چرا فساد، همچنان باقي است...
مطالعات نشان مي‌دهد مبارزه با فساد بايد حداقل داراي سه ركن قضايي-امنيتي، اصلاحات ساختاري و اقدامات اجتماعي-فرهنگي باشد.
روندها حاكي از آن است كه در اين سال‌ها، تمركز صرفا بر بعد قضايي- امنيتي بوده است.
۳- علاوه بر تك‌بعدي ديدن مساله، يكي از عوامل ناموفق بودن مبارزه با فساد در كشور، خوانش سياسي جامعه و احساس موقتي بودني است كه در حافظه تاريخي آن جا دارد. - در اين مقاله قصد ندارم به چرايي اين خوانش و شواهد آن در سال‌هاي گذشته بپردازم. -
۴- مهم‌ترين اصلاح، اصلاحات ساختاري است كه به مثابه پيشگيري سيستماتيك از فساد عمل مي‌كند. اين اصلاحات، نيازمند سياست‌گذاري درازمدت در رويه‌هاي اداري و نيز سياست‌هاي اقتصادي رانت ساز است.
۵- مطالعه كشورهاي موفق در مبارزه با فساد، اصلاح نظام مديريت بر اساس شايسته‌سالاري است. حتي تجربه‌هاي ايراني نيز نشان مي‌دهند مديران كم‌دانش و غيرحرفه‌اي كه خارج از سيستم تكنوكراتيك، رده‌هاي مديريتي را اشغال مي‌كنند، هم به لحاظ عدم تعلق سازماني و نيز تلقي موقتي بودن جايگاه و هم فقدان دانش لازم، زمينه‌ساز عدم اصلاح ساختاري و گسترش فساد شده‌اند.
۶- ايجاد شفافيت از مزايده و مناقصه در سطح خردگرفته تا تصميمات رانت‌زاي بزرگ، يكي ديگر از ملزومات اصلاحات ساختاري است. حتي برخي كشورها، آراي افراد راي‌دهنده در تصميمات مختلف در منظر عمومي، قابل مشاهده است.
۷- غالب كارشناسان اعم از ليبرال، نهادگرا يا با نظريه تركيبي معتقدند بزرگي دولت و كوچك شدن حوزه خصوصي از عوامل تشديد‌كننده و فساد‌آور در هر جامعه‌اي مي‌تواند باشد. معتقدم يكي از دلايل حل نشدن اين معضل در بيش از پنج دهه در ايران، بوروكراسي متمركز و دولت بزرگ بوده است. شواهد نشان مي‌دهد در سه دهه اخير، به مرور بخش جديدي تحت عنوان «دولتي غيردولتي» در قالب نهادهاي مختلف به‌شدت رشد نموده است. پديده «خصولتي» زمينه‌ساز كاسته شدن حتي كنترل‌هاي نيم‌بند دولتي و از بين رفتن شفافيت شده است.
۸- تقسيم‌بندي‌هاي مختلفي از فساد مطرح شده است از قبيل خصوصي- دولتي، مالي- اداري، خرد- كلان و يقه سفيد- يقه آبي. بخشي از رفتارهاي فسادآميز كه اتفاقا بيشتر مورد بررسي قرار گرفته، كنش‌ها و رفتارهاي كارگزاران است. موضوع آموزش و فرهنگ‌سازي از سطح مديران، كاركنان تا آحاد و افراد جامعه به‌طور دراز مدت حتي در آموزش‌هاي رسمي، يكي از اقداماتي است كه در تجارب كشورهاي موفق به چشم مي‌خورد. افزايش نظارت اجتماعي و نهادهاي مدني نيز در برنامه‌هاي مبارزه با فساد كشورهاي موفق قابل مشاهده است.
پي‌نوشت: براي مطالعه بيشتر مي‌توانيد به كتاب زنده‌باد فساد نگارنده مراجعه كنيد.