قهرمان يا جاني؟!

اگر نه بدنام‌ترين، حتما مشهورترين قاچاقچي مواد مخدر در دوران ما به شمار مي‌رود و شايد بعد از آل‌كاپون معروف‌ترين چهره در دنياي جرم و جنايت. مكزيكي و نامش خوآكين آرچيوالدو گوزمان لوئرا است، اما همه او را با لقبش ال‌چاپو مي‌شناسند كه «كوتوله» معني مي‌شود و گويا به قد نسبتا كوتاهش برمي‌گردد. مجله فوربز 4 سال پياپي، از 2009 تا 2013 او را يكي از 100 مرد قدرتمند جهان مي‌شناخت و البته بزرگ‌ترين قاچاقچي مواد مخدر در تمام طول تاريخ. ورودش به كسب‌وكار مواد مخدر از فشار فقر و نداري بود و به ناچاري، اما بعد با همه وجود خودش را وقف آن كرد. طبق برآوردهاي وزارت خزانه‌داري امريكا، تبادلات مالي او از هر قاچاقچي ديگري بيشتر بود و هر سال فقط چندصد تن كوكايين را از كلمبيا به واسطه مكزيك به ايالات متحده مي‌فرستاد. در توليد و پخش محصولات ديگر، از هرويين و شيشه گرفته تا اكستازي و ماري‌جوآنا هم دست داشت و در مقطعي كارتل او نصف مواد مخدر موجود در امريكا را تامين مي‌كرد و براي اين كار به قول خودش «ناوگاني از زيردريايي، هواپيما، كاميون و وانت و قايق» در اختيار داشت  (البته خودش هرگز حتي براي امتحان مرغوبيت و خلوص هم لب به مواد نمي‌زد) . اولين‌بار سال 1993 دستگير و به 20 سال زندان محكوم شد، اما با پرداخت رشوه به يكي از نگهبانان و پنهان شدن زير توده لباس‌هاي چرك زندانيان ديگر گريخت. فرار مشهورش- كه با احداث يك تونل زيرزميني يك‌ونيم كيلومتري ممكن شد - به سال 2015 و زندان فوق‌امنيتي آلتيپانو برمي‌گردد و نوشته‌اند چند نفر از مهندسان مزدورش براي اجراي درست و مطمئن اين نقشه، مدتي در آلمان آموزش ديده بودند. هم اينترپل و هم دولت‌هاي امريكا و مكزيك دنبالش مي‌كردند و براي كسي كه خبر يا نشانه‌اي از او بدهد جايزه گذاشته بودند . بيشتر نزديكانش نيز از اعضاي كارتل او - كارتل سينالوآ - هستند و تا جايي كه مي‌دانيم برادر، يكي از پسرانش و نيز يكي از برادرزاده‌هايش در درگيري با كارتل‌هاي رقيب كشته‌ شده‌اند. سال 2016 در گواتمالا دستگير و سال 2017 در چنين روزي به دولت امريكا تحويل داده شد. مدت كوتاهي در زندان ماند و بعد در دادگاه به حبس ابد بدون امكان عفو محكوم شد. چند ويديو و عكس تكان‌دهنده از جسدهاي سربريده و تكه پاره شده وجود دارد كه كار كارتل او و گوشه‌اي از جنايت‌هاي تشكيلات اوست. در ميان اين اجساد هم انسان‌هاي بي‌گناهي كه بد زماني بد جايي بودند به چشم مي‌خورد و هم چند فعال اجتماعي و ژورناليست باشهامت و البته تعدادي هم اعضاي كارتل‌هاي رقيب او. اما بسياري از مكزيكي‌ها هنوز هم ال‌چاپو را دوست دارند و حتي به نوعي او را رابين‌هود كشورشان مي‌دانند. اين علاقه هم به خدمات او به ساكنان منطقه سينالوآ برمي‌گردد و هم - مثل همه كشورهايي كه فساد سازمان‌يافته تا مغزاستخوان كشور نفوذ كرده - شايد نوعي اعتراض باشد؛ اعتراض - به قول كاته دل كاستيلو بازيگر مكزيكي - به «سياستمداران  فاسد»  كه بر اين كشور تسلط  دارند.