تكرار مطالبه تغيير
اجلاس وزراي امور خارجه كشورهاي همسايه افغانستان در حالي برگزار شد كه كشورهاي همسايه بر مواضع پيشين خود تاكيد كردند اما نشانه‌اي عملي از تغيير سياست‌هاي طالبان وجود ندارد
محمدحسين لطف‌الهي
شهر سمرقند در ازبكستان روز پنجشنبه 13 آوريل ميزبان اجلاسي با حضور وزراي امور خارجه روسيه و 6 همسايه افغانستان شامل چين، پاكستان، ايران، تاجيكستان، ازبكستان و تركمنستان بود تا اين كشورها وضعيت فعلي در افغانستان و تاثير آن بر امنيت منطقه‌اي را به بحث بگذارند.
اجلاس سمرقند يا چهارمين نشست وزيران خارجه كشورهاي همسايه افغانستان در شرايطي برگزار مي‌شد كه از زمان به قدرت رسيدن طالبان در افغانستان وضعيت زنان در اين كشور روز به روز بدتر مي‌شود و هيچ نشانه‌اي از تمايل طالبان براي شريك كردن ديگر گروه‌ها و سليقه‌هاي سياسي در قدرت يا چشم‌پوشي اين گروه از قوانين افراط‌گرايانه كه آزادي شهروندان افغانستاني از جمله زنان را محدود كرده است، وجود ندارد.
بر اساس بيانيه پاياني اين اجلاس، شركت‌كنندگان در خصوص ايجاد يك نظام حكمراني فراگير و جامع در افغانستان، وضعيت امنيتي مرتبط با تروريسم در اين كشور، مبارزه با تهديد مواد مخدر و وضعيت حقوق بشر در افغانستان از جمله حقوق تمامي گروه‌هاي قومي، زنان و كودكان گفت‌وگو كردند.
در اين بيانيه طرفين بر اهميت ايجاد يك نظام حكمراني فراگير و جامع در افغانستان كه منعكس‌كننده منافع همه اقشار جامعه افغان است تاكيد كردند. وزراي امور خارجه حاضر در اجلاس همچنين خاطرنشان كردند كه همه گروه‌هاي تروريستي از جمله دولت اسلامي عراق و شام (داعش)، القاعده، جنبش اسلامي تركستان شرقي (اتيم)، تحريك طالبان پاكستان (تي. تي. پي)، ارتش آزادي بخش بلوچستان (بي.ال.اي)، جندالله، جيش العدل، جماعت انصارالله، جنبش اسلامي ازبكستان (آي.ام. يو) و ديگر سازمان تروريستي مستقر در افغانستان كماكان تهديدي جدي براي امنيت منطقه و جهان محسوب مي‌شوند. آنها همچنين از طالبان خواستند «اين حق متساوي را براي تمامي شهروندان افغانستان فراهم آورده تا در شوون سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي آن كشور مشاركت كنند.»
اميرخان متقي، وزير امور خارجه طالبان نيز در اين اجلاس حضور داشت. او بدون اشاره به محدوديت‌هايي شامل محروميت از كار و تحصيل كه طالبان عليه زنان افغانستاني اعمال كرده، گفت كه طالبان به عنوان يك «حكومت مسووليت‌پذير» آماده است تا به تعهدات خود عمل كند. متقي همچنين اضافه كرد كه طالبان متعهد است به هيچ گروه يا فردي اجازه ندهد كه از خاك افغانستان براي اقدام عليه كشورهاي منطقه يا ساير كشورها استفاده كنند. وزير امور خارجه طالبان مدعي شد از بيش از 20 ماه قبل كه طالبان به قدرت بازگشته افغانستان «آرامش»، «صلح» و يك «دولت مركزي مقتدر» دارد كه كشت و تجارت مواد مخدر را ممنوع كرده و آماده همكاري «معنادار» و «سودمند» با كشورهاي منطقه است.
طالبان معتقد است مساله زنان يك مساله داخلي است و ديگران حق دخالت در اين مساله را ندارند.
ذبيح‌الله مجاهد، سخنگوي هيات حاكمه افغانستان يك روز پيش از برگزاري اجلاس سمرقند در واكنش به بيانيه سازمان ملل متحد درباره محدوديت كار زنان در افغانستان گفته بود اين محدوديت‌ها يك مساله داخلي است و كابل قصد فشار بر سازمان ملل را ندارد. مجاهد تاكيد داشت: «امارت اسلامي نمي‌خواهد براي سازمان ملل مانع ايجاد كند، بلكه مي‌خواهد روشن كند كه اين مساله داخلي افغانستان است كه براي هيچ‌كس مشكلي ايجاد نمي‌كند و بايد مورد احترام همه طرف‌ها باشد. ممنوعيت كار زنان افغان در سازمان ملل متحد اقدامي تبعيض‌آميز نيست و مانعي را نيز براي فعاليت اين سازمان در افغانستان ايجاد نمي‌كند.» حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه ايران در اين اجلاس پس از انتقاد از نقش ايالات متحده در وضعيت امروز افغانستان گفت كه تجربه چند دهه ناآرامي در افغانستان نشان مي‌دهد تنها راه برقراري آرامش و ثبات در اين كشور، حضور و مشاركت همه اقوام و گروه‌ها در حكومت و تشكيل دولت فراگير است. او افزود: «توصيه كشورهاي منطقه به حكومت سرپرستي افغانستان براي تشكيل حكومت فراگير، به مفهوم مداخله در امور داخلي اين كشور نبوده، بلكه نصيحتي دلسوزانه براي كمك به حكمراني خوب توسط آنهاست.» وزير امور خارجه ايران درباره مساله زنان هم تاكيد كرد: «گذشته از آنكه در اسلام هيچ‌گونه ممنوعيتي براي تحصيل و اشتغال بانوان وجود ندارد، در عين حال نگراني‌هاي حكومت سرپرست براي فراهم آوردن زمينه‌هاي شرعي لازم براي اين امر قابل درك بوده و به همين دليل جمهوري اسلامي ايران علاوه بر مشاركت مستقيم در تحصيل و آموزش دختران افغان، آمادگي خود را براي ارايه همه گونه كمك‌هاي سخت‌افزاري و نرم‌افزاري به حكومت سرپرست جهت تامين شرايط تحصيل دختران اعلام نموده است.»
وزراي امور خارجه ايران، چين، روسيه و پاكستان صبح روز پنجشنبه و پيش از برگزاري نشست وزراي خارجه كشورهاي همسايه افغانستان در نشستي جداگانه گفت‌وگوهايي را درباره مساله افغانستان داشتند.
آنها در پايان اين اجلاس غيررسمي ضمن درخواست از طالبان براي تشكيل حكومت فراگير و رفع محدوديت‌ها عليه زنان از تمامي تلاش‌هاي ديپلماتيك براي تسهيل حل‌و‌فصل سياسي در مسائل افغانستان حمايت كردند و به صورت عملي از ايفاي نقش مثبت سازمان ملل متحد، سازمان همكاري شانگهاي و نشست وزيران امور خارجه كشورهاي همسايه افغانستان و رايزني‌هاي فرمت مسكو در اين زمينه حمايت كردند.
به گزارش آماج نيوز، شوراي مقاومت ملي براي نجات افغانستان روز پنجشنبه و همزمان با برگزاري اجلاس سمرقند در نامه‌اي سرگشاده به كشورهاي شركت‌كننده در نشست سمرقند هشدار داد كه تروريست‌پروري طالبان امنيت همسايه‌ها، منطقه و جهان را متاثر مي‌سازد. به گفته اين شورا، طالبان در حال حاضر ميزبان «هزاران هراس‌افگن و گروه‌هاي تُندرو منطقه‌اي و جهاني‌اند» و هر كدام اين گروه‌ها با ايده «جهاد جهاني» و برپايي خلافت اسلامي در كشورهاي همسايه و جهان تربيت و تجهيز مي‌شوند. طبق اين نامه موجوديت اين گروه‌ها در زير سايه طالبان خود تهديد بزرگي از جانب «سلطه نامشروع» كنوني افغانستان عليه همسايه‌ها و جهان است. شوراي مقاومت در نامه‌اش تعامل كشورهاي قدرت‌مند منطقه با طالبان را «خوش‌باورانه» توصيف كرده است. مخالفان سرشناس طالبان در شوراي مقاومت ملي براي نجات افغانستان هم‌چنان از كشورهاي شركت‌كننده در نشست سمرقند خواسته‌اند كه بر طالبان فشار آورند. در نامه شوراي مقاومت ملي براي نجات افغانستان تاكيد شده كه كشورهاي منطقه بايد طالبان را به عنوان «تهديد عليه امنيت همسايه‌ها و جهان زير فشار قرار دهند» و در خلع آنها از تسلط نامشروع كنوني و جايگزيني نظام مردم‌سالار مردم افغاستان را ياري رسانده، حمايت كنند.
ديدارهاي دوجانبه
حسين اميرعبداللهيان در حاشيه اجلاس سمرقند ديدارهاي دوجانبه زيادي داشت. مهم‌ترين ديدار، ديدار او با امير خان متقي بود. وزير امور خارجه ايران در اين ديدار بر ضرورت برقراري امنيت پايدار در افغانستان، بر ارتقاي همكاري‌ها در زمينه امنيت مرزها، اجتناب از تنش در اين حوزه و جلوگيري از قاچاق مواد مخدر تاكيد كرد. اميرعبداللهيان موضوع حقابه ايران را مشكلي مزمن دانست كه ضرورت دارد به صورت عملي نسبت به برطرف شدن مشكلات موجود در اين زمينه اقدام جدي از سوي هيات حاكمه موقت افغانستان مورد توجه قرار گيرد. او اقدامات به عمل آمده كنوني از سوي افغانستان را لازم اما غيركافي خواند و افزود: «ملاك اصلي براي ايران، دريافت عيني و ملموس حقابه است.» وزير امور خارجه ايران همچنين در خصوص تشكيل دولت فراگير و مشاركتي در افغانستان گفت: «پيشنهاد ما در طول چهار دهه گذشته به طرف‌هاي ذينفع در افغانستان اين بوده است كه همه اقوام و گروه‌ها بايد احساس كنند افغانستان متعلق به آنهاست.»
وزير خارجه ايران در حاشيه اين اجلاس با وزراي خارجه ازبكستان و تاجيكستان و وزير مشاور امور خارجه پاكستان نيز ديدارهايي جداگانه داشت.
نگاه چين
چين يك روز پيش از آغاز اجلاس سمرقند در بيانيه 11بندي نگاه خود را به مساله افغانستان تشريح كرده بود. در اين بيانيه آمده است كه «چين به استقلال، حاكميت ملي و تماميت ارضي افغانستان احترام مي‌گذارد، به گزينه مستقل مردم افغانستان احترام گذاشته و به دين و مذهب و آداب و رسوم افغانستان احترام مي‌گذارد.» بيانيه افزوده كه «چين هرگز در امور داخلي افغانستان دخالت نمي‌كند، هرگز منافع خصوصي را در افغانستان دنبال نكرده و هرگز به دنبال حوزه نفوذ نمي‌گردد.» در اين بيانيه همچنين آمده است كه چين از حكومت‌داري «معتدل و معقول» در افغانستان حمايت مي‌كند و انتظار دارد كه اين كشور داراي «ساختار سياسي باز» و «فراگير» و سياست داخلي و خارجي «معقول و معتدل» باشد. در اين بيانيه آمده است چين انتظار دارد كه «دولت موقت افغانستان» حقوق و منافع همه مردم افغانستان از جمله زنان، كودكان و همه گروه‌هاي قومي را حفاظت كرده و فعالانه تلاش خود را به كار بسته تا منافع مردم افغانستان و انتظارات جامعه بين‌المللي تامين شود.
چين در اين بيانيه مدعي شده كه جنگجويان گروه تروريستي «جنبش اسلامي تركستان شرقي» در افغانستان حضور دارد و گفته كه حضور آنها براي افغانستان، چين و منطقه يك تهديد جدي است و انتظار دارد كه طالبان به آنها «ضربه» بزند. اين نگاه با انتقادهاي بسياري در رسانه‌هاي افغانستان و همچنين هند روبرو شده است. برخي رسانه‌هاي افغانستاني نسبت به پذيرش طالبان به عنوان «دولت موقت افغانستان» اعتراض دارند و در هند نيز اقدامات چين را گامي ديگر براي توسعه تفكر ضد امريكايي در منطقه معرفي مي‌كنند.