سيد رسول موسوي در ششمين كنفرانس اقيانوس هند:
چابهار دروازه جديد براي عبور از تنگه‌هاي اقيانوس هند است
سيد رسول موسوي، دستيار وزير و مدير كل آسياي جنوبي در ششمين كنفرانس اقيانوس هند: صلح، رفاه و مشاركت براي آينده پايدار كه در روزهاي پنجشنبه و جمعه (21 – 22 ارديبهشت) در شهر داكا برگزار شد، سخنراني كرد.
متن اين سخنراني به شرح زير است:
خانم‌ها، آقايان؛
در ابتدا لازم مي‌دانم مراتب تشكر صميمانه خود را از دعوت اينجانب به ششمين كنفرانس اقيانوس هند اعلام كنم و از وزارتخانه‌هاي خارجه بنگلادش و هند و همكاران آنها در برگزاري اين كنفرانس مهم در زماني كاملا مناسب با موضوعات كليدي صلح، رفاه و مشاركت براي آينده‌اي پايدار قدرداني كنم. ما شاهد سخنراني‌هاي پرمحتوا و مهمي در اين كنفرانس بوديم كه در راس آنها مي‌توانيم به سخنراني راهبردي سركار خانم شيخ حسينه نخست‌وزير محترم جمهوري مردمي بنگلادش اشاره كنم.
از اولين كنفرانس اقيانوس هند در سال 2016 در سنگاپور تا امروز كه در شهر زيباي داكا ششمين كنفرانس را برگزار مي‌كنيم دنيا تغييرات زيادي داشته و شرايط ژئوپليتيكي و ژئواكونوميكي دنيا و مناطق مختلف آن تحولات چشمگيري داشته است. با اطمينان مي‌توان گفت تصوري كه تحليلگران سياسي و نظريه‌پردازان نظام بين‌الملل از جهان 2016 و آينده آن داشتند تصوري نبود كه امروز واقعيت‌هاي آن را خود تجربه مي‌كنيم.
در آن سال هنوز پارادايم جهاني شدن پارادايم غالب نظريه‌هاي سياسي و روابط بين‌الملل بود و هنوز شيوع اپيدمي كرونا خوشبيني‌هاي نظريه‌هاي همگرايي را به بدبيني يا واقع‌بيني‌هاي ملي‌گرايانه خاص تبديل نكرده بود. امروز كه ما اپيدمي كرونا را پشت سر گذاشته‌ايم نمي‌توانيم فراموش كنيم كه چگونه در يك دوره زماني خاص انسان‌هايي كه مرتب صحبت از ياري رساندن به همنوعان خود داشتند فقط به فكر مجموعه بسته ملت يا جامعه خود شدند و چگونه منابع محدود دارويي را به انحصار خود درآورده و بعضا مانع دسترسي ديگر ملت‌ها به آن منابع شدند. شايد هنوز زود باشد بتوانيم آثار پاندمي كرونا را بر روابط بين‌المللي به خوبي تشريح كنيم ولي فكر مي‌كنم حضار محترم با من در فكر هم‌نظر باشند كه حتما پاندمي كرونا در روابط بين‌الملل دوران ما تاثير تعيين‌كننده‌اي داشته است.
چرا فكر مي‌كنم اين كنفرانس در زمان مناسبي برگزار مي‌شود؟ اگر به تجزبه و تحليل تحولات سياسي، اقتصادي، امنيتي و راهبردي ابرمنطقه اقيانوس هند از دريچه نظريه‌هاي مختلف سياسي و روابط بين‌الملل بپردازيم با طيف گسترده‌اي از نظريه‌هاي مختلف از نظريه قدرت دريايي ماهان و برتري اقتصادي هانتيگتون و نظريه واقع‌گرايي ساختاري تا نظريه ميشل فوكو و نورئاليسم و كاركردگرايي و سازه‌انگاري و ديگر نظريه‌ها روبرو خواهيم شد كه هر كدام تفسير و تحليل خاص خود را از تحولات ابرمنطقه اقيانوس هند و كشورهاي حاشيه آن ارايه مي‌كنند؛ اما فكر مي‌كنم امروز بعد از اتفاقات اوكراين بتوانيم مدعي شويم كه دنيا نظريه‌هاي جهانشمولي را رها كرده و مجددا به نظريه‌هاي جغرافيايي و ژئوپليتيك بازگشته است كه نقش و جايگاه منطقه در سياست بين‌الملل را مجددا پررنگ مي‌سازد و آنچه تحولات امروز ابرمنطقه اقيانوس هند را بهتر توضيح مي‌دهد و آينده آن را شفاف‌تر پيش‌بيني مي‌كند نظريه‌هاي مبتني بر جغرافياست.
شخصا معتقدم آنچه در افغانستان با خروج امريكا رخ داد پايان نظريه پايان تاريخ بود و شروع و ادامه جنگ اوكراين پايان تمام نظريه‌هاي جهانشمولي است و ما با دنياي جديدي روبرو هستيم كه لازم است در تعاريف خود از قدرت، اتحاد، همگرايي و همكاري تجديد نظر كرده و با توجه به واقعيت‌هاي جديد از آن مفاهيم تعريف جديدي ارايه كنيم و اين كاري است كه اين كنفرانس مي‌تواند انجام دهد.
در اقيانوس هند هميشه بحث امنيت انرژي مطرح بوده و قدرت‌هاي جهاني و منطقه‌اي به راه‌هاي دريايي اقيانوس هند و امنيت انرژي در اين راه‌ها از يك طرف و از طرف ديگر به تجارت ناشي از توليدات كشورهاي مصرف‌كننده در همين راه‌ها اهميت خاصي قايل بودند اما مي‌توانيم مدعي شويم تحولات جديد شرايط جديدي را در ابرمنطقه اقيانوس هند به وجود خواهد آورد. امنيت انرژِي شكل‌بندي جديد خواهد گرفت و تجارت مسير جديدي براي خود انتخاب خواهد كرد.
تحولات حوزه آتلانتيك و اوراسيا، برآيندي از پويش پروژه‌هاي مختلف چون طرح كمربند راه و احتمالات جديد در راه‌هاي زميني غرب آسيا و اتصالات بين غرب آسيا با آسياي مركزي فضاي كلي راه‌هاي دريايي، اتصالات و كريدورها و خطوط انتقال انرژي باعث شكل‌گيري ژئوپليتيك جديدي در تنگه‌هاي راهبردي اقيانوس هند خواهد شد كه در اين ميان بندر اقيانوسي چابهار در سواحل جنوبي ايران با موقعيت استراتژيكي كه دارد دروازه جديدي براي اقيانوس هند به سوي اوراسيا و غرب آسيا خواهد شد كه مستقيما در ارايه پهنه اقيانوسي هند و دسترسي به آن، فارغ از تنگه‌ها يا موانع جغرافيايي ديگر است.
دو سال پيش گروهي از پژوهشگران كشور من يك پروژه تحقيقي جالبي را عنوان «تبيين نقش و كاركرد ژئوپليتيك چابهار در تحولات اقيانوس هند» به پايان رساندند و به اين نتيجه رسيدند كه «چابهار فضاي جغرافيايي واجد نقش‌آفريني ژئوپليتيك است كه در كانون توجه قدرت‌هاي اقتصادي جهان قرار مي‌گيرد زيرا دسترسي به پهنه‌هاي اقيانوس هند را براي اوراسيا و آسياي مركزي فراهم مي‌آورد و مي‌تواند محل اتصال راه‌هاي مختلف دريايي و زميني و مركز مهم مبادلات بين قاره‌اي شود.»
بندر چابهار در سه عرصه بندرگاهي، منطقه اقتصادي و پسكرانه‌اي آكنده از موقعيت‌ها و فرصت‌ها است؛ چابهار در كنار فراهم آوردن زمينه براي عمليات بندرگاهي، سرمايه‌گذاري و توسعه‌اي، مي‌تواند موجد پويش‌هاي توسعه‌اي در منطقه باشد و از سه شاخه در مسير كريدور INSTC، دسترسي به افغانستان، آسياي مركزي، حوزه قفقاز، روسيه و درياي سياه را هم از نظر مسافت و همزمان، كوتاه‌تر و تسهيل كند.
بار ديگر شما را دعوت مي‌كنم با نگاهي مجدد به نقشه اقيانوس هند در نقشه جهان چابهار به راه‌هاي ورود و خروج به اقيانوس پهناور توجه كنيد و ببينيد كه چگونه اين اقيانوس پهناور به چند تنگه راهبردي وابسته است و چابهار چگونه مي‌تواند دروازه جديدي براي عبور از تنگه‌هاي اقيانوس هند باشد.