‌نويسان دچار تغيير مي‌شود؟ اصلا مسوولان سينما براي سال آينده سينما چه استراتژي‌اي داشته باشند؟
بدون برنامه با سَر زمين مي‌خوريم
سعيد خاني تهيه‌كننده فيلم‌هايي نظير «لونه زنبور»، «ارادتمند نازنين بهاره تينا» براي روزهاي پساكرونايي سينماي ايران برنامه‌ريزي مدون را پيشنهاد مي‌دهد، به اعتقاد او اگر بعد از اتمام كرونا، سينماي ايران (مثل حال حاضر كه هيچ برنامه مشخصي براي رهايي از ركود و ورشكستگي ندارد) هيچ قاعده و قانون مشخصي براي بازگشايي سينما نداشته باشد وضعيت به مراتب تلخ‌تري را بر سينماي ايران خواهيم ديد، او اكران آنلاين را در سينماي ايران محصول دوران كرونا مي‌داند. به اعتقاد او اگر كرونا نبود جريان اكران آنلايني هم در سينما وجود نداشت: « با راه‌اندازي پلتفرم‌هاي آنلاين، مخاطب با جنس سينماي ديگري ارتباط برقرار كرد و اين فيلم‌ها در معرض ديد تماشاگران قرار گرفت كه اگر همين فيلم‌ها در سينماي ايران اكران مي‌شد مردم از آن استقبال زيادي نمي‌كردند. يعني اين فيلم‌ها يا در هنر و تجربه يا به صورت محدود در سالن‌هاي سينما نمايش داده مي‌شدند . پس بپذيريم در اين مدت چشم تماشاگر با اين نوع فيلم‌ها عادت كرده است.
هر فيلمي را به اسم سينما نمي‌توانيم اكران كنيم
بحث مهمي كه اينجا مطرح مي‌شود اين است كه آيا در صورت بازگشايي سالن‌هاي سينما مخاطب توقع ديگري از فيلم‌ها دارد؟ به اعتقاد خاني سال آينده وقتي سالن‌هاي سينما باز شود و ترس مخاطب از كرونا بريزد، از پرده سالن‌هاي سينما توقع فيلم‌هاي ديگري دارد به اين معني كه تماشاگر نمي‌خواهد همان فيلم‌هايي كه در گوشي موبايل خود يا در نمايشگر خانگي ديده را در سالن‌هاي سينما هم دوباره ببيند.توقع مخاطب از پرده سينماها در پساكرونا فيلم به معناي واقعي است. يعني از اين به بعد سينماها مختص فيلم‌هاي خوب و با كيفيت و به اصلاح بيگ پروداكشن بايد باشد و ما نمي‌توانيم هر فيلمي را به اسم سينما در سالن‌هاي سينما نمايش دهيم.
اين تهيه‌كننده با اشاره به اينكه اكران آنلاين براي ما سينماداران وضعيت و موقعيت خوبي را به وجود آورده مي‌گويد: «در مزيت اكران آنلاين همين بس كه يكسري فيلم‌هاي تجربي و هنري‌تر را تحت حمايت خود درآورده و در صورت بازگشايي سالن‌هاي سينما فضا براي فيلم‌هاي با مخاطب بيشتر باز مي‌شود. يعني اگر در پيشاكرونا براي فيلم‌ها در سينماها سقف نمايش چهارهفته‌اي قرار داد بسته مي‌شد در پساكرونا هفته‌هاي بيشتري فيلم‌ها فرصت اكران پيدا مي‌كنند.» خاني در اينجا به مثالي اشاره مي‌كند: «سال گذشته فيلم سينمايي روي پرده بود و مخاطبان زيادي هم داشت ولي صرفا براي فيلم نفروش ديگر كه قرارداد اكران در همين زمان را داشت؛ ما بايد قيد اكران فيلم پرمخاطب را مي‌زديم و آن فيلم نفروش كم مخاطب را اكران مي‌كرديم. آخر براي چه سالن سينما بايد براي فيلمي كه مخاطب ندارد نمايش داشته باشد؟»
با اين صحبت‌هاي خاني مي‌توانيم نتيجه بگيريم سال آينده وقتي مخاطب به سينما بيايد ديگر آن مخاطب پيشاكرونا نباشد و توقعش از فيلم روي پرده بالا مي‌رود و ديگر نمي‌خواهد همان فيلم‌هاي پلتفرم‌ها را در سالن ببيند. از همين رو فيلم‌هايي بايد در سينما ساخته شود و فيلم‌هايي بايد در سالن‌ها به نمايش درآيد كه واجد كيفيت به معناي واقعي باشد.
حامي مردمي باشيم كه يكسال قرنطينه را تحمل كردند
از خاني مي‌پرسيم پيشنهاد او براي دوران پساكرونا چيست؟ او معتقد است شروع بازگشايي سالن‌هاي سينما در پساكرونا بسيار اهميت دارد؛ اينكه مخاطب قرار است جذب چه فيلم‌هايي شود و براي چه فيلم‌هايي به سالن سينما بيايد بسيار اهميت دارد، از همين رو در وهله اول بايد فيلم‌هايي كه مخاطب‌پسند هستند را در سينماها اكران كنيم تا شرايط عادي سالن‌هاي سينما بهتر شود. مخاطبي كه نزديك به يكسال در خانه بوده و دراين مدت دچار رخوت و مشكلات روحي شده نياز به شادابي دارد. بايد فيلم‌هاي كمدي خوب براي اين دسته از بينندگان عام نمايش دهيم. همچنين فيلم‌هايي با كيفيت استاندارد سينمايي براي مخاطبان واقعي سينما اكران كنيم مخاطب واقعي سينما برايش فيلم تلخ و جنگي و... فرقي نمي‌كند مخاطب واقعي دنبال فيلم است كه بر پرده سالن ببيند. بايد فيلم‌هايي براي تماشاگران واقعي داشته باشيم.
خاني در پاسخ به سوالي در اين رابطه كه آيا دغدغه فيلمسازان و فيلمنامه‌نويسان هم دچار تغيير و دگرگوني مي‌شود، گفت: «قطعا يكسري فيلم‌ها تغيير مضمون دارند، رنگ و بوي كرونايي مي‌گيرند و با مضاميني حول كرونا ساخته مي‌شوند اما به لحاظ اجرايي نويسنده‌هاي ما بايد متن‌هايي را بنويسند كه متناسب با قاب سينما باشد.» به عقيده اين سينماگر ديگر دوران فيلم‌هاي آپارتماني و دو نماي بسته از سر و گردن براي نمايش بر پرده عريض گذشته است . چنين فيلم‌هايي در دوران كرونا در اكران آنلاين خوراك مردم را تهيه مي‌كرده از اين پس سينما دچار تغيير رويكرد در ساختار مي‌شود.
بايد با مخاطب گريزي مقابله كنيم
وي در پايان صحبت‌هاي خود تاكيد مي‌كند: «بايد توجه كنيم مردم ما نزديك به يكسال است كه سينما نرفته‌اند و در مدت كرونا ما با يك جور مخاطب گريزي در سينما مواجه بوديم براي بازگشايي سالن‌هاي سينما خيلي اهميت دارد كه دو نكته را مد نظر قرار دهيم. اول فيلم‌هاي خوب و مردم پسند را در اولويت اكران قرار دهيم و مورد اصلي ديگر تبليغات بسيار بالا و اطلاع‌رساني براي فيلم‌هاست. يعني مردم بدانند كه سينما باز است و اين فيلم‌ها در سالن‌ها نمايش داده مي‌شود.اينجا با تاكيد مي‌گويم اگر براي سال آينده و بازگشايي سينما مثل الان كه براي زمان كرونا هيچ برنامه‌اي براي سينما نداريم آن زمان هم برنامه‌ريزي نداشته باشيم سينماي ايران دچار آسيب و ضربات جبران‌ناپذيري مي‌شود. اما اگر تبليغات خوب و فيلم‌هاي مناسب در سينماها اكران شود با يك برنامه‌ريزي مطلوب و درست، سال آينده براي سينماي ايران سال خيلي خوبي خواهد بود.»
سالن‌هاي سينما را افزايش دهيم
نزديك به يكسال است سينماي ايران روزهاي نامطلوبي را به واسطه شيوع كرونا پشت سر مي‌گذارد و به ورشكستگي كامل رسيده است. از سيد امير سيدزاده تهيه‌كننده فيلم‌هايي نظير«ناخواسته» و «تعارض» درباره اين موضوع سوال مي‌پرسيم او با بيان اينكه مخاطب پساكرونايي با تماشاگر پيشاكرونايي به لحاظ روحي فرق دارد، مي‌گويد: «بايد براي بازگشت به وضعيت سابق سينما نكات مهمي را در نظر بگيريم و برنامه‌ريزي مدوني داشته باشيم و بايد در ادامه مسير، سينما تغييرات زيادي را در خود ببيند تا بتواند جاذبه براي مخاطب داشته باشد.» اما مهم‌ترين نكته‌اي كه بايد در راس همه برنامه‌ريزي‌هاي مسوولان سينما قرار بگيرد چيست؟ سيدزاده گسترش سالن سازي را عامل مهمي مي‌داند كه بايد اين مهم با همكاري بخش خصوصي و متناسب با تكنولوژي روز افزايش پيدا كند: «دولت مي‌تواند با بخشيدن امتيازهايي به سينماداران بخش خصوصي تعداد سالن‌هاي سينما در شهرهاي مختلف را بالا ببرد . وقتي تعداد سالن‌هاي سينما در سراسر كشور زياد باشد منِ تهيه‌كننده يا سرمايه‌گذار با علم به اينكه فيلمم در تعداد سالن‌هاي بيشتر امكان اكران پيدا كند راغب به سرمايه‌گذاري در فيلم مي‌شوم. به اين نكته توجه كنيم قطعا اكران فيلم در تعداد پانصد سالن سينما در كشور خيلي ارزش بيشتري دارد تا سيصد سالن. » به گفته تهيه‌كننده «شماره 17 سهيلا» ساخت سالن‌هاي سينمايي هم به بازگشت سرمايه كمك مي‌كند و هم تعداد مخاطبان بيشتري را به سالن‌ها دعوت مي‌كند و از اين حيث مي‌تواند باعث رونق و جانبخشي دوباره سالن‌هاي سينما در پساكرونا باشد.
مخاطب در پساكرونا فيلم‌هاي خوب مي‌خواهد
سيدزاده در بخش ديگري از صحبت خود به مضامين فيلم‌هايي كه قرار است پس از كرونا در سينما ساخته شود اشاره مي‌كند: «متاسفانه بايد به اين نكته اذعان كنيم كه سينماي ايران در باب نگارش فيلمنامه به‌شدت دچار ركود و رخوت شده است و دليل اين مدعا را هم به آساني مي‌توان در قصه اكثر فيلم‌ها مشاهده كرد، از مثلث‌هاي عشقي گرفته تا سوژه‌هاي كاملا تكراري. جز چند فيلم با موضوع اجتماعي خوب سينماي ايران در سال‌هاي گذشته چيزي در چنته نداشته است.»
تهيه‌كننده «پاسيو» مي‌گويد: «سينماي ايران در مقوله حقوق زنان و شهروندي؛ حقوق دختران زيربلوغ، تبعات جنگ در كشور و... درام‌هاي قابل توجهي مي‌تواند بسازد و به همين واسطه مي‌تواند راوي بسياري از مشكلات جامعه باشد.» به اعتقاد او بايد اهالي سينما در پرداختن موضوعات در سينماي پساكرونا دقت زيادي به خرج دهند تا فيلم‌هايي بسازند كه بتواند براي مخاطب جاذبه داشته باشد.
كمدي خوب بسازيم نه بيهوده جفنگ ببافيم
تهيه‌كننده فيلم «تعارض» در پاسخ به اينكه آيا براي روحيه بخشي مردم، فيلم‌هاي كمدي در سال‌هاي بعد از شيوع كرونا مناسب است يا خير، به اين نكته اشاره مي‌كند كه متاسفانه در سال‌هاي قبل آنقدر تعداد فيلم‌هاي كمدي بي‌ارزش و سطحي و فيلم‌هاي اجتماعي فاقد انسجام زياد شده كه مخاطبان را از سالن سينما فراري داده‌اند. وي در عين حال مي‌گويد: «براي ساختن فيلم‌هاي كمدي خوب نويسنده‌هاي ما بايد به سمتي بروند كه با ايده‌هاي ناب به مسائل روز بپردازند و از دل يك موقعيت، لحظات شاد خلق كنند تا پيام‌شان به خوبي به مخاطب انتقال داده شود. به گفته اين تهيه‌كننده كمدي در جهان تعريف خاص خود را دارد و فيلم‌هاي شاد و مفرح حاصل موقعيت و لحظه است نه حرف‌هاي زشت و ركيك و نماهاي اروتيك. او ما را به شاهكارهاي چاپلين ارجاع مي‌دهد كه چگونه تلخ‌ترين لحظات را به زبان شيرين بيان مي‌كرد هم مخاطب را مي‌خنداند و هم او را به تفكر وادار مي‌كرد.
سينماي ايران در پساكرونا نيازمند حمايت جدي دستگاه‌هاي فرهنگي- هنري است و آنها بايد با پرداخت سوبسيد به سينماداران كمك كنند. به باور اين تهيه‌كننده؛ اساسا شغل سينماداري پس از كرونا سود چنداني نخواهد داشت و حتي براي خانواده‌هاي آسيب‌ديده از وضعيت اقتصادي هم صرف نمي‌كند و توجيه اقتصادي ندارد كه به صورت دسته جمعي به سينما بروند. آنها به جاي هزينه‌هاي زياد، منتظر مي‌مانند يا فيلم‌ها در شبكه‌هاي آنلاين اكران شود يا نسخه نمايش خانگي آن را مي‌بينند. از اين جهت ادامه حيات شغل سينماداري با پرداخت هزينه‌هاي آب و برق و... نيازمند به حمايت دستگاه‌هاي دولتي خواهد بود.»
از نظر سيدزاده مسوولان سينما بايد با اجراي سياست‌هاي راهبردي فرهنگي بهنگام، دغدغه فيلمسازان را شكل دهند و نيازمخاطبان را جست‌وجو كنند و با شناخت از علايق مخاطب فيلم‌هايي بسازند كه سينما در پساكرونا هم گردش مالي خوبي داشته باشد و هم مخاطبان را به سينما بكشاند: «اميدوارم با همكاري نهادهاي فرهنگي دولتي و استقبال مخاطبان سال آينده شاهد شكوفايي و رونق صنعت سينماي ايران باشيم.»
ترافيك اكران را كنترل كنيم
منصور سهراب‌پور تهيه‌كننده فيلم‌هايي نظير «درخونگاه»، «من سالوادور نيستم»، «حمال طلا» به شرايط سينماي پساكرونا اميدوار است و مي‌گويد: «اهالي سينما شرايط سختي را پشت سر گذاشته‌اند و توانستند دوران مشقت باري را تحمل كنند از اين جهت به نظرم مي‌آيد آنها آمادگي خروج از اين بحران را داشته باشند.» او به صحبت‌هايش اضافه مي‌كند: «در اين روزهاي قرنطينه‌اي نويسندگان و همه آنهايي كه اهل قلم و نگارش هستند هم فرصت خوبي براي تامل و تفكر و نگارش فيلمنامه‌هاي خوب و پرمحتوا داشتند و در اين مدت سناريوهاي خوبي استخراج شده. از اين جهت من از همين الان براي سال آينده پيش‌بيني خوبي دارم و اميدوارم اتفاقات پيش روي همه ما خوب باشد.» او همچنين در بخش ديگري از صحبت خود به حمايت دولت اشاره مي‌كند و اينكه اگر مسوولان سينما تمام تمهيدات لازم را براي رفع مشكلات سينما به كار بگيرند در كارسينماگران گشايش حاصل مي‌شود. از نظر اين تهيه‌كننده حمايت مسوولان سينما مي‌تواند در زمينه‌هاي كنترل ترافيك اكران در سال آينده باشد: «وقتي تعداد سالن‌هاي سينما گسترش پيدا كنند و وضعيت اكران روان‌تري در سالن‌هاي سينما شاهد باشيم قطعا اين موضوع در جذب مخاطب تاثير دارد . به هر جهت بايد بپذيريم كه اهالي سينما در سال كرونا دچار خسران زيادي شده‌اند از طرفي مخاطبان هم توقع‌شان از سطح توليدات سينما بالا رفته و فيلم‌هاي بهتر و باكيفيت‌تر مي‌خواهند. اميدوارم مسوولان سينما شرايط همدلانه‌اي را براي سينماگران فراهم كنند ولي با اين وجود من فضا را نويد بخش مي‌بينم و مي‌توانم بگويم تابستان سال آينده وضعيت سينماها و مخاطبين در شرايط عالي قرار خواهد گرفت.»
سعيد خاني: اگر براي سال آينده و بازگشايي سينما مثل الان هيچ برنامه‌اي براي سينما نداريم آن زمان هم برنامه‌ريزي نداشته باشيم سينماي ايران دچار آسيب و ضربات جبران‌ناپذيري مي‌شود.
سيد امير سيدزاده: شغل سينماداري پس از كرونا سود چنداني نخواهد داشت و حتي براي خانواده‌هاي آسيب ديده از وضعيت اقتصادي هم صرف نمي‌كند كه به صورت دسته جمعي به سينما بروند. آنها به جاي هزينه‌هاي زياد، منتظر مي‌مانند نسخه نمايش خانگي آن را مي‌بينند.
منصور سهراب‌پور: من از همين الان براي سال آينده پيش‌بيني خوبي دارم اهالي سينما شرايط سختي را پشت سر گذاشته‌اند و توانستند دوران مشقت‌باري را تحمل كنند از اين جهت به نظرم مي‌آيد آنها آمادگي خروج از اين بحران را داشته باشند.