شهاب شهسواري
پايتخت امريكا، صبح روز چهارشنبه را زير سايه سنگين حضور 25 هزار نيروي مسلح گارد ملي امريكا آغاز كرد. روزي كه در نيمه آن، چهل و ششمين رييس‌جمهور امريكا سوگند ياد كرد تا جاي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور جنجالي چهار سال گذشته امريكا را در كاخ سفيد پر كند. چهار سال رياست‌جمهوري جنجالي و پرماجراي ترامپ كه با امضاي فرمان منع سفر مسلمانان به امريكا و ساخت ديوار در مرز با مكزيك آغاز شده بود، حالا با امضاي فراميني توسط رييس‌جمهور جديد براي لغو اين دستورات پايان يافت. ترامپ در حالي كاخ سفيد را ترك كرد كه تا واپسين لحظه رياست‌جمهوري‌اش، حاضر به تبريك به جانشينش نشده بود و به هوادارانش وعده داد كه براي آنها مي‌جنگد و دوباره باز مي‌گردد. بايدن با انتشار توييتي پيش از آغاز مراسم تحليفش خداحافظي ترامپ را «آغاز عصري جديد براي امريكا» توصيف كرد. عصري جديد كه با امضاي 17 فرمان رياست‌جمهوري براي برگرداندن تصميم‌هاي جنجالي رييس‌جمهور پيشين، تسلاي شكاف نژادي و سياسي در كشور و مبارزه با آثار فاجعه‌بار بيماري كروناست كه با مديريت ضعيف دولت پيشين امريكا را به بزرگ‌ترين كشور درگير با اين بيماري تبديل كرده است. بازگشت به پيمان‌ها و سازمان‌هاي بين‌المللي كه دونالد ترامپ از آنها خارج شد، از جمله پيمان آب و هوايي پاريس و سازمان بهداشت جهاني، ديگر دستورات نخستين روز كاري جو بايدن هستند. علاوه بر اينها فرمان‌هايي براي مبارزه با نژادپرستي و تبعيض در امريكا و تسهيل تابعيت مهاجران متولد در امريكا و رسيدگي به دعاوي مهاجران غيرقانوني، از جمله ديگر برنامه‌هايي بودند كه در دستور كار روز نخست كاري جو بايدن قرار داشتند.ترامپ در حالي كاخ سفيد را ترك مي‌كند كه به نوشته رسانه‌ها كمترين ميزان محبوبيت در ميان روساي جمهوري دهه‌هاي گذشته امريكا را دارد و در پي حمله هوادارانش به كنگره امريكا، به نخستين رييس‌جمهور امريكا تبديل شده كه در يك دوره چهارساله دو بار استيضاح شده است. مشخص نيست آيا بعد از پايان دوره رياست‌جمهوري، كنگره امريكا همچنان پرونده محاكمه رياست‌جمهوري پيشين را در سنا ادامه دهد يا نه، اما استيضاح ترامپ و تلاش‌هايش براي تغيير نتيجه انتخابات رياست‌جمهوري از جمله از طريق تحريك افكار عمومي براي خشونت و حمله به كنگره، بر تارك دوران چهارساله رياست‌جمهوري او باقي خواهد ماند.رييس‌جمهور پيشين امريكا درست لحظاتي پيش از ترك واشنگتن به سمت محل سكونتش در ايالت فلوريدا، به هوادارانش وعده داد كه خداحافظي‌اش طولاني نخواهد بود و به زودي باز مي‌گردد. ترامپ - كه تا لحظه انتقال قدرت حاضر نشد به جانشين خود براي پيروزي در انتخابات تبريك بگويد - نخستين رييس‌جمهور امريكا در 150 سال گذشته است كه حاضر به شركت در مراسم تحليف جانشينش نشد. با اين حال به نوشته پايگاه خبري شبكه تلويزيوني سي‌ان‌ان، ترامپ هم مانند اسلافش در هنگام خروج از كاخ سفيد نامهاي را براي جانشينش گذاشته كه توصيه‌هايي در آن به بايدن شده است. پيش از ظهر چهارشنبه، دونالد ترامپ همراه با همسرش كاخ سفيد را ترك كرد تا برخلاف سنت هميشگي پذيرايي رييس‌جمهور پيشين از جانشينش در كاخ سفيد، در هنگام مراسم تحليف در حال پرواز به سمت ملك شخصي‌اش در مارالاگوي ايالت فلوريدا باشد. پرواز با هواپيماي رييس‌جمهور، ايرفورس وان، واپسين استفاده دونالد ترامپ از اين هواپيما براي سفرهايش بود.
نيايش متفاوت رييس‌جمهور كاتوليك
جو بايدن، دومين رييس‌جمهور تاريخ امريكاست كه از ميان پيروان مذهب كاتوليك مسيحيت انتخاب مي‌شود. بايدن صبح روز چهارشنبه به وقت واشنگتن به همراه همسرش جيل بايدن و با همراهي چهار رهبر دموكرات و جمهوري‌خواه كنگره، قبل از مراسم تحليف خود براي نيايش به كليسا «سنت متيو» شهر واشنگتن رفت. بعد از جان اف كندي، بايدن دومين رييس‌جمهوري كاتوليك امريكاست. جان اف كندي، نخستين رييس‌جمهور كاتوليك امريكا در سومين سال رياست‌جمهوري‌اش ترور شد و نتوانست يك دوره كامل رييس‌جمهور اين كشور باشد. روساي جمهوري امريكا به‌طور معمول در صبح روز مراسم تحليف خود در مراسم خاص كليساي سنت جانز در نزديكي كاخ سفيد شركت مي‌كنند كه به كليساي روساي جمهوري معروف است. از سال ۱۹۳۳، هفت رييس‌جمهوري شامل فرانكلين، روزولت، ترومن، ريگان، جورج اچ.دبليو. بوش، جورج دبليو بوش، اوباما و ترامپ قبل از مراسم تحليف‌شان در كليساي سنت جانز حضور يافته بودند. همه چهار رهبر كنگره از جمله ميچ مك كانل رهبر جمهوري‌خواهان سنا، نانسي پلوسي، رهبر اكثريت دموكرات مجلس نمايندگان و چاك شومر رهبر دموكرات‌هاي سنا و كوين مك‌كارتي، رهبر جمهوري‌خواهان مجلس نمايندگان، رييس‌جمهور منتخب را در جريان ديدار از كليساي سنت متيو همراهي كردند. شعار اصلي جو بايدن در دولت جديدش، درمان زخم تفرقه در امريكا و ايجاد وحدت است و همراهي رهبران سياسي جمهوري‌خواهان با او، به‌‌رغم غيبت رييس‌جمهور پيشين در مراسم تحليف، نمايشي از تلاش بايدن براي اجراي اين شعار محسوب مي‌شد.
فرمان‌هاي اجرايي روز نخست
جو بايدن در نخستين روز كارش در كاخ سفيد 17 فرمان اجرايي را امضا كرد كه بر اساس آنها برخي سياست‌هاي جنجالي دوران ترامپ دستخوش تغيير مي‌شد. بر اساس يكي از اين فرمان‌هاي نخستين روز رياست‌جمهوري بايدن، دستور منع سفر از كشورهاي عمدتا مسلمان‌نشين به امريكا كه در نخستين روز رياست‌جمهوري دونالد ترامپ صادر شده بود و تا ديروز با تغييراتي نسبت به نسخه اول در حال اجرا بود، لغو شد. فرمان‌هاي ديگري از جمله فرمان لغو عضويت در سازمان بهداشت جهاني و لغو عضويت در پيمان جهاني پاريس هم با فرمان‌هاي جديدي ملغي شدند. جو بايدن، همچنين ابتكار 100 روز ماسك اجباري براي مقابله با شيوع گسترده كرونا در امريكا را نيز اعلام كرد. دستور توقف ساخت ديوار مرزي با مكزيك، بازنگري در وضعيت تابعيت فرزندان مهاجران غيرقانوني متولد در خاك امريكا، لغو فوري اجراي حكم تخليه خانه‌هاي استيجاري و داراي اقساط عقب‌افتاده و استمهال اقساط وام‌هاي دانشجويي از جمله ديگر فرمان‌هايي است كه جو بايدن بعد از آغاز به كار به عنوان رييس‌جمهور امضا كرد.
ترامپ: بر مي‌گردم
دونالد ترامپ، رييس‌جمهور پيشين امريكا، ساعتي قبل از ورود جانشينش با استفاده از هليكوپتر رياست‌جمهوري به فرودگاه نظامي سنت‌اندروز رفت تا با خانواده‌اش واشنگتن را به مقصد ايالت فلوريدا محل سكونتش بعد از رياست‌جمهوري ترك كند. ترامپ در سخنان كوتاهي در فرودگاه براي دولت آينده امريكا آرزوي موفقيت كرد، اما حاضر به نام بردن از جو بايدن و كامالا هريس نشد. دونالد ترامپ كه تنها ساعاتي به پايان دوران رياست‌جمهوري‌اش باقي مانده بود در آخرين سخنراني خود با هوادارانش به تمجيد از عملكرد خود پرداخت و ادعا كرد كه امريكا چهار سال فوق‌العاده را پديد آورده است. وي در صحبت‌هاي خود براي دولت بعدي آرزوي موفقيت كرد و گفت: «آنها موفقيت بزرگي را كسب خواهند كرد و زير‌بنا براي انجام كاري را در اختيار دارند.» ترامپ در ادامه باز هم به تمجيد از عملكرد دولت خود پرداخت و با گفتن خداحافظي به طرفدارانش افزود: «ما به شكلي باز خواهيم گشت.»
ترامپ باز هم در سخناني تحريك‌آميز خطاب به هوادارانش گفت كه هميشه براي شما خواهيم جنگيد. روز سه‌شنبه، ميچ مك‌كانل، رهبر اكثريت جمهوري‌خواه پيشين مجلس سنا در سخناني ترامپ را متهم كرده بود كه در شورش 6 ژانويه كه به حمله معترضان حامي ترامپ به ساختمان كنگره و كشته شدن يك نيروي امنيتي منجر شد، نقش تحريك‌آميز داشته است. وي با بيان اينكه ما نزديك به ۷۵ ميليون راي آورديم كه براي يك رييس‌جمهوري مستقر بي‌سابقه بود، افزود: ما سه قاضي ديوان عالي را منصوب كرديم، ما كارهاي زيادي انجام داديم. رييس‌جمهوري امريكا بار ديگر ويروس كرونا را يك «ويروس چيني» ناميد كه «خانواده‌هاي زيادي از آن رنج برده‌اند.» ترامپ تاكيد كرد: «من هميشه براي شما خواهم جنگيد و صداي‌تان را خواهم شنيد.»
احتمال تاسيس حزب جديد توسط ترامپ
روزنامه امريكايي «وال‌استريت ژورنال» در گزارشي نوشته است رييس‌جمهور در حال خروج امريكا هفته گذشته در گفت‌وگو با دستياران و متحدان نزديك خود درباره تشكيل يك حزب جديد گفته كه دوست دارد آن را «حزب ميهن‌پرست» (Patriot) منطبق با شعار «اول امريكا» بنامد. به گزارش «دويچه وله»، صحبت‌هاي ترامپ بعد از آن مطرح شده كه چند شخصيت سياسي از حزب جمهوري‌خواه از نقش ترامپ در تحريك هوادارانش براي حمله به كنگره كه در نتيجه آن پنج نفر كشته شدند، انتقاد كردند. بنا بر اين گزارش، با توجه به نظام سياسي امريكا كه تحت سلطه دو حزب دموكرات و جمهوري‌خواه قرار دارد، تشكيل يك جناح سياسي بزرگ ديگر كاري دشوار براي ترامپ خواهد بود آن هم با توجه به اين موضوع كه وي هر روز بيشتر منزوي مي‌شود. سياست امريكا در گذشته هم شاهد حضور حزب سومي بوده اما حزب سوم در جذب حامي كه از طريق آنها بتواند نقشي مهم ايفا كند، موفق عمل نكرده است. از طرف ديگر، تصميم ترامپ براي تشكيل حزب جديد، پايگاه راي‌دهندگان حزب جمهوري‌خواه را كاهش خواهد داد كه با مخالفت شديد سياستمداران اين حزب مواجه خواهد شد.
رييس‌جمهور نامحبوب
همچنين بايدن در شرايط مساعدتري در مقايسه با ترامپ وارد كاخ سفيد مي‌شود. طبق نظرسنجي رويترز/ ايپسوس، ميزان محبوبيت بايدن در حال حاضر ۵۳ درصد است در حالي كه ميزان محبوبيت ترامپ زماني كه به قدرت رسيد، ۴۶ درصد بود. ترامپ در حالي كاخ سفيد را ترك كرد كه محبوبيت او به پايين‌ترين حد ممكن رسيده است و با 34 درصد محبوبيت، نامحبوب‌ترين رييس‌جمهور تاريخ امريكا لقب گرفت. موسسه گالوپ مي‌نويسد كه ترامپ با محبوبيت 41 درصدي در تمام دوران نظرسنجي اين موسسه، ضعيف‌ترين امتياز را در ميان همه روساي جمهوري امريكا در طول دوران 4 ساله‌اش كسب كرده است. بر اساس آمار اين موسسه نظرسنجي، ترامپ در بهترين حالت به محبوبيت 49 درصدي رسيد و هيچ‌گاه در طول رياست‌جمهوري‌اش بيش از نيمي از پاسخ‌دهندگان از عملكرد او راضي نبودند.
مايكل بشلاس، مورخ روساي جمهوري امريكا مي‌گويد: «بايدن با تعدادي از بحران‌هاي بي‌سابقه مواجه است كه هيچ رييس‌جمهور قبل از او با چنين وضعي مواجه نبوده است. من تصور مي‌كنم كه دموكراسي در امريكا در آستانه قبض روح شدن قرار داشت. امروز امريكايي‌هايي كه مراسم تحليف رييس‌جمهور را مشاهده مي‌كنند، مي‌بينند كه تا چه اندازه وضعيت دموكراسي در كشور شكننده است و نياز به حمايت دارد.» «داگلاس برينكلي» مورخ ديگر رياست‌جمهوري در دانشگاه امريكايي رايس تحليف بايدن را با تحليف آبراهام لينكلن در سال ۱۸۶۱ مقايسه كرد؛ زماني كه ايالات متحده در آستانه جنگ داخلي بود و رييس‌جمهوري جديد در معرض تهديد ترور شدن قرار داشت. وي گفت: بوي خشونت در هوا به مشام مي‌رسد.
عفوهاي ترامپ
دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا ساعاتي پيش از ترك كاخ سفيد، فهرستي از محكومان دادگاه‌هاي فدرال امريكا را اعلام كرد كه توسط او مورد عفو يا تخفيف مجازات قرار گرفتند. در اين فهرست نام چهره‌هاي شاخصي همچون استيو بنن، استراتژيست پيشين دونالد ترامپ و سردبير پيشين نشريه اينترنتي بدنام بريت‌بارت ديده مي‌شود كه به دليل كلاهبرداري و سوءاستفاده از پول‌هاي دريافتي توسط يك موسسه غيرانتفاعي براي ساخت ديوار مكزيك، به حبس محكوم شده بود. دو خواننده رپ به نامهاي ليل وين و كداك بلك كه به دليل حمل سلاح گرم محاكمه شده‌اند و همچنين كوامي كيل‌پاتريك، شهردار پيشين ديتروت كه به اتهام فساد در حال سپري كردن حكم ۲۸ سال زندان خود بود، در ميان آخرين عفوشدگان هستند.
در ميان عفوشدگان توسط ترامپ نام يك استاد دانشگاه ايراني‌تبار هم به چشم مي‌خورد كه سال 2010 به اتهام نقض تحريم‌هاي ايران از طريق انتقال پول محاكمه شده بود. رضا بانكي، استاد دانشگاه بركلي كاليفرنيا، هر چند از اتهام نقض تحريم‌ها تبرئه شده بود، اما به دليل محكوميت به «جعل اظهارنامه مالي» دچار محروميت‌هاي قانوني شده بود كه به نوشته رسانه‌هاي امريكايي با صدور حكم عفو توسط ترامپ، مي‌تواند به زندگي عادي خود بازگردد.
بايدن: امريكا با دنيا تعامل خواهد كرد
جو بايدن، رييس‌جمهوري جديد امريكا پس از اداي سوگند با بيان اينكه «امروز روز دموكراسي و روز امريكا است» و اينكه «امريكا با دنيا تعامل خواهد كرد»، گفت كه تروريسم داخلي و افراط‌گرايي چالش آينده امريكاست و بايد بر آنها غلبه كنيم. به گزارش ايرنا، جو بايدن روز چهارشنبه در نخستين سخنراني پس از به دست گرفتن قدرت، افزود: اين روز امريكا، روز دموكراسي و تصميم قاطع است. او با بيان اينكه بدون وحدت صلح و امنيتي در كار نخواهد بود، ادامه داد: بار ديگر امريكا در برابر چالش قرار گرفت و برخاست. مي‌دانم امريكايي‌ها با ترديد به آينده نگاه مي‌كنند و نگران شغل‌هاي خود هستند. رييس‌جمهوري امريكا با بيان اينكه امروز غلبه آرمان دموكراسي نه يك نامزد رياست‌جمهوري است، گفت: دموكراسي چيره شده است. اكنون در اين مكان مقدس در حالي كه چند روز پيش خشونت سعي كرد بنيان كنگره را تكان دهد، يك ملت هستيم. او با اين ادعا كه با دنيا تعامل مي‌كنيم تا نه فقط بر چالش‌هاي ديروز كه بر چالش‌هاي امروز فائق شويم، گفت كه امريكا شريك معتمدي براي صلح و امنيت خواهد بود. بايدن افزود: ما پيش خواهيم رفت و تلاش خواهيم كرد. بايد چيزهاي زيادي التيام يابد و بازسازي شود. او با اشاره به همه‌گيري كرونا و تلفات انساني آن، ادامه داد: كسب و كار زيادي تعطيل شدند و فرياد اعتراض به نابرابري شنيده مي‌شود. رييس‌جمهوري امريكا اضافه كرد: افراط‌گرايي و تروريسم داخلي و همچنين تغييرات آب و هوايي ديگر چالش پيش روي ما است. بايد به يكپارچگي برسيم. بايدن خاطرنشان كرد: امروز تمام و روح و روان من به اين بستگي دارد كه كشور و مردم را يكپارچه سازيم و از همه مي‌خواهم در اين مسير، براي مبارزه با خشونت، افراط‌گرايي، يأس و نااميدي به ما بپيونديد. او با بيان اينكه بايد دماي خصومت را پايين آورد، گفت: تنها راه پيشرفت، يكپارچگي است و ما بايد به عنوان ايالات متحده رفتار كنيم. بنابراين بياييد از نو شروع كنيم. رييس‌جمهوري امريكا افزود: سياست نبايد يك مساله سراسر خصومت و آتش شود. هر مخالفتي نبايد به جنگ و پيكار تبديل شود. بايدن ادامه داد: امروز اداي سوگندي را شاهد هستيم كه نخستين زن به عنوان معاون رييس‌جمهوري ياد كرد. او با اشاره به شورش هواداران ترامپ در 17 دي ماه گفت آن جمعيت خشن تصور كردند كه مي‌توانند اراده مردم را خاموش كنند، دموكراسي را خدشه‌دار كنند، اين اتفاق نيفتاد و هرگز نخواهد افتاد. رييس‌جمهوري امريكا افزود: من عهد مي‌كنم كه رييس‌جمهوري تمام امريكايي‌ها باشم و براي كساني كه از من حمايت نكردند به همان اندازه‌اي كار مي‌كنم كه از من حمايت كردند. بايدن با بيان اينكه در ماه‌ها و هفته‌هاي اخير درسي از حقايق و دروغ‌ها گرفتيم، ادامه داد: دروغ‌هايي كه براي كسب قدرت و منفعت‌طلبي گفته مي‌شود. او اضافه كرد: بسياري از امريكايي‌ها نگران آينده و مشاغل خود هستند، نگراني شما را مي‌فهمم. بايد به پيكار داخلي كه قرمز را در برابر آبي، محافظه‌كار را در برابر ليبرال، روستايي را در برابر شهري قرار مي‌دهد، پايان دهيم.