هفته پرماجرا در ژنو و وين
يك هفته پيش از برگزاري نشست شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي
وزير خارجه ايران در نشست شوراي حقوق بشر و كنفرانس خلع سلاح سازمان ملل متحد شركت مي‌كند
شهاب شهسواري
نزديك به چهار ماه از زماني مي‌گذرد كه ايران در طول يك هفته در نهاد بين‌المللي در وين و ژنو دو قطعنامه دريافت كرد. روز ۲۶ آبان در وين، شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قطعنامه‌اي انتقادي عليه ايران صادر كرد و يك هفته بعد شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد نيز به بهانه اعتراضات در ايران قطعنامه‌اي در محكوميت ايران صادر كرد و خواستار تشكيل يك كميته حقيقت‌ياب در مورد حوادث اخير در ايران شد. كمتر از چهار ماه بعد شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد و شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نشست تازه‌اي برگزار مي‌كنند. نزديك شدن به نشست شوراي حكام آژانس، بار ديگر موضوع پرونده هسته‌اي ايران را به سطح رسانه‌ها بازگردانده است. درحالي كه نزديك به يك سال از واپسين جلسه رسمي ايران، ۱+۴ و امريكا براي مذاكره درخصوص احياي برجام مي‌گذرد، روز يكشنبه، ويليام برنز، رييس آژانس اطلاعات مركزي امريكا (CIA) در مصاحبه‌اي تاكيد كرد كه ارزيابي اطلاعاتي امريكا اين است كه ايران هنوز تصميمي براي توليد سلاح هسته‌اي نگرفته است. همزمان، وزير جنگ اسراييل در تماسي تلفني با همتاي امريكايي خود خواستار افزايش تلاش‌ها براي جلوگيري از افزايش ظرفيت هسته‌اي ايران شد.
فردا همچنين قرار است نشست شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد برگزار شود و هر چند برخلاف جلسه پيش صدور قطعنامه‌اي درخصوص ايران در دستور كار اين نشست نيست، اما براساس اطلاعات منتشر شده تا لحظه تنظيم اين گزارش قرار است حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران به ژنو سفر كند تا در اين نشست سخنراني كند و با آنتونيو گوترش، دبيركل سازمان ملل متحد نيز در حاشيه اين نشست ديدار كند. العربي الجديد در گزارشي تاييد نشده به نقل از منابع آگاه مدعي شده است كه اميرعبداللهيان در اين سفر «با طرف‌هاي اروپايي در مورد مذاكرات هسته‌اي رايزني خواهد كرد.» ادعاي اين رسانه عرب‌زبان درحالي مطرح مي‌شود كه مذاكرات هسته‌اي براي احياي برجام يك سال است كه متوقف شده و از پاييز سال جاري، طرف‌هاي غربي به ويژه آلمان و ايالات متحده امريكا بارها اعلام كرده‌اند گفت‌وگو براي احياي برجام در اولويت آنها قرار ندارد. برنامه ديگر اميرعبداللهيان در سفر به ژنو، شركت در كنفرانس خلع سلاح سازمان ملل متحد خواهد بود.
برنز: ايران براي توليد سلاح هسته‌اي تصميمي نگرفته است
رييس آژانس اطلاعات مركزي امريكا (CIA) روز گذشته در مصاحبه‌اي با يك شبكه تلويزيوني امريكا با تكرار اين ادعا كه ايران در گذشته برنامه‌اي براي توليد سلاح هسته‌اي داشته است، تاكيد كرد كه ارزيابي اطلاعاتي امريكا نشان مي‌دهد مقام‌هاي ايران در حال حاضر برنامه‌اي براي توليد سلاح هسته‌اي ندارند. خبرنگار برنامه تلويزيوني فيس د نيشن شبكه سي‌بي‌اس، از رييس آژانس اطلاعات مركزي امريكا (CIA) پرسيد: «آيا رهبران ايران تصميم خود را براي دنبال كردن ساخت سلاح هسته‌اي گرفته‌اند؟» ويليام برنز، رييس دستگاه جاسوسي امريكا به اين سوال پاسخ داد: «تا جايي كه ما اطلاع داريم، باور نداريم كه رهبر معظم ايران براي از سرگيري برنامه تسليحاتي هسته‌اي ايران كه به داوري ما از پايان سال ۲۰۰۳ متوقف يا تعليق شده است، تصميمي گرفته باشد. اما دو ستون ديگر برنامه تسليحاتي، يعني برنامه غني‌سازي كه در حد بسيار زيادي پيشرفت كرده است تا جايي كه اگر تصميم بگيرند اورانيوم را در سطح ۹۰درصد غني‌سازي كنند در عرض چند هفته به آن مي‌رسند و ديگري سامانه‌هاي موشكي آنها كه مي‌توانند در صورت ساخت بمب هسته‌اي آن را حمل كنند، در حال پيشرفت است. جواب به سوال شما نه است. ما شاهدي نداريم كه تصميمي براي از سرگيري برنامه تسليحاتي هسته‌اي گرفته باشند، اما ديگر ابعاد اين چالش با سرعت نگران‌كننده‌اي پيشرفت مي‌كنند.»
به‌‌رغم تاكيد تصريح مقام اطلاعاتي امريكا درخصوص صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌اي ايران، مقام‌هاي اسراييلي همچنان به واشنگتن براي رويارويي با تهران در مورد برنامه اتمي فشار وارد مي‌كنند. روز يكشنبه، يووال گالانت، وزير جنگ رژيم اسراييل در گفت‌وگويي با لويد آستين، وزير دفاع ايالات متحده امريكا تلفني گفت‌وگو كرد. براساس بيانيه وزارت جنگ اسراييل، موضوعي كه از آن با عنوان «تهديد هسته‌اي ايران» ياد شده، بخشي از گفت‌وگوهاي اين دو مقام بوده است. براساس اين بيانيه گالانت در اين گفت‌وگو از نگراني خود نسبت به «استمرار غني‌سازي اورانيوم توسط ايران» گفته و بر اهميت «جلوگيري از يك ايران هسته‌اي» تاكيد كرده است. براساس اين بيانيه، وزير جنگ رژيم اسراييل به وزير دفاع امريكا گفته است: «بايد تلاش‌هاي‌مان را براي جلوگيري از دستيابي ايران به توانايي هسته‌اي، افزايش دهيم.»
انتظار تكرار قطعنامه در شوراي حكام
دوشنبه هفته بعد هم نشست شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي برگزار مي‌شود كه انتظار مي‌رود با توجه به عدم پيشرفت در مذاكرات ايران و آژانس در خصوص سوالات باقيمانده پادماني، بار ديگر شاهد صدور قطعنامه‌اي عليه ايران در اين نشست باشيم. نخستين نشست شوراي حكام آژانس در سال ۲۰۲۳ درحالي قرار است دوشنبه هفته آينده برگزار شود كه ۴ ماه پيش، ۲۶ آبان ۱۴۰۱ در نشست قبلي، شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قطعنامه‌اي انتقادي عليه ايران صادر كرد و از ايران خواست تا «بدون تاخير، توضيحات فني موجهي را درباره ادعاهاي مطرح شده و همچنين امكان دسترسي به سايت‌ها و تجهيزات براي جمع‌آوري نمونه‌ها فراهم كند.» اين قطعنامه كه با ۲۶ راي موافق، ۲ راي مخالف و ۵ راي ممتنع تصويب شده بود، در واكنش به گزارش رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي صادر شده بود كه ادعا مي‌كرد ايران هنوز پاسخ‌هاي قانع‌كننده‌اي درخصوص سوال‌هاي باقيمانده آژانس درخصوص سه سايت ادعايي كه آژانس مدعي پيدا شدن ذرات هسته‌اي در آن است.
در طول هفته‌هاي گذشته ادعاهايي در رسانه‌هاي غربي درخصوص برنامه هسته‌اي ايران مطرح شده كه به اعتقاد برخي تحليلگران تلاشي از سوي طرف‌هاي غربي است تا افكار عمومي را براي صدور قطعنامه در شوراي حكام عليه ايران آماده كنند. ابتدا در بهمن ماه سال جاري آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در گزارشي محرمانه به اعضاي شوراي حكام از «تغييرات اعلام نشده در تركيب سانتريفيوژها» در تاسيسات هسته‌اي فردو خبر داده بود. ايران در واكنش به اين ادعا گفته بود كه اين گزارش براساس خطاي بازرس ارايه شده است و همان زمان با توضيحات ايران مساله حل شده بود، اما سه كشور اروپايي طرف برجام و امريكا در بيانيه‌اي مشترك از ايران انتقاد كردند و پاسخ ايران را ناكافي توصيف كردند. هفته گذشته ادعاي ديگري در مورد برنامه غني‌سازي اورانيوم ايران از سوي يك رسانه غربي منتشر شد. بلومبرگ در گزارشي به نقل از دو ديپلمات ارشد نوشته بود كه بازرسان آژانس در بازرسي از تاسيسات هسته‌اي ايران ذرات اورانيوم غني‌شده ۸۴درصد كشف كرده‌اند. در واكنش به اين گزارش سخنگوي سازمان انرژي اتمي ايران تاكيد كرد كه ايران برنامه‌اي براي غني‌سازي بالاتر از ۶۰درصد ندارد و كشف ذرات ناچيز با غناي بالاتر در محل شير جمع‌آوري محصول، امري طبيعي محسوب مي‌شود. روز شنبه، لورنس نورمن، خبرنگار روزنامه وال استريت ژورنال به نقل از دو منبع آگاه خبر داد كه آژانس قصد ندارد گزارشي مستقل در مورد كشف ذرات اورانيوم با غناي ۸۴درصد در تاسيسات هسته‌اي ايران به شوراي حكام ارايه بدهد.
سخنراني اميرعبداللهيان در شوراي حقوق بشر
شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد قرار است جلسه پنج هفته‌اي خود را از امروز آغاز كند. يكي از مهمانان اين جلسه، حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران است. برخلاف جلسه گذشته، موضوع نقض ادعايي حقوق بشر در ايران در دستور كار نشست قرار ندارد و دستور كار جلسه مربوط به نگراني‌هاي حقوق بشري در مورد جنگ روسيه عليه اوكراين، سركوب مخالفان در بلاروس و روسيه، درگيري‌هاي خشونت‌بار در سرزمين‌هاي اشغالي فلسطين و تلاش براي صلح در منطقه تيگراي اتيوپي، اصلي‌ترين دستور كارهاي اين اجلاس هستند. علاوه بر اين موضوع‌هاي كلي مانند تبعيض، آزادي اديان، حق مسكن، اثر تحريم‌هاي اقتصادي عليه دولت‌ها بر مردم عادي و همچنين موضوع‌هاي كشوري مانند مسائل افغانستان، سوريه، ميانمار، نيكاراگوئه و سودان جنوبي هم در دستور كار نشست قرار دارند. براساس برنامه اعلام شده روز دوشنبه قرار است آنتونيو گوترش، دبيركل سازمان ملل متحد، ولكر تورك، كميسر عالي جديد حقوق بشر سازمان ملل متحد و روساي جمهوري كنگو، مونتنگرو و كلمبيا در اين جلسه سخنراني كنند. سخنراني برنامه‌ريزي شده براي وزير امور خارجه ايران، بعد از سخنراني آنالنا بائربوك، وزير خارجه آلمان و كاترين كولونا، وزير خارجه فرانسه برگزار خواهد شد. همچنين كينگ گانگ، وزير خارجه چين و آنتوني بيلنكن، وزير خارجه ايالت متحده امريكا نيز به صورت ويديوكنفرانس در اين اجلاس سخنراني خواهند كرد.
همچنين روسيه كه سال گذشته پس از تلاش‌ها براي لغو عضويت اين كشور از سوي مجمع عمومي سازمان ملل متحد، عضويت خود را در اين شورا لغو كرده بود، قرار است در سطح معاون وزير امور خارجه، سرگئي ريابكف، در اين نشست شركت كند. سال گذشته همزمان با سخنراني ويديويي سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه در نشست شوراي حقوق بشر كه بعد از آغاز حمله به اوكراين انجام شد، تعدادي از نمايندگان كشورهاي غربي جلسه را ترك كردند. انتظار مي‌رود در اين جلسه، امريكا و متحدان غربي‌اش علاوه بر روسيه، به چين نيز به بهانه سركوب معترضان دموكراسي خواه در هنگ‌كنگ، نگراني‌ها در مورد وضعيت تبت و همچنين وضعيت مسلمانان سين‌كيانگ، فشار بيشتري وارد كنند.