هزينه گذار به جامعه بورسي
حامد ستاك
گزارش‌هاي بانك جهاني و مراكز رسمي داخلي خبر از بهبود شرايط اقتصادي در سال آينده است. با وجود اينكه در دو ماه اخير بازارهاي موازي مانند ارز و مسكن نيز قدري از جذابيت خود را از دست داده‌اند، پيش‌بيني مي‌شود اقبال به سمت بازار سرمايه همچنان تداوم داشته باشد. اما تاثير اين گزارش‌ها و مشاهدات رخدادهاي ساير بازارها بر بازار سرمايه ايران، از دو بعد قابل بررسي است. اول از جهت جهاني، با برجام و بدون برجام كه خروجي كاملا متفاوتي خواهيم داشت. با فرض خوش‌بينانه‌اي كه اقتصاد در سال آينده با بهبود مراودات و تبادلات مالي همچنين صادرات بيشتر نفت، شرايط اقتصادي تسهيل مي‌شود. حتي با وجود كرونا هم اقتصاد كشور مي‌تواند مثبت شود، زيرا فشارها و تحريم‌هايي كه پيش‌تر اعمال شده بود، از بين مي‌رود و اقتصاد و اجزاي آن مجددا احيا مي‌شوند. در خصوص اينكه بين بازارهاي مختلف مردم به سمت بازار سرمايه گرايش خواهند داشت، درست است، ولي نبايد اتفاقات گذشته دوباره تكرار شود. لازمه اين امر نيز معرفي كامل و صحيح بورس به افراد و سرمايه‌گذاران است. پس از مرحله معرفي، بايد به اين افراد آموزش داد. بارها ديده شده كه رسانه‌ها و متوليان امر، در همان ابتداي امر شروع به آموزش بازار سرمايه به افراد كردند. در حالي كه آموزش پيش از معرفي به يك خوانش اشتباه از مسير براي يك جامعه بورسي است. در حالي كه پله اول رها شده است. مرحله اول كه همان معرفي است، بايد به اين بحث پرداخته شود كه بازار سرمايه چيست و چه كاركردي براي اقتصاد دارد. بورس طيف‌هاي مختلفي از ابزاراهاي مالي دارد كه هر فرد باتوجه به سطح ريسك‌پذيري خود مي‌تواند يك نمونه از آن را انتخاب كند. در كل بايد خاطرنشان كرد كه بازار سرمايه خودش را به شرايط نرمالي كه بايد داشته باشد، نزديك مي‌كند، ولي چون يك امر مشتبهي ايجاد شده بود كه تمامي سهم‌ها با تمام قدرت به پيش مي‌روند، باعث مي‌شود كه افراد تازه كار مطابق انتظارات‌شان نتيجه نگيرند. به عنوان مثال برخي افراد انتظار سودهاي 200 درصدي داشتند. در حالي كه سهم‌شان سود 100 درصدي داشت. با اين حال جزو معترضان قرار گرفته بودند. لازمه جلوگيري از اين رخدادها، ابتدا تعريف درست و واقعي از بازار سرمايه است.
نبايد انتظار داشت كه شركت‌هاي بسيار بزرگ بورس يا همان شاخص‌ساز سالي 300 درصد رشد داشته باشند. اين بورس نيست، چراكه حضور در بازار سرمايه بايد دو، سه ساله باشد و نه كوتاه‌مدت و چند ماهه. بايد خاطرنشان كرد كه هر چند سال يك‌بار، هيجاني مانند آنچه مشاهده شد، در بازار سرمايه رخ مي‌دهد. البته منشا و مبدا آن هيجانات نيز عقب افتادن بورس نسبت به ساير بازارهاست. بازار سرمايه در ايران معمولا با يك تاخير زماني از ساير بازارها افزايش قيمت و شاخص خواهد داشت. هر چند افزايش نرخ ارز نيز بر اين هيجانات بي‌تاثير نبود. انتخاب بورس براي سرمايه‌گذاري، انتخاب مناسبي است، چراكه ساير بازارها اشباع شده است. در ساير كشورهاي مترقي بازار سرمايه‌اي به نام خودرو وجود ندارد، چراكه اساسا خودرو كالاي مصرفي است، ولي در كشور چون جايي براي سرمايه‌گذاري وجود ندارد و البته بسياري نيز بورس را به خوبي نمي‌شناختند، بازارهاي مسكن، خودرو و ارز به بازارهاي سرمايه‌اي تبديل شدند. حضور بازار سرمايه در سبد سرمايه‌گذاري خانواده‌ها به صورت آهسته جا باز كرده و شاهد تغييرات پارادايمي در تفكر افراد نيز هستيم. نبايد فراموش كرد كه در مرحله گذار هستيم و تا كشور مانند ساير اقتصادهاي مترقي، بورسي شود، زمان مي‌برد، هزينه هم دارد كه بايد جامعه و افراد بورسي آن را تحمل كنند.