آيا نمادهاي اسلامي از پرچم عربستان سعودي حذف مي‌شوند؟
حذف ديانت، جعل مليت
شهاب شهسواري
پرچم و سرود ملي عربستان سعودي در روزهاي گذشته به سوژه بحث در رسانه‌ها بدل شده است. اوايل هفته گذشته در پي تصويب لايحه‌اي در شوراي حكومتي عربستان، رسانه‌ها از حذف عبارت «لااله‌الا‌الله محمد رسول‌الله» از پرچم عربستان خبر داده بودند. رسانه‌هاي سعودي مدتي پس از انتشار گسترده اين خبر در رسانه‌ها، آن را تكذيب كردند و مصوبه اخير در يك نهاد حكومتي را «تصويب مقررات براي نحوه استفاده از پرچم» عنوان كرده‌اند. با اين حال، موضوع حذف نمادهاي مذهبي از پرچم عربستان به دليل انطباق آن با ديگر اقدام‌هاي سال‌هاي گذشته محمد بن سلمان، وليعهد و حاكم بالفعل عربستان، توجه رسانه‌ها را به خود جلب كرده است.رسانه‌هاي سعودي دوشنبه هفته گذشته خبر تصويب لايحه در شوراي حكومتي در مورد محدوديت‌هاي مرتبط با پرچم و سرود ملي را گزارش داده بودند، اما خبري از محتواي مصوبه مذكور منتشر نشده بود. برخي رسانه‌هاي نزديك دربار سعودي، مصوبه مذكور را در راستاي تغييرات و تحولات سال‌هاي اخير در عربستان بر اساس چشم‌انداز مورد پسند محمد بن سلمان، وليعهد و حاكم بالفعل اين پادشاهي توصيف كرده بودند. اين اظهارنظرها، گمانه‌زني در مورد احتمال حذف نمادهاي اسلامي را از پرچم عربستان با توجه به علايق و رويكردهاي محمد بن‌سلمان افزايش داده بود. با اين حال بعد از چند روز گمانه‌زني برخي مقام‌ها و رسانه‌هاي نزديك به دربار سعودي گفته‌اند كه مصوبه جديد با هدف پر كردن خلأ يك قانون جامع در مورد پرچم و نمادهاي ملي تدوين شده و هدف آن ايجاد يك قالب و مقررات يكدست براي پرچم، سرود و نمادهاي ملي عربستان است. علاوه بر اين رسانه‌هاي سعودي، اين مصوبه را مرتبط با بازداشت تعدادي از شهروندان خارجي مقيم عربستان توصيف مي‌كردند كه به پرچم سعودي توهين كرده بودند. روزنامه الكترونيكي سبق در عربستان با اشاره به مصوبه مذكور نوشته بود: «ايده تصويب متمم براي نظام پرچم كه نزديك به ۵۰ سال پيش وضع شده بود، با اين انگيزه داده شده است كه اين نظام نيز پا به پا با ديگر متون قانوني و نظام‌هاي ديگر حكومتي كه با سرعت براي تطبيق با چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودي در حال تغيير هستند، با شرايط تطابق پيدا كند.» چشم‌انداز ۲۰۳۰ برنامه بلندپروازانه محمد بن سلمان، وليعهد سعودي است كه با هدف تبديل عربستان سعودي به يك كشور مدرن تا سال ۲۰۳۰ تدوين شده است. شوراي حكومتي عربستان يك نهاد مشورتي است كه اعضاي آن توسط پادشاه عربستان منصوب مي‌شوند. به‌‌رغم اهميت مصوبات و تصميم‌هاي اين نهاد، به لحاظ قانوني مصوبات آن هيچ پشتوانه اجرايي ندارد و فقط با هدف ارايه مشورت به پادشاه است. مصوبه اخير در مورد پرچم، سرود و نمادهاي ملي عربستان، دوشنبه هفته گذشته در شوراي حكومتي عربستان تصويب شد. عربستان از سال ۱۹۷۳ ميلادي، پرچم سبز رنگ منقش به عبارت لااله‌الا‌الله محمد رسول‌الله و شمشير را به عنوان پرچم ملي خود برگزيده و در طول نيم قرن گذشته تغييري در شمايل اين پرچم ايجاد نكرده است. سرود ملي كنوني عربستان هم سال ۱۹۸۴ توسط شاعر عرب ابراهيم خفاجي سروده و موسيقي آن توسط طارق عبدالحكيم ساخته شده بود.
ملي‌گرايي به جاي اسلام‌گرايي
بخشي از برنامه محمد بن سلمان براي مدرن‌سازي عربستان، پاكسازي هويت اين كشور از هويت اسلامي و جعل يك هويت ملي جديد براي عربستان است. هويت عربستان به عنوان زادگاه اسلام و ميزبان مقدس‌ترين اماكن دين اسلام، قرن‌هاست كه با اين دين گره خورده است. خبرگزاري آسوشيتدپرس مي‌نويسد: «محمد بن سلمان به دنبال اين است كه هويت سعودي را بازتعريف كند و اسلام‌گرايي را با يك هويت ملي-فرهنگي جديد جايگزين كند كه تنها بر اساس مذهب تعريف نمي‌شود.»
اين خبرگزاري امريكايي در ادامه توضيح مي‌دهد كه براي ايجاد هويت ملي جديد به تازگي پادشاهي سعودي روز ۲۲ فوريه (۳ اسفند) را به عنوان سالروز تاسيس اين كشور تعيين كرده است. هر چند كشور عربستان سعودي در قالب كنوني در‌واقع نزديك به ۹۰ سال پيش و سال ۱۹۳۲ بنيانگذاري شده است، اما فرمان پادشاهي سعودي روز ۲۲ فوريه به عنوان سالگرد تاسيس امارت درعيه بزرگ توسط محمد بن سعود، امير وقت درعيه و محمد عبدالوهاب در قرن ۱۸ ميلادي (۱۷۴۴) پايه‌گذاري شده بود. امارت درعيه در قرن نوزدهم توسط امپراتوري عثماني از بين رفت و شبه جزيره عربستان تا بعد از جنگ جهاني اول عمدتا تحت حاكميت عثماني قرار داشت.از جمله اقدام‌هاي ديگر پادشاهي براي ايجاد هويت ملي جديد، تغيير نام قهوه عربي به نام خانواده حاكم در كشور است. هفته گذشته مقام‌هاي سعودي دستور دادند كه تمامي قهوه‌خانه‌هاي عربستان سعودي بايد در منوهاي خود نام قهوه عربي را به قهوه سعودي تغيير دهند. بر اساس گزارش رسانه‌هاي سعودي اين اقدام با هدف «ايجاد آگاهي در خصوص عناصر فرهنگي كه هويت سعودي را تعريف مي‌كند» انجام شده است.
جزييات مصوبه شوراي حكومتي عربستان
بعد از چند روز گمانه‌زني در مورد حذف عبارت لااله‌الا‌الله محمد رسول‌الله از پرچم عربستان سعودي، رسانه‌هاي نزديك به دربار سعودي اين خبر را تلويحا تكذيب و جزيياتي تازه از مصوبه اخير شوراي حكومتي عربستان منتشر كردند. پايگاه خبري شبكه تلويزيوني العربيه عربستان با سعد العطيبي از اعضاي شوراي حكومتي پادشاهي سعودي گفت‌وگو كرده است. به گفته اين شبكه تلويزيوني، اين فرد لايحه مقررات مرتبط با پرچم، سرود و نمادهاي ملي عربستان سعودي را تدوين كرده است. عطيبي به العربيه گفته است: «اين مصوبه با هدف جلوگيري از آسيب، دستكاري و تحريف نمادهاي ملي عربستان تهيه شده است.» به گفته او اين مصوبه زمان و مكان‌هايي كه برافراشتن پرچم مجاز است برشمرده است. به گفته وي «اين مصوبه همچنين ويژگي‌هاي نماد ملي و سرود ملي و زمان پخش آن را تعيين مي‌كند.»به گفته اين مقام پادشاهي سعودي، در مصوبه مذكور همچنين قواعد و مقرراتي براي استفاده از پرچم توسط بخش خصوصي و افراد حقيقي تعيين شده است. عطيبي مي‌گويد: «بخش خصوصي تنها پس از دريافت مجوز در خصوص شكل و اندازه پرچم حق برافراشتن پرچم دارد و همه پرچم‌هاي مورد استفاده بخش خصوصي و افراد حقيقي بايد از قواعد خاصي پيروي كنند.» به گفته اين مقام سعودي قانون عمومي عربستان كه نيم قرن پيش مصوب شده، هيچ مقرراتي در خصوص سرود ملي وضع نكرده است.
مجازات عاملان توهين به پرچم
دادستاني عربستان سعودي مجازات براي توهين به پرچم يا هر نماد ملي ديگر عربستان را حبس تا يك‌سال يا تا ۳۰۰۰ ريال عربستان جريمه يا هر دو اعلام كرده است. به تازگي ۴ شهروند بنگلادشي توسط پليس در بندر جده بازداشت شده‌اند. اين چهار نفر بعد از آن بازداشت شدند كه ويديويي در شبكه‌هاي اجتماعي منتشر شد كه يك فرد پرچم عربستان سعودي را از درون سطل آشغال بيرون مي‌كشد. فردي كه در اين ويديو است، پرچم را از ميان آشغال‌ها بيرون مي‌كشد، آن را تميز و تا مي‌كند. به نظر مي‌رسد كه چهار شهروند خارجي بازداشت شده مظنون به انداختن پرچم در سطل زباله هستند.
از جمله اقدام‌هاي ديگر پادشاهي براي ايجاد هويت ملي جديد، تغيير نام قهوه عربي به نام خانواده حاكم در كشور است. هفته گذشته مقام‌هاي سعودي دستور دادند كه تمامي قهوه‌خانه‌هاي عربستان سعودي بايد در منوهاي خود نام قهوه عربي را به قهوه سعودي تغيير دهند. بر اساس گزارش رسانه‌هاي سعودي اين اقدام با هدف «ايجاد آگاهي در خصوص عناصر فرهنگي كه هويت سعودي را تعريف مي‌كند» انجام شده است.
در مصوبه مذكور همچنين قواعد و مقرراتي براي استفاده از پرچم توسط بخش خصوصي و افراد حقيقي تعيين شده است. عطيبي مي‌گويد: «بخش خصوصي تنها پس از دريافت مجوز در خصوص شكل و اندازه پرچم حق برافراشتن پرچم دارد و همه پرچم‌هاي مورد استفاده بخش خصوصي و افراد حقيقي بايد از قواعد خاصي پيروي كنند.» به گفته اين مقام سعودي قانون عمومي عربستان كه نيم قرن پيش مصوب شده، هيچ مقرراتي در خصوص سرود ملي وضع نكرده است.