فيفا و يوفا عليه تيم‌هاي بزرگ اروپايي قد علم كردند
مبارزه با انحصار يا دفاع از منافع؟
علي ولي‌اللهي
مدت‌هاست بحث برگزاري رقابت‌هاي سوپرليگ اروپا مطرح شده است. تورنمنتي كه در آن قرار است تيم‌هاي قدرتمند اروپا به صورت دايم و هميشگي مسابقاتي را برگزار كنند. براي 30 سال گذشته بحث و گفت‌وگوهاي زيادي در مورد سوپرليگ بالقوه اروپا صورت گرفت كه خلاصه‌اش در سال 2018 در اشپيگل منتشر شد. اين گزارش نشان داد در آينده نزديك يك ليگ انحصاري با حضور 18 تيم برتر اروپايي شكل مي‌گيرد. اين تيم‌ها بيشترين حق پخش تلويزيوني را در سراسر دنيا دارند. در اين گزارش آمده بود كه اين احتمال وجود دارد كه با اين فرمت پايان ليگ‌هاي داخلي را شاهد باشيم و شايد ديگر نيازي به ليگ قهرمانان نباشد، چراكه باشگاه‌هاي بزرگ از رقابت‌هاي ديگر كنار مي‌كشند.
از همان بدو شروع اين ايده نهادهاي فوتبال همچون يوفا به‌شدت با برگزاري اين رقابت مخالفت كرد. يوفا سوپرليگ اروپا را تهديدي جدي براي رقابت‌هاي ليگ قهرمانان معرفي كرد و گفت در مقابل شروع اين تورنمنت خواهد ايستاد. الكساندر چفرين، رييس يوفا درباره اين تورنمنت گفت: «فكر كردن به اين طرح خودخواهانه و شرم‌آور بسيار سخت است.» او در جاي ديگري درباره جدايي برخي تيم‌ها از ليگ كشورهاي خود افزود: «اين به وضوح فوتبال را در سراسر جهان خراب مي‌كند. براي بازيكنان، طرفداران و همه كساني كه با اين بازي ارتباط دارند. همه‌چيز به نفع عده اندكي نابود مي‌شود.» چند ماه قبل خبر رسيد باشگاه‌هاي ليورپول و منچستريونايتد به عنوان دو غول فوتبال انگليس با رايزني فلورنتينو پرز، رييس باشگاه رئال‌مادريد موافقت قطعي خود را با حضور در سوپرليگ اروپا اعلام كردند كه نشان داد شروع اين تورنمنت از رگ گردن به فوتبال نزديك‌تر است. شيوع كرونا و از بين رفتن بخش عمده‌اي از درآمد تيم‌هاي بزرگ باعث تسريع در روند اين برنامه معرفي شد.
به گفته نيويورك‌تايمز برنامه سوپرليگ اروپا به خاطر عدم اطمينان صنعت فوتبال از به دست آوردن درآمدهاي پايدار راه‌اندازي مي‌شود كه به شيوع ويروس كرونا مربوط مي‌شود. اين رقابت‌ها مي‌تواند درجه‌اي از ثبات مالي را براي آنها بيمه كند اما به‌طور قطع منجر به از دست دادن ارزش و درآمد تيم‌هاي محروم از پروژه خواهد شد. در اسنادي كه نيويورك‌تايمز بررسي كرده، آمده است كه به هر يك از اعضاي دايمي رقابت‌ها ۳۵۰ ميليون يورو يا ۴۲۵ ميليون دلار براي ثبت‌نام در رقابت‌ها وعده داده شده است.
نيويورك‌تايمز همچنين نوشت كه ۱۶ تيم برتر فوتبال اروپا به عنوان اعضاي دايمي اين تورنمنت حضور خواهند داشت و چهار تيم از طريق پلي‌آف وارد خواهند شد. تيم‌ها در دو گروه ۱۰ تيمي تقسيم مي‌شوند كه چهار تيم برتر هر گروه به مرحله حذفي راه پيدا مي‌كنند. طبق اسناد به دست آمده اين رويداد صدها ميليون دلار درآمد اضافي براي تيم‌هاي شركت‌كننده كه در حال حاضر ثروتمندترين باشگاه‌هاي فوتبال هستند، ايجاد مي‌كند. البته يك نسخه جايگزين نيز براي رقابت‌ها وجود دارد كه طبق آن ۱۵ تيم ثابت و ۵ تيم متغير در اين تورنمنت حضور خواهند داشت.
در همين حين بسياري از مربيان بزرگ دنيا نظير پپ گوارديولا و يورگن كلوپ و همچنين هواداران فوتبال با برگزاري اين تورنمنت مخالفت كردند. پپ گوارديولا سال گذشته در مورد اين ايده گفت: «من چندان با اين پيشنهاد موافق نيستم. كسي بايد براي من اين را توضيح دهد. اگر اين اتفاق بيفتد ليگ‌ها را خواهيم كشت. اگر بارسا و رئال بروند و ديگر مقابل اسپانيول بازي نكنند، چه كسي ليگ را دنبال مي‌كند؟ ليگ اسپانيا خواهد مرد.»
در روزهاي گذشته بحث شروع رقابت‌هاي سوپرليگ اروپا شدت بيشتري گرفت. خبرگزاري بلومبرگ به نقل از يكي از افراد مطلع كه خواسته نامي از او برده نشود، نوشت كه دست‌اندركاران رقابت‌ها اميدوارند در ماه‌هاي آينده برنامه‌هاي اين ليگ را به صورت عمومي اعلام كنند. به‌طور خاص از بارسلونا، رئال‌مادريد، پاري‌سن‌ژرمن، بايرن‌مونيخ، يوونتوس، ليورپول و منچستريونايتد از اعضاي بالقوه اين ليگ نام برده مي‌شوند. جوزپ باتومئو كه چندي پيش از رياست بارسلونا استعفا داد در يكي از آخرين كنفرانس‌هاي خبري خود گفته بود بارسلونا با پيوستن به سوپرليگ موافقت كرده است. همچنين اد وودوارد، نايب رييس يونايتد به عنوان يكي از اعضاي هيات مديره ECA در حالي كه درگير بحث با يوفاست در ماه نوامبر به يك انجمن هواداري گفته بود كه او بر تقويت رقابت‌هاي موجود باشگاه‌هاي يوفا متمركز است، اما با اين حال با توجه به كسري مالي ناشي از محدوديت‌هاي ناشي از شيوع كرونا در حال بحث در مورد پيشنهادات جدايي است.
البته بايرن به عنوان بزرگ‌ترين تيم آلمان هفته گذشته عليه جدايي از رقابت‌هاي فعلي و پيوستن به سوپرليگ صحبت كرد اما به نظر مي‌رسد اگر همه تيم‌هاي بزرگ اروپا موافقت كنند، بايرن نيز نمي‌تواند بخشي از اين رويداد نباشد. به گفته اين منابع، اين باشگاه‌ها قرار است آخر هفته در ليگ‌هاي ملي و در طول هفته در سوپرليگ بازي كنند. همچنين در خبرها آمده است كه بانك جي‌پي مورگان به عنوان بزرگ‌ترين بانك سرمايه‌گذاري امريكا به عنوان اصلي‌ترين حامي سوپرليگ قرار است فعاليت كند. شبكه اسكاي اسپورت در ماه اكتبر گزارش داد كه اين بانك قصد دارد ساليانه معادل پنج ميليارد يورو در اين ليگ سرمايه‌گذاري كند. اين بانك چند روز قبل در پاسخ به سوال شبكه تلويزيوني «ودي‌آر» آلمان اين خبر را نه تكذيب و نه تاييد كرد.
در همين حال و در حالي كه اخباري در مورد ملاقات‌هاي مشكوك فلورنتينو پرز رييس باشگاه رئال‌مادريد و آندره آنيلي مالك باشگاه يوونتوس منتشر شد، فيفا درنهايت وارد گود شد و با انتشار يك بيانيه تهديدآميز و جدي به شروع احتمالي اين رقابت‌ها واكنش نشان داد. در بيانيه رسمي فيفا كه در وب‌سايت اين نهاد منتشر شد، آمده است: «اخيرا شايعاتي مبني بر ايجاد رقابت‌هاي جديدي به نام سوپرليگ اروپا مطرح شده بود، اما فيفا تمامي اين شايعات را تكذيب كرده و اعلام مي‌دارد كه اين رقابت‌ها به رسميت شناخته نمي‌شود. علاوه بر فيفا ساير كنفدراسيون‌ها از جمله يوفا و اي‌اف‌سي نيز اين رقابت‌ها را به رسميت نمي‌شناسند. هر باشگاه يا بازيكني كه در اين رقابت‌ها شركت كند، از حضور در ساير رقابت‌هاي مورد تاييد فيفا و يوفا از جمله ليگ قهرمانان اروپا، جام ملت‌هاي اروپا و جام جهاني محروم خواهد شد.»
واكنش تهديدآميز فيفا با واكنش‌هاي متفاوتي مواجه شد. عده‌اي فيفا را به ترس از دست دادن درآمدهايش و نقض روندهاي دموكراتيك متهم كردند و عده‌اي ديگر اين نهاد را بابت اتخاذ تصميم جدي برابر يك‌جانبه‌گرايي تيم‌هاي ثروتمند تشويق كردند. واقعيت اين است كه اگر تهديد فيفا جدي باشد بازيكنان تيم‌هاي بزرگ اروپايي در دوراهي بزرگي گرفتار خواهند شد. اينكه بازيكنان نتوانند در مسابقات ملي حضور پيدا كنند، مي‌تواند هر بازيكني را از حضور در رقابت‌هاي سوپرليگ اروپا منصرف كند. از سمت مقابل اگر تيم‌هاي مطرح اروپايي ائتلاف كنند تا با فيفا و يوفا وارد نبرد حقوقي شوند مشكلات بسيار بزرگي پديد خواهد آمد. مشكل بزرگي كه ممكن است سر راه فيفا و يوفا بر سر مقابله با تيم‌هاي بزرگ پديد آيد حمايت بانك جي‌پي مورگان از سوپرليگ اروپاست.
گفته مي‌شود در صورت برگزاري رقابت‌هاي سوپرليگ اروپا درآمد ليگ‌هاي داخلي تا ۲۵درصد كاهش مي‌يابد. پروفسور برند فريك، اقتصاددان ورزشي و استاد دانشگاه پادربورن آلمان، در اين رابطه به شبكه يك تلويزيون اين كشور گفت: «چون باشگاه‌هاي بزرگ احتمالا با تيم دوم‌شان در ليگ داخلي حاضر خواهند شد، ارزش اين محصول ملي كاهش پيدا مي‌كند.» او پيش‌بيني مي‌كند كه با آمدن يك سوپرليگ، تعداد تماشاگران در ليگ‌هاي ملي دست‌كم به ميزان ۲۵درصد كاهش يابد. به همان نسبت درآمدهاي تلويزيوني اين ليگ‌ها هم كه جذابيت‌شان را از دست داده‌اند، كمتر مي‌شود.
فيفا و يوفا به عنوان دو نهاد قدرتمند فوتبال در حالي مقابل ايده رقابت‌هاي سوپرليگ اروپا با هم ائتلاف كرده‌اند كه خودشان سال گذشته سر برگزاري رقابت‌هاي جام جهاني باشگاه‌ها با هم به اختلافنظر خورده بودند. اين اختلافنظر از جايي شروع شد كه اينفانتينو علاقه خودش را براي تغييراتي در جام باشگاه‌هاي جهان ابراز كرد. ايده او اين است كه اين رقابت‌ها با حضور ۲۴ تيم و با فرمت جديدي برگزار شود. فيفا قصد دارد با راه‌اندازي اين مسابقات درآمدزايي چند برابري براي جام باشگاه‌هاي جهان به وجود بياورد. در سمت مقابل الكساندر چفرين رييس يوفا با اين ايده مخالفت كرده است. در همين زمينه نيويورك‌تايمز گزارش داد كه فيفا با موسسه امريكايي رين گروپ همكاري كرده تا پول لازم براي حضور باشگاه‌هايي مانند ليورپول، بارسلونا، يوونتوس و چند تيم ديگر را در جام جهاني باشگاه‌ها در سال ۲۰۲۱ فراهم كند.
چفرين در كنگره يوفا در آمستردام از اين فرصت استفاده و به اينفانتينو حمله كرد. او در حالي پشت ميكروفن رفت كه اينفانتينو در رديف نخست نشسته بود. چفرين گفت: «هيچ مدير فوتبالي، هر قدر هم كه تكبر و غرور داشته باشد، نبايد فكر كند كه ما ستارگان اين بازي هستيم. ما تنها محافظان اين بازي هستيم.» پيش از آن نسخه چاپي سخنراني او در اختيار رسانه‌ها قرار گرفته بود اما در اين نسخه خبري از كلمه تكبر نبود. چفرين همچنين گفت: «وقتي سود جاي هدف را مي‌گيرد، زمان آن است كه زنگ هشدار به صدا درآيد. فوتبال تجارت نيست. فوتبال تاريخ، سنت و ساختاري است كه بايد به آن احترام گذاشته شود. هرم فوتبال ظريف است و نبايد تعادلش را به‌هم زد. برخي پروژه‌هاي خاص كه از سمت قاره‌هاي ديگر و با پشتيباني سازمان‌هاي اداره‌كننده فوتبال ارايه مي‌شوند، به شكل خاصي نگران‌كننده هستند.» سپس اينفانتينو پشت ميكروفن رفت و گفت كه تقويم مسابقات بين‌المللي بايد تنظيم شود و پرسيد: «آيا ما بازي‌هاي زيادي داريم، يا اينكه به اندازه كافي بازي نداريم؟» او همچنين تاكيد كرد كه «طرفداران خون در رگ‌هاي فوتبال هستند و ما بايد با آنها كار كنيم و به آنها چيزي كه مي‌خواهند ببينند را ارايه دهيم، البته حتي بيشتر.»
پيش از اين اشپيگل مدعي شده بود كه فيفا حامي برگزاري رقابت‌هاي سوپرليگ اروپاست و اين نهاد ظاهرا قصد داشته است 20 ميليارد پوند صرف اين تورنمنت‌ها كند. نشريه آلماني اشپيگل نوشت كه آنها به دنبال ايجاد يك ليگ ملت‌هاي جهاني و يك سوپرليگ 16 تيمي از بزرگ‌ترين باشگاه‌هاي جهان بوده‌اند كه عملا جانشين ليگ قهرمانان اروپا مي‌شده و كنترل آن هم دراختيار فيفا مي‌بوده، نه يوفا. چندي پيش يوفا پيشنهادات تازه‌اي براي نسخه جديد ليگ قهرمانان ارايه كرد كه به خواسته‌هاي بزرگ‌ترين باشگاه‌ها براي يك تورنمنت وسيع‌تر كمك كند. در اين مسابقات به جاي ۳۲ تيم ۳۶ تيم حضور خواهند داشت كه دو سهميه از ۴ سهميه، به تيمهايي اختصاص داده شده است كه از نظر تاريخي در رقابت‌هاي اروپا موفق بوده‌اند اما نتوانسته‌اند معيارهاي لازم را براي حضور در يوسي‌ال كسب كنند. اين به معناي احتمال بازگشت تيمهايي نظير ميلان ايتالياست كه به عنوان يكي از وزنه‌هاي فوتبال چند سالي است كه افت كرده است. همچنين قرار است به جاي گروه‌بندي رقابت‌ها در 8 گروه ۴ تيمي همه تيم‌ها در يك جدول قرار بگيرند و براي صعود به دور حذفي نتايج بعد از ۱۰ بازي براي هر تيم سنجيده شود. دسترسي به اين رقابت‌ها برخلاف سوپرليگ اروپا تا حد زيادي از ليگ‌هاي داخلي خواهد بود و اطمينان حاصل مي‌شود كه ليگ‌ها مهم هستند.
حال معلوم نيست كه فيفا و يوفا چه بده بستاني پشت پرده با هم انجام داده‌اند كه اين بيانيه منتشر شده است. شايد يوفا موافقت كرده كه دست از سنگ‌اندازي مقابل ايده جام جهاني باشگاه‌ها دست بردارد. آنچه در اين ميان واضح به نظر مي‌رسد، اين است كه برخلاف هواداران كه نگران فوتبال هستند، مديران نهادهاي فوتبالي و باشگاه‌ها بيشتر از هر چيزي درگير قراردادهاي تجاري و سود‌هاي مالي هستند و در اين مسير بحث كيفيت و توسعه فوتبال چندان محلي از اعراب ندارد. بعد از انتشار بيانيه فيفا هيچ كدام از باشگاه‌هايي كه نام‌شان براي حضور در سوپرليگ اروپا مطرح بود، واكنشي نشان ندادند. گفته مي‌شود ممكن است خروج از نهادهاي رسمي فوتبال و تشكيل يك سازمان خصوصي نظير آنچه در بوكس داريم آخرين حربه تيم‌هاي بزرگ فوتبال باشد.
در حالي كه اخباري در مورد ملاقات‌هاي مشكوك فلورنتينو پرز رييس باشگاه رئال‌مادريد و آندره آنيلي مالك باشگاه يوونتوس منتشر شد، فيفا درنهايت وارد گود شد و با انتشار يك بيانيه تهديدآميز و جدي به شروع احتمالي تورنمنت سوپرليگ واكنش نشان داد. در بيانيه رسمي فيفا كه در وب‌سايت اين نهاد منتشر شد، آمده است: «اخيرا شايعاتي مبني بر ايجاد رقابت‌هاي جديدي به نام سوپرليگ اروپا مطرح شده بود اما فيفا تمامي اين شايعات را تكذيب كرده و اعلام مي‌دارد كه اين رقابت‌ها به رسميت شناخته نمي‌شود. علاوه بر فيفا ساير كنفدراسيون‌ها از جمله يوفا و اي‌اف‌سي نيز اين رقابت‌ها را به رسميت نمي‌شناسند. هر باشگاه يا بازيكني كه در اين رقابت‌ها شركت كند، از حضور در ساير رقابت‌هاي مورد تاييد فيفا و يوفا از جمله ليگ قهرمانان اروپا، جام ملت‌هاي اروپا و جام جهاني محروم خواهد شد.»
فيفا و يوفا به عنوان دو نهاد قدرتمند فوتبال در حالي مقابل ايده رقابت‌هاي سوپرليگ اروپا با هم ائتلاف كرده‌اند كه خودشان سال گذشته سر برگزاري رقابت‌هاي جام جهاني باشگاه‌ها با هم به اختلافنظر خورده بودند. اين اختلافنظر از جايي شروع شد كه اينفانتينو علاقه خودش را براي تغييراتي در جام باشگاه‌هاي جهان ابراز كرد. ايده او اين است كه اين رقابت‌ها با حضور ۲۴ تيم و با فرمت جديدي برگزار شود. فيفا قصد دارد با راه‌اندازي اين مسابقات درآمدزايي چند برابري براي جام باشگاه‌هاي جهان به وجود بياورد. در سمت مقابل الكساندر چفرين رييس يوفا با اين ايده مخالفت كرده است. در همين زمينه نيويورك‌تايمز گزارش داد كه فيفا با موسسه امريكايي رين گروپ همكاري كرده تا پول لازم براي حضور باشگاه‌هايي مانند ليورپول، بارسلونا، يوونتوس و چند تيم ديگر را در جام جهاني باشگاه‌ها در سال ۲۰۲۱ فراهم كند.