نگاهي به مسائل تاثيرگذار در آينده روابط امريكا و هند؛ از حقوق بشر تا رقابت قدرت‌هاي بزرگ
بيم‌واميدهاي روابط واشنگتن و دهلي نو
محمدحسين لطف‌الهي
كارشناسان متفق‌القولند كه چين و سياست‌هاي بين‌المللي اين كشور اصلي‌ترين عامل در تعيين كيفيت روابط امريكاي بايدن و هند خواهد بود. در طول چهار سال گذشته، دولت دونالد ترامپ سرمايه‌گذاري قابل توجهي روي گسترش روابط واشنگتن و دهلي‌نو انجام داد؛ چرا كه هند را به عنوان شريكي حياتي در مسير متعادل‌سازي قدرت چين مي‌دانست و مقامات دولت او بر اين باور بودند كه ايالات متحده مي‌تواند از طريق تقويت روابط با دهلي‌نو مي‌تواند گام‌هاي موثري در مسير كنترل قدرت چين بردارد. در همين راستا، همكاري‌هاي نظامي ميان دو كشور و روابط صميمي ميان دونالد ترامپ و نارندرا مودي - كه هر دو ملي‌گراياني سلطه‌طلب بودند - باعث نزديكي هرچه بيشتر امريكا و هند شد. اكنون در حالي كه دونالد ترامپ در انتخابات رياست‌جمهوري سوم نوامبر شكست خورده و جو بايدن، رقيب دموكرات او به عنوان رييس‌جمهور منتخب ايالات متحده به زودي كار خود را آغاز خواهد كرد، كارشناسان ديپلمات‌هاي امريكايي، مقامات هندي و كارشناسان امنيت ملي بر اين باورند كه نوعي بازنگري در روابط دو كشوررا شاهد خواهيم بود و ديگر مانند گذشته نمي‌توان انتظار داشت كه همكاري‌هاي مشترك با سرعت افزايش پيدا كند. با اين وجود كارشناسان معتقدند سطح روابط ميان دهلي‌نو و واشنگتن به دلايل مهمي از جمله موضوع چين كاهش جدي نخواهد داشت. از يك سو، تحليلگران بر اين باورند كه دولت جو بايدن به تحولات داخلي مناقشه برانگيز هند - جايي كه حزب راست‌گراي نارندرا مودي به‌طور مداوم در حال يكدست كردن قدرت و خصومت‌ورزي آشكار با اقليت‌هاي مسلمان است - واكنش نشان خواهد داد. موضوعي كه دونالد ترامپ چشم بر آن بسته بود و ترجيح مي‌داد با سكوت از كنار آن عبور كند. از ديگر سو، كارشناسان فكر مي‌كنند كه مسائلي واجب‌تر از ملاحظات حقوق بشري دامنگير دولت بايدن خواهد بود و اين مسائل مانع از آن مي‌شوند كه دولت آينده امريكا تجديدنظري جدي در روابط با هند داشته باشد. آنها معتقدند ايالات متحده نياز ويژه‌اي به همكاري با دهلي‌نو براي مهار هند دارد و همين موضوع سبب مي‌شود امريكا قادر به تغيير سياست‌هاي خود در اين حوزه نباشد. استيون بيگان، معاون وزير خارجه امريكا در ماه اكتبر در اين باره گفت: «گشايش اصلي در روابط ايالات متحده و هند در دوره رياست‌جمهوري بيل كلينتون اتفاق افتاد. رييس‌جمهور بوش به تقويت روابط سرعت بخشيد، اين موضوع در دوره رييس‌جمهور اوباما ادامه يافت و در دوره رييس‌جمهور ترامپ نيز شاهد بوديم چگونه دو كشور در مسير تقويت بيش از پيش همكاري‌ها گام برداشتند.» به گفته او، بسيار حائز اهميت است كه هر رييس‌جمهوري كه به كاخ سفيد آمده فارغ از نگاه سياسي به تقويت روابط با هند پرداخته يا دست‌كم سطح روابط با اين كشور را حفظ كرده است. تحليلگران سياست خارجي امريكا موضوع چين را عامل اصلي اين رفتار روساي جمهور طي سه دهه گذشته ارزيابي مي‌كنند. اشلي جي تليس، يكي از اعضاي ارشد بنياد كارنگي در واشنگتن در اين باره مي‌گويد: «ما به دلايل متعددي به رابطه قوي و پايدار با هند نياز داريم كه اصلي‌ترين اين دلايل ضرورت مهار سرعت رشد چين است.»
همكاري چهارجانبه براي مهار چين
در سال جاري به‌رغم بروز پاندمي كرونا و تحت تاثير قرار گرفتن بسياري از مناسبات بين‌المللي، تنش ميان چين و هند رو به افزايش گذاشت. از جمله موضوعات مورد بحث ميان دو كشور، اختلافات مرزي بود كه در ابتداي سال 2020 به كشته شدن 20 سرباز هندي منجر شد. در پي اين اتفاق، اين احساس نياز در دهلي به وجود آمد كه بايد به تقويت همكاري‌هاي امنيتي چهارجانبه با ايالات متحده، استراليا و ژاپن بپردازد و قدرت بازدارندگي خود را در برابر چين افزايش دهد. چين نگاهي منفي به اين همكاري چهارجانبه دارد و آن را «نسخه آسيايي پيمان آتلانتيك شمالي» ارزيابي مي‌كند؛ چرا كه به درستي آگاه است هدف اصلي اين همكاري امنيتي مهار قدرت پكن است. در مقابل هند نيز به دليل اينكه همچنان اميدوار به حفظ روابط رسمي و بالا نگه داشتن سطح تجارت با چين است، همكاري گسترده‌اي در چارچوب اين گفت‌وگوهاي چهارجانبه نداشت و تنها پس از بالا گرفتن تنش مرزي حاضر شد كه تجديدنظري در اين خصوص داشته باشد.
در امريكا جو بايدن نيز كه در گذشته خوش‌بينانه از ظهور چين به عنوان «يك قدرت بزرگ» سخن مي‌گفت در سال‌هاي اخير به صورت فزاينده‌اي نسبت به پكن سختگيرتر شده است و از ضرورت مقابله با رشد روز افزون اين كشور حرف مي‌زند. نيويورك‌تايمز نوشته است كه بايدن قصد دارد با تمركز روي همكاري با كشورهاي ژاپن، استراليا و هند درصدد مقابله با چين برآيد. ريچارد فونتين، مدير اجرايي موسسه امنيت امريكاي جديد در اين باره مي‌گويد: «امريكاي بايدن به تقويت اين همكاري چهارجانبه در شرق و جنوب شرقي آسيا ادامه خواهد داد.»
هند نگران است
به رغم چشم‌اندازي كه از سياست خارجي بايدن در قبال چين موجود است، برخي مقامات و تحليلگران هندي نگرانند كه دولت بايدن به اندازه كافي در قبال پكن سختگير نباشد و اين موضوع سبب شود كه سختگيري‌هاي بيشتري در خصوص هند صورت گيرد. برهما چلني، استاد مطالعات استراتژيك در مركز تحقيقات سياست - يك اتاق فكر در دهلي نو - معتقد است «اگر جو بايدن رويكرد نرم‌تري را در قبال چين در پيش گيرد، باعث خواهد شد دهلي‌نو نيز در خصوص همكاري‌هاي امنيتي چهارجانبه تجديد نظر كرده و درباره متحدان خود در حوزه سياست خارجي بازانديشي كند.» در خصوص همكاري‌هاي نظامي نيز به نظر مي‌رسد امكان تقويت روابط به صورت جدي مطرح نباشد؛ چرا كه امريكا به‌رغم تمايل به فروش سلاح به هند، اين كشور را به عنوان يك خريدار بزرگ سلاح از ديگر كشورها از جمله فرانسه، روسيه و اسراييل مي‌داند كه نمي‌توان به‌طور كامل به آن اعتماد كرد. مقامات پنتاگون ابراز نگراني كرده‌اند كه در صورت واگذاري تجهيزات پيشرفته نظامي به هند اين امكان وجود داشته باشد كه نيروهاي نظامي ديگر كشورها نظير روسيه به اين تجهيزات دسترسي پيدا كنند و چنين وضعيتي به نفع امريكا نخواهد بود. نگراني ديگر هندي‌ها، عدم سختگيري دولت آينده ايالات متحده در قبال پاكستان است. ترامپ سختگيري‌هاي زيادي عليه پاكستان داشت تا بتواند رضايت هند را در اين زمينه جلب كند. از جمله اين اقدامات قطع كمك‌هاي مالي به اسلام‌آباد بوده كه در دوره ترامپ قطع شده است.
بازداشت ۷۵ تن در كشمير پس از انتخابات محلي
رهبران سياسي و يكي از مقام‌هاي پليس كشمير روز شنبه اعلام كردند، دولت هند دست‌كم ۷۵ تن از رهبران سياسي و فعالان كشميري را بابت ناآرامي‌هاي سياسي پس از پيروزي ائتلافي از احزاب سياسي منطقه‌اي اين ناحيه در انتخابات محلي بازداشت كرده است.
به گزارش رويترز، انتخابات شوراي محلي كشمير كه اخيرا به انجام رسيد، نخستين مورد از زمان لغو وضعيت ويژه كشمير از سوي دولت نارندرا مودي، نخست‌وزير هند به شمار مي‌رود. دهلي‌نو از سال گذشته ميلادي گروه‌هاي اپوزيسيون را سركوب كرده و صدها تن از ساكنان كشمير را براي جلوگيري از برگزاري راهپيمايي‌ها و خشونت دستگير كرده است. يكي از مقام‌هاي ارشد پليس كه خواست نامش فاش نشود، گفت: بازداشت‌هاي جديد شامل رهبران جدايي‌طلب و اعضاي گروه ممنوعه «جماعه اسلامي» هستند. هند و پاكستان مدعي مالكيت تمامي كشمير از زمان جدايي دو كشور در ۱۹۴۷ هستند. دو كشور سه بار بر سر اين منطقه مورد مناقشه درگيري و جنگ داشته‌اند. عمران نبي‌دار، سخنگوي حزب منطقه‌اي موسوم به «كنفرانس ملي» و يكي از اعضاي ارشد ائتلاف پيروز در انتخابات محلي گفت: بازداشت‌ها تضعيف كننده خواست و راي مردم است. عمر عبدالله، سر وزير سابق و رييس كنفرانس ملي نيز گفت: پيروزي اين ائتلاف نشان داد كه كشميري‌ها تصميم نخست‌وزير هند را درباره پايان دادن به وضعيت ويژه اين منطقه نپذيرفته‌اند. عمر عبدالله و محبوبه مفتي، رهبر حزب دموكراتيك مردم جامو و كشمير پس از آزادي از يك بازداشت طولاني اعلام كردند، ائتلاف در اكتبر به دنبال احياي صلح‌آميز خودمختاري كشمير است.