دنبال حل يك‌شبه داستان نباشيم
قمارباز بيشتر بيمار است تا يك مجرم خطرناك
بهرام سرگوسرائي
رسانه‌ها اين روزها بيشتر روي پيدا كردن افراد پشت پرده شبكه‌هاي قمار و شرط‌بندي تمركز كرده‌اند. پليسي بودن داستان و ارتباطش با نهادهاي قدرت و ثروت باعث شده تا حدودي اصل ماجرا يعني شيوه مبارزه و قربانيان فراموش شوند. خيلي‌ها اين روزها منتظرند پليس يك نفر را دستگير كند و بگويد همه‌چيز زير سر اين شخص بوده و از امروز كه او به زندان مي‌رود قمارخانه‌هاي مجازي تعطيل مي‌شوند. در صورتي كه چنين انتظاري غلط است. شبكه‌هاي قمار و شرط‌بندي ماهيتي شبيه به كارتل‌هاي مواد مخدر دارند. همان‌طوركه در تجارت مواد مخدر با شبكه‌هاي بزرگ توليد و توزيع و خرده‌فروشان جزيي مواجه هستيم در شبكه‌هاي قمار هم دقيقا با هميت وضعيت سر و كار داريم. بايد بدانيم همان‌طوركه كشته شدن پابلو اسكوبار هم نتوانست تجارت مواد مخدر را حتي در منطقه امريكاي جنوبي و مركزي متوقف كند، دستگيري گادفادر احتمالي شبكه قمار هم به تمام شدن ماجرا منتهي نمي‌شود. اين يك تجارت بسيار پرسود است و هميشه پيدا مي‌شوند افرادي كه در سوداي كسب درآمد اين راه را امتحان كنند.
اين يك واقعيت است كه امروزه عده زيادي در حال فعاليت در سايت‌هاي شرط‌بندي هستند و از اين راه سود كسب مي‌كنند. همه اينها الزاما به يك نفر بر نمي‌گردد. ما با گروه‌هاي مختلفي سر و كار داريم كه هر يك براي خودشان تشكيلات دارند. هر باندي رييس دارد، بازوي تبليغاتي دارد، تيم پشتيباني دارد، نيروهايي در بدنه ارگان‌هاي رسمي دارد، پياده‌نظام دارد و البته مشتريان خاص خودش را هم دارد. گاهي همين باندها با هم به مشكل برمي‌خورند و درصدد حذف هم برمي‌آيند. بنابراين ايده رسيدن به يك شخص واحد براي حل اين معضل منتفي است. همچنين اين تصور كه مي‌توانيم اين مشكل را براي هميشه ريشه كن كنيم نيز مردود است.
در تمام دنيا و از جمله در ايران سال‌هاست پليس با باندهاي توليد و توزيع مواد مخدر درگير است. سال‌هاست در اين رابطه كشف‌هاي بزرگي صورت گرفته و آدم‌هاي گردن كلفتي به دام قانون افتادند. همين پنجشنبه گذشته بيش از 5 تن مواد مخدر كشف‌شده امحا شد. با اين حال تجارت مواد مخدر هيچگاه متوقف نمي‌شود. دليل اين امر ساده است: عرضه و تقاضا. يعني تا وقتي افرادي باشند كه به هر دليل مصرف مواد مخدر را دوست دارند، كساني پيدا مي‌شوند كه به آنها جنس بفروشند و تا وقتي كساني هستند كه مواد مخدر توزيع مي‌كنند آدم‌هايي مصرف‌كننده خواهند شد. قمار و سايت‌هاي شرط‌بندي هم چنين وضعيتي دارد. در اين زمينه بايد جدا از كار امنيتي قضايي براي برخورد با گردانندگان شبكه قمار، به آگاه‌سازي نسل جوان و نوجوان در مورد مضرات افتادن به دام شرط‌بندي توجه ويژه داشت. همان‌طوركه سال‌هاست آگاه‌سازي در مورد سوء مصرف مواد مخدر به بخش ثابت آموزش‌هاي سنين كودكي و نوجواني تبديل شده است. اما نكته جالب اينكه با وجود همه اين اقدامات، از قبيل ساختن فيلم و سريال، برگزاري كلاس آموزشي، نشان دادن آيينه‌هاي عبرت و چيزهايي از اين دست باز هم كساني پيدا مي‌شوند كه به دام اعتياد گرفتار مي‌شوند. يعني بايد از همين امروز بپذيريم كه مبارزه با پديده قمار و شرط‌بندي يك مبارزه دايمي خواهد بود.
چند روزي مي‌شود كه پليس و قوه قضاييه از طرح‌هاي ضربتي با گردانندگان و مبلغان سايت‌هاي شرط‌بندي خبر داده‌اند و در اين بين افرادي نيز بازداشت شده‌اند. اكثر كارشناسان معتقدند كه اين رويه بايد با همين قدرت ادامه پيدا كند و از آن مهم‌تر نيروهاي امنيتي بايد دنبال سرشاخه‌هاي اصلي اين پروژه در خارج از كشور و همكاران‌شان در داخل ايران باشند. در عين حال در مبارزه طولاني با پديده قمار برخورد فصلي و مقطعي با آدم‌هاي مياني نيز به تنهايي راهگشا نيست. بدون شك اگر فردا پليس تمام خرده فروش‌ها و مصرف‌كنندگان مواد مخدر سطح شهر را هم دستگير كند تنها براي خودش و قوه قضاييه دردسر ايجاد خواهد كرد. در بحث شرط‌بندي نيز فيلتر كردن چند سايت يا دستگيري چند نفري كه كارت اجاره مي‌دادند يا تبليغ سايت بت مي‌كردند به تنهايي كمكي نمي‌كند.
با توجه به توضيحات بالا شايسته است از همين امروز برخي نگاه‌ها در اين مسير عوض شود. از همه مهم‌تر بايد بين قماربازها و آدم‌هايي كه از اين تجارت سود مي‌برند تفاوت قائل شويم. همان‌طوركه امروزه افراد معتاد به مواد مخدر در وهله اول بيمار در نظر گرفته مي‌شوند نه مجرم. اعتياد به قمار سال‌هاست به عنوان يك بيماري اجتماعي خطرناك در كشورهاي پيشرفته خدمات درماني دريافت مي‌كند و همان‌طوركه نهادهايي مردمي و دولتي براي كمك به افراد آسيب‌ديده از مواد مخدر يا الكل تشكيل شده، براي قماربازهايي كه در حال نابودي زندگي‌شان هستند نيز چنين نهادهايي وجود دارد.
در كنار دادن خدمات درماني بايد بحث ريشه‌يابي عوامل آلوده شدن افراد به قمار هم پردازش شود. بسياري از كارشناسان معتقدند يكي از دلايل اصلي افزايش وحشتناك گرايش جوانان و نوجوانان به قمار در سه سال گذشته مشكلات اقتصادي بوده است. در واقع خيلي‌ها تلاش مي‌كنند با آزمودن شانس‌شان در سايت‌هاي قمار تكاني به وضعيت زندگي‌شان بدهند. در اين راه مبلغان سايت‌هاي شرط‌بندي با نشان دادن زندگي لاكچري و ادعاي اينكه تمام اين پول‌ها از راه قمار به دست آمده نقش مهمي ايفا مي‌كنند. نوجواني كه نداري خانواده‌اش را كنار ويلاي رو به درياي فردي مثل «ميلاد حاتمي» مي‌گذارد از خودش مي‌پرسد چرا من نبايد چنين زندگي‌اي داشته باشم؟ بعد دست به كار مي‌شود تا از طريق راهي كه همان شخص پولدار به او نشان داده، يعني قمار به ثروت دست پيدا كند. گزارش‌هاي زيادي از كودكان كار منتشر شده كه آنها شب به شب پول‌هايي كه از طريق پاك كردن شيشه ماشين‌هاي مردم و فروختن دستمال كاغذي در مي‌آورند را در سايت‌هاي شرط‌بندي قمار مي‌كنند تا بلكه ستاره اقبال به آنها چشمك بزند. اما متاسفانه تنها چيزي كه نصيب‌شان مي‌شود حسرت و تماشاي پولدارتر شدن تبليغ‌كنندگان و دارندگان سايت‌هاي شرط‌بندي است.
در كشور ما قمار از لحاظ قانون و شرع غير مجاز و حرام است. در واقع به همين دليل است كه قماربازها جرات نمي‌كنند به مراجع قانوني مراجعه كنند چون مجرم هستند. مجرم شناخته شدن فردي كه در سايت بت بازي مي‌كند علاوه بر اينكه فرصت بازيابي فرد آلوده را از بين مي‌برد بهترين فرصت براي گردانندگان سايت‌هاي شرط‌بندي به حساب مي‌آيد. چرا كه خيلي از افراد مالباخته به دليل اينكه از لحاظ قانوني مجرم به حساب مي‌آيند نمي‌توانند يا نمي‌خواهند بابت سرمايه‌اي كه از آنها دزديده شده شكايت كنند. در نتيجه با مقدار قابل توجهي پول بدون مدعي مواجه مي‌شويم كه به راحتي در شبكه بانكي انتقال پيدا مي‌كند. براي دزد چه چيزي بهتر از پول بي‌صاحب؟ در اين زمينه قانون‌گذاران و مجريان قانون مي‌توانند با بازنگري در قوانين و نه مجاز يا حلال دانستن قمار به نوعي اين مشكل را برطرف كنند. چند شب پيش در يك برنامه تلويزيوني گفته شد از اين پس براي افرادي كه در سايت‌هاي قمار فعاليت مي‌كنند هم پرونده قضايي درست مي‌شود. اين كار درست همانند جمع كردن تمام مصرف‌كنندگان مواد مخدر است و تنها دستاوردش از بين بردن توان نيروي انتظامي و گذاشتن صدها هزار پرونده روي دست قوه قضاييه خواهد بود. واقعا چطور مي‌شود بچه‌هاي نوجوان سيزده، چهارده ساله‌اي كه به قمار روي آورده‌اند را بازداشت كرد؟
فرد قمارباز علاوه بر اينكه پناهي در نهادهاي قانوني پيدا نمي‌كند از جمع خانواده و دوستانش نيز جدا مي‌شود. در بخش مربوط به سرگذشت‌هاي واقعي قماربازها به تفصيل شرح آدم‌هايي كه يك روز خيلي عادي در يك سايت شرط‌بندي ثبت‌نام كردند و چند سال بعد متوجه شدند نه دوستي براي‌شان مانده نه خانواده‌اي را بررسي كرديم. فعلا مي‌خواهيم به اين نكته اشاره كنيم كه طرد شدن فرد معتاد به قمار نه تنها كمكي به او و جامعه نمي‌كند، بلكه روزهاي سياه‌تري را نيز پيش روي فرد قرار مي‌دهد و چه بسا او را از يك قمارباز پاك باخته به يك مجرم خطرناك تبديل كند.
اين يك واقعيت است كه امروزه عده زيادي در حال فعاليت در سايت‌هاي شرط‌بندي هستند و از اين راه سود كسب مي‌كنند. همه اينها الزاما به يك نفر بر نمي‌گردد. ما با گروه‌هاي مختلفي سر و كار داريم كه هر يك براي خودشان تشكيلات دارند. هر باندي رييس دارد، بازوي تبليغاتي دارد، تيم پشتيباني دارد، نيروهايي در بدنه ارگان‌هاي رسمي دارد، پياده‌نظام دارد و البته مشتريان خاص خودش را هم دارد. گاهي همين باندها با هم به مشكل برمي‌خورند و درصدد حذف هم برمي‌آيند. بنابراين ايده رسيدن به يك شخص واحد براي حل اين معضل منتفي است.
خيلي از افراد مالباخته به دليل اينكه از لحاط قانوني مجرم به حساب مي‌آيند نمي‌توانند يا نمي‌خواهند بابت سرمايه‌اي كه از آنها دزديده شده شكايت كنند. در نتيجه با مقدار قابل توجهي پول بدون مدعي مواجه مي‌شويم كه به راحتي در شبكه بانكي انتقال پيدا مي‌كند. براي دزد چه چيزي بهتر از پول بي‌صاحب؟