دست پنهان اوكراين در انفجار خطوط لوله نورداستريم
دولت‌هاي غربي به‌رغم در اختيار داشتن شواهد و مستندات قابل توجه، درباره نقش اوكراين در انفجار خطوط لوله نورداستريم سكوت كردهاند
محمدحسين لطف‌الهي
همزمان با تشديد حملات اوكراين به روسيه براي بازپس‌گيري مناطق اشغالي، گزارش‌هاي جديدي كه از يافته‌هاي بازرسان آلماني منتشر شده، نشان مي‌دهد اوكراين احتمالا در ماجراي تخريب خطوط لوله نورداستريم در پاييز سال گذشته نقش داشته است؛ موضوعي كه مي‌تواند روابط كشورهاي اروپايي و دولت اوكراين را به خطر بيندازد.
26 سپتامبر 2022 خطوط لوله انتقال گاز طبيعي نورداستريم و نورداستريم 2 در درياي بالتيك در پي مجموعه‌اي از انفجارها در نزديكي جزيره بورنهولم دانمارك آسيب ديد. به‌رغم اينكه صادرات گاز از طريق خط لوله نورداستريم 2 هنوز آغاز نشده بود و صادرات از طريق خط لوله نورداستريم 1 نيز از زمان آغاز حمله نظامي روسيه به اوكراين متوقف شده بود، اين انفجارها سه خط لوله از مجموع چهار خط لوله نورداستريم را كه براي انتقال مستقيم گاز طبيعي از روسيه به اروپاي غربي ساخته شده بودند، تخريب كرد تا اروپايي‌ها به‌طور كامل از واردات گاز از روسيه نااميد شوند.
در آن زمان مقام‌هاي ارشد اروپايي اين انفجارها را «تخريبي عامدانه» توصيف كردند و هشدار دادند كه عاملان انفجارها با تبعات رفتارهاي خود مواجه خواهند شد. جوزپ بورل، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در بيانيه‌اي كه ساعاتي پس از خبري شدن انفجار خطوط لوله نورداستريم منتشر شد، نوشت: «هرگونه اختلال عامدانه در زيرساخت‌هاي انرژي اروپا، به هيچ‌وجه قابل قبول نبوده و با واكنشي مقتدر و متحد پاسخ داده خواهد شد.» چارلز ميشل، رييس شوراي اروپا نيز در توييتي نوشت: «به نظر مي‌رسد كه اقدامات خرابكارانه در نورداستريم، تلاشي براي بي‌ثبات‌سازي هر چه بيشتر عرضه انرژي به اروپا باشد. مسوولان اين اقدام، كاملا پاسخگو شده و تاوان آن را پرداخت خواهند كرد.»
به‌رغم اينكه نوعي همسويي ميان اروپايي‌ها در خصوص «عامدانه» بودن حادثه وجود داشت، اما در پس اين همسويي، اختلافات عميقي درباره اينكه چه كسي مسوول به خطر انداختن امنيت انرژي قابل مشاهده بود؛ 5 مقام اروپايي بدون افشاي نام به روزنامه واشنگتن‌پست اعلام كردند روسيه را مقصر مي‌دانند.
هشت ماه و نيم از زمان وقوع اين حادثه مي‌گذرد و به نظر مي‌رسد پس از ماه‌ها تحقيق مجموعه شواهدي كه تيم‌هاي تحقيق كسب كردهاند آنها را به نتايجي درباره عوامل پشت پرده تخريب خطوط لوله نورداستريم رسانده است.
نتايج جديد تحقيقات آلمان نقش غيرقابل انکار اوكراين
روزنامه وال استريت ژورنال روز شنبه 10 ژوئن گزارش داد بازرسان آلماني در حال بررسي شواهدي هستند كه نشان مي‌دهد خرابكاراني كه خط لوله نورداستريم را منفجر كردند، از لهستان به عنوان پايگاهي براي اجراي عمليات خود بهره برده بودند.
بر اساس اين گزارش، اداره پليس جنايي فدرال آلمان در حال بررسي اين موضوع است كه چرا قايقي تفريحي كه برلين باور دارد در عمليات تخريب خط لوله نورداستريم از آن استفاده شده، به لهستان سفر كرده بود. تحقيقات آلماني‌ها همچنين اين فرضيه را تقويت مي‌كند كه تداركات و منابع مالي لازم براي اجراي عمليات تخريب خط لوله در سپتامبر 2022 كه باعث شد مهم‌ترين پيوند اقتصادي ميان برلين و مسكو قطع شود، از طريق خاك لهستان تامين شده است. دولت لهستان از زمان وقوع اين حادثه گروه تحقيق مستقلي را تشكيل داده بود براي ماه‌ها در تلاش بود تا دريابد آلماني‌ها چه اطلاعاتي در اختيار دارند و دقيقا درباره چه موضوعي تحقيق مي‌كنند.
بازرسان آلماني تلاش كردهاند تا مسير‌هاي طي شده قايق تفريحي آندرومدا را بر مبناي اطلاعاتي كه تاكنون به دست آورده‌اند، بازسازي كنند. آنها باور دارند اين قايق 50 فوتي سفيدرنگ در عمليات تخريب خط لوله نورداستريم كه يكي از بزرگ‌ترين عمليات‌هاي خرابكاري از زمان جنگ جهاني دوم به اين سو است، دست داشته است. براي روشن شدن اين مساله بازرسان سراغ اطلاعات سيستم‌هاي ناوبري قايق، تصاوير ماهواره‌اي، داده‌هاي ذخيره شده در اكانت جيميل تلفن‌هاي همراه سرنشينان قايق و همچنين بررسي نمونه‌هاي DNA باقيمانده در قايق رفته‌اند. تاكنون آلماني‌ها تلاش كردهاند تا اين نمونه‌هاي DNA را با DNA يك سرباز اوكرايني مطابقت دهند.
جمع‌بندي اين اطلاعات به آلماني‌ها ثابت كرد كه آندرومدا از اطراف هر منطقه‌اي كه بعدا انفجار رخ داد، عبور كرده و اين موضوع باور بازرسان آلماني به نقش داشتن اين قايق در عمليات تخريب را تقويت كرد.
به گفته افراد نزديك به تحقيقات، نقش لهستان زماني پررنگ‌تر مي‌شود كه آلماني‌ها مي‌گويند قايق آندرومدا به كمك يك آژانس مسافرتي مستقر در ورشو، پايتخت لهستان اجاره شده بود و به نظر مي‌رسد اين آژانس مسافرتي بخشي از شبكه مرتبط با يك شركت اوكرايني داراي ارتباط با سرويس اطلاعاتي اوكراين باشد. علاوه بر اين، يك ون سفيدرنگ كه دوربين‌ها حركت او در يك بندر در آلمان را ثبت كردهاند راننده‌اي با گواهينامه لهستاني داشته و خدمه قايق آندرومدا با اين ون منتقل شده‌اند.
با اين حال، مقام‌هاي آلماني گفته‌اند شواهدي مبني بر دخالت دولت لهستان در اين مساله ندارند. علاوه بر اين، يك مقام ارشد امنيت ملي لهستاني امروز به روزنامه وال استريت ژورنال گفت كه مقامات لهستان در حمله به خط لوله گازي نورداستريم دست نداشتند، اما نمي‌توانند مشاركت تعدادي از شركت‌هاي خصوصي لهستاني در اين عمليات را نيز رد كنند. او اضافه كرد: «مي‌توانم به شما اطمينان دهم كه هيچ نهاد لهستاني در اين داستان مشاركت نداشته و اين يك مورد دولتي نيست. با اين حال، نمي‌توانم رد كنم كه تعدادي از شركت‌هاي لهستاني به نوعي در اين مورد دست داشته‌اند.»
ايالات متحده از برنامه‌ريزي اوكراين اطلاع داشت
اسناد محرمانه ايالات متحده كه از طريق شبكه اجتماعي ديسكورد افشا شد، نشان مي‌دهد سه ماه پيش از آنكه خطوط لوله نورداستريم منفجر شود، دولت بايدن از طريق يك متحد اروپايي مطلع شده بود كه گروه كوچكي از ارتش اوكراين كه مستقيما زير نظر فرمانده كل نيروهاي مسلح اين كشور فعاليت مي‌كنند، براي يك حمله مخفيانه برنامه‌ريزي كردهاند.
جزييات اين برنامه‌ريزي، از سوي يك سرويس اطلاعاتي اروپايي جمع‌آوري و در ژوئن 2022 با سازمان اطلاعات مركزي ايالات متحده (CIA) به اشتراك گذاشته شده بود. آنها شواهد بسيار مهمي را از ارتباط دولت اوكراين با يك حمله احتمالي در درياي بالتيك كشف كرده بودند.
داده‌هاي مربوط به گزارش اطلاعاتي اين سرويس اروپايي از طريق يك فرد در اوكراين جمع‌آوري شده بود. در آن زمان سازمان اطلاعات مركزي گزارش مزبور را با سرويس‌هاي اطلاعاتي آلمان و تعدادي ديگر از كشورهاي اروپايي به اشتراك گذاشت.
روزنامه واشنگتن‌پست كه اين سند را در اختيار دارد، نوشته است: «جزييات بسيار دقيق شامل تعداد حاضران در عمليات و شيوه‌هاي حمله ثابت مي‌كند براي نزديك به يك‌سال متحدان غربي مستندات كافي براي مظنون بودن به كي‌يف براي اين خرابكاري را در اختيار داشتند. اين شواهد در ماه‌هاي اخير و طي تحقيقات گسترده بازرسان آلماني گسترش يافته و نشان مي‌دهد نحوه خرابكاري در خطوط لوله مشابه برنامه‌ريزي افشا شده اوكرايني‌ها بوده است.»
به گزارش رسانه‌هاي امريكايي، اين فرد در اوكراين گفته بود 6 سرباز نيروهاي ويژه اوكراين را شناسايي كرده كه تلاش دارند با هويت جعلي از يك كشور اروپايي قايق اجاره كنند.
ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين اخيرا در گفت‌وگويي با نشريه آلماني بيلد گفته است كه اوكراين نقشي در اين انفجارها نداشته است. به گفته او، اختيار صدور چنين دستوراتي بر عهده رييس‌جمهور است و او هرگز چنين دستوري را صادر نكرده است. زلنسكي مي‌افزايد: «من باور دارم كه ارتش ما و سرويس‌هاي اطلاعاتي ما چنين كاري انجام نداده‌اند. ما 100 درصد هيچ چيزي درباره آن نمي‌دانيم.»
چرا اين موضوع اهميت دارد؟
دولت بايدن به‌طور خصوصي پذيرفته است كه هيچ شواهدي مبني بر دخالت مسكو در خرابكاري‌ها عليه نورداستريم وجود ندارد، اما در موضع‌گيري‌هاي علني، آنها درباره سوالاتي نظير اينكه چه كسي در پس از اين حمله قرار دارد، سكوت مي‌كنند. به نوشته واشنگتن‌پست، مقام‌هاي اروپايي هم در گفت‌وگوهاي محرمانه با احتياط اين مساله را كه اوكراين عامل حمله است عنوان مي‌كنند، اما حاضر نيستند به‌طور عمومي اين موضوع را مطرح كنند.
واقعيت اين است كه اروپايي‌ها نگرانند اعلام رسمي و عمومي نقش داشتن اوكراين در حادثه خرابكاري خطوط لوله نورداستريم، افكار عمومي را تحت تاثير قرار دهد و به فروپاشي ائتلاف ايجاد شده عليه روسيه منجر شود. همين مساله موجب شده آنها به يك توافق نانوشته برسند: «درباره نورداستريم صحبت نكنيد.»
سرويس‌هاي غربي همزمان تلاش دارند تا بگويند زلنسكي نقشي در اين عمليات نداشته و درباره اين موضوع به او اطلاعاتي نداده بودند. آنها تاكيد دارند افراد حاضر در عمليات مستقيما زير نظر ژنرال والري زالوژني فرمانده نيروهاي مسلح اوكراين فعاليت مي‌كردند.
برخي تحليلگران معتقدند بيرون نگهداشتن زلنسكي از حلقه تصميم‌گيري درباره اين موضوع مي‌تواند اقدامي عمدي از جانب نيروهاي مسلح اوكراين باشد تا او بتواند به آساني نقش داشتن اوكراين را انكار كرده و در نهايت اگر مساله روشن شد راه فراري براي خود و دولت اوكراين داشته باشد.
هرچند 51 درصد سهام خطوط لوله نورداستريم متعلق به شركت روسي گازپروم بود، اما 49 درصد باقي سهام به شركت‌هايي از آلمان، فرانسه و هلند تعلق داشت و اين شركت‌ها ميلياردها دلار براي به نتيجه رسيدن اين پروژه سرمايه‌گذاري كرده بودند.
عمليات‌هايي بدون هماهنگي؟
عمليات‌هاي خرابكاري اوكراين به همين جا محدود نمي‌شود. اوكرايني‌ها تاكنون عمليات‌هاي زيادي را در درون مرزهاي روسيه ترتيب داده‌اند كه رسما مسووليت آن را برعهده نمي‌گيرند، اما شواهد نشان مي‌دهد آنها در پس اين حمله‌ها قرار دارند.
روز بيستم آگوست 2022، چند هفته بعد از انفجار نورداستريم، بمب‌گذاري در يك خودرو در نزديكي مسكو باعث شد داريا دوگينا، دختر الكساندر دوگين متفكر اهل روسيه و يكي از چهره‌هاي شاخص نزديك به ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه كشته شود.
هشتم اكتبر همان سال، اوكرايني‌ها موفق شدند پل كريمه كه روسيه را به صورت زميني به شبه جزيره كريمه متصل مي‌كرد، منفجر كنند. اين پل، مسير اصلي تامين تداركات نيروهاي روسيه در جنوب اوكراين بود و انفجار آن ضربه بزرگي به اعتبار روسيه وارد كرد.
ماه مه - سال 2023 نيز حمله پهپادي به كاخ كرملين كه با واكنش پدافند هوايي روسيه ناكام ماند.
مشخص نيست اين حملات با هماهنگي امريكا ترتيب داده شده يا نه، اما موضع رسمي ايالات متحده اين است كه آنها هيچ تسليحات يا اطلاعاتي را به منظور هدف قرار دادن اهدافي در خاك روسيه در اختيار اوكراين قرار نداده‌اند.
روزنامه وال استريت ژورنال روز شنبه 10 ژوئن گزارش داد بازرسان آلماني در حال بررسي شواهدي هستند كه نشان مي‌دهد خرابكاراني كه خط لوله نورداستريم را منفجر كردند، از لهستان به عنوان پايگاهي براي اجراي عمليات خود بهره برده بودند. با اين حال، مقام‌هاي آلماني گفته‌اند شواهدي مبني بر دخالت دولت لهستان در اين مساله ندارند.
اسناد محرمانه امريكا كه از طريق شبكه اجتماعي ديسكورد افشا شد، نشان مي‌دهد سه ماه پيش از آنكه خطوط لوله نورداستريم منفجر شود، دولت بايدن از طريق يك متحد اروپايي مطلع شده بود كه گروه كوچكي از ارتش اوكراين كه مستقيما زير نظر فرمانده كل نيروهاي مسلح اين كشور فعاليت مي‌كنند، براي يك حمله مخفيانه برنامه‌ريزي كردهاند.