سياست خارجي تركيه در آستانه انتخابات
محمود فاضلي
با نزديك‌تر شدن زمان انتخابات رياست‌جمهوري و پارلماني تركيه در ۱۴ ماه مه (24 ارديبهشت) حزب حاكم تركيه تلاش دارد از طريق اتخاذ مواضع خود در بخش سياست خارجي، موفقيت‌ها و برنامه‌هاي اين حزب را برجسته‌تر كند. در رابطه با موضوع فلسطين اردوغان، رييس‌جمهور تركيه با اسحاق هرتزوگ، رييس‌جمهور رژيم صهيونيستي تلفني گفت‌وگو داشت. گفته مي‌شود اردوغان تاكيد كرده غيرممكن است تركيه در قبال اقدامات تحريك‌آميز و تهديدهاي عليه جايگاه معنوي مسجدالاقصي سكوت كند. حوادث رخ داده وجدان همه بشريت به‌ويژه مسلمانان را آزرده است. وزير خارجه تركيه نيز نسبت به حملات نيروهاي اسراييلي به مسجدالاقصي هشدار داد: «اقدامات اسراييل ما را ناراحت مي‌كند. ما نگراني‌هاي خود را به اسراييل يادآوري كرديم. تصاوير آشكار است و ما شاهد خشونت غيرانساني عليه نمازگزاران در مسجد بوديم. هيچ توجيهي براي چنين حملاتي وجود ندارد. حساسيت‌هاي ما در مورد فلسطين، بيت‌المقدس و مسجدالاقصي تغيير نمي‌كند.»
از ديگر موضوعات مهم در سياست خارجي تركيه، روابط با يونان است. وزير خارجه تركيه در رابطه با شرايط جديد روابط با يونان مدعي است: «در روابط با يونان بايد فضاي مثبت براي حل مشكلات ادامه يابد. يونان نبايد تنش‌ها را تشديد كند. گام برداشتن در هر موضوعي براي طرف يوناني دشوارتر است. مردم ما از ما حمايت مي‌كنند. تا زماني كه اين مسائل حل نشود، ممكن است تنشهايي در هوا (رويارويي جنگنده‌هاي دو كشور) ايجاد شده و اين جو مثبت از بين برود. با وجود همه تنش‌ها مي‌بينيم كه مي‌توان گام‌هاي مثبت متقابل داشت. توافقات متقابل بايد ادامه يابد.»
البته نيكوس دندياس، وزير خارجه يونان در واكنش به اين اظهارات مدعي شد يونان همواره به دنبال راه‌هايي براي برقراري همكاري منصفانه و صادقانه با تركيه است. اما همزمان به‌طور روشمند و موثر دفاع از منافع، حاكميت و حقوق حاكميتي خود كه توسط توافقنامه‌ها و كنوانسيون‌هاي بين‌المللي و همچنين حقوق بين‌المللي تضمين شده است را پيش مي‌برد. يونان در مورد اين موضوعات وارد معامله نمي‌شود. اظهارات وزير خارجه يونان به عنوان پاسخي به اظهارات اخير چاووش اوغلو ارزيابي مي‌شود. رسانه‌هاي يوناني فضاي انتقادات عليه تركيه را تند كرده و مدعي هستند «ديپلماسي زلزله» بين يونان و تركيه چندان دوام نياورده و وزير خارجه تركيه حاكميت يونان را در درياي اژه زير سوال برده است.
روابط سرد تركيه و امريكا همچنان عادي نشده است. به اعتقاد آنكارا، امريكا موازنه يونان و قبرس را به هم زده است. يونان توافق جزاير غيرنظامي را نقض كرد. خودروهاي زرهي عرضه شده توسط امريكا به اين جزاير فرستاده شدند. اگر امريكا مي‌خواهد به عنوان يك ميانجي پاك عمل كند، آنها بايد ديدگاه عيني‌تري داشته باشند. ما شاهد تلاش فشرده دولت امريكا درباره جنگنده‌هاي اف-16 بوديم. در كنگره اعتراضاتي وجود داشت و بايد آنها را هم متقاعد كرد. اگر دولت امريكا محكم بايستد، مي‌تواند بر اين معضل غلبه كند. دولت امريكا از جمله سفير اين كشور در آنكارا، اخيرا به شدت روي كنگره كار كرده است. در مورد جنگنده‌هاي اف -16 فضايي مبني بر اينكه منتظر انتخابات در تركيه هستند، ديده نمي‌شود. خريد جنگنده‌هاي اف-16 موضوع مربوط به يك حزب نبوده و موردي است كه بايد به يك كشور عضو ناتو تحويل داده شود. ما مي‌گوييم كه با هيچ پيش‌شرطي امكان خريد اين جنگنده‌ها توسط ما وجود ندارد.
در رابطه با روابط تركيه با مصر، آنكارا مدعي است اگر نشست روساي جمهور تركيه و مصر به بعد از انتخابات موكول شود، مي‌توان در سفر سامح شكري، وزير امورخارجه مصر به تركيه (تعيين سفرا) را اعلام كنيم. سفر اخير ما به قاهره نيز بسيار مثبت بود. اكنون زمان برداشتن گام‌هاي ملموس فرا رسيده است. براي تعيين سفراي دو كشور با ايشان شروع به كار كرديم. ديدار رهبران ممكن است بعد از انتخابات برگزار شود. طرف مصري نيز بر اين باور است كاهش تنش در روابط كشورش با مصر به نفع تمام كشورهاي منطقه خواهد بود و روابط تركيه و مصر به هيچ عنوان موجب كاهش روابط يونان و مصر نمي‌شود. فرآيند ازسرگيري روابط قاهره و آنكارا آغاز شده است و هر دو طرف خواهان كاهش تنش هستند و اين مساله به نفع همه كشورهاي منطقه است و ضامن آرامش بيشتري براي ملت‌هاي منطقه است.
وزير خارجه تركيه درباره نشست چهارجانبه وزراي امورخارجه تركيه، ايران، سوريه و روسيه در مسكو تاكيد دارد نقشه راه گام به گام از قبل برنامه‌ريزي شده بود. ابتدا وزارتخانه‌هاي دفاع و اطلاعات گرد هم آمده و مذاكرات فني انجام شد. در نهايت جلسه‌اي در سطح معاونان وزراي خارجه براي انجام مقدمات نشست احتمالي وزراي خارجه برگزار شد. در دوره آتي، نشستي در سطح 4 وزراي خارجه برنامه‌ريزي شده است. در ديدار لاوروف، وزير خارحه روسيه با رييس‌جمهور تركيه نيز اين موضوع را مجددا مورد بررسي قرار داديم. احتمالا اين نشست در اوايل ماه مه در مسكو برگزار مي‌شود. هدف اين گفت‌وگو احياي روند سياسي است كه تاكنون هيچ نتيجه‌اي نداشته است. يك راه‌حل و صلح پايدار براي سوريه براي همه ما مهم است.
در رابطه با ارمنستان به نظر مي‌رسد انتصاب سفير در اين مرحله در دستور كار نيست. تركيه حريم هوايي خود را با ارمنستان باز كرده و مرز زميني با ارمنستان نيز به دليل زلزله باز شده است. به باور آنكارا، پيش از هر چيز، براي باز شدن اين درب، بايد علاوه بر شرايط سياسي، راه‌هايي كه در خدمت اين درب هستند، تقويت و ترميم شوند. ما همواره با آذربايجان مشورت مي‌كنيم. تركيه در رابطه با موضوع اوكراين اعتقاد دارد جنگ بايد هر چه سريع‌تر از طريق مذاكره خاتمه يابد و تركيه آماده براي ارايه بهترين حمايت در اين روند است. آنكارا همچنين از اقداماتي در جهت تمديد «توافق حمل غلات» حمايت كرده و براي تمديد اين توافق اهميت زيادي قائل است.